Những “bông hoa thép” Trường Sơn và ký ức về lễ duyệt binh năm 1975

VHO - Những nữ lái xe huyền thoại của Đại đội 13 – đại đội nữ lái xe duy nhất trên tuyến Trường Sơn, đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, những cô gái tuổi đôi mươi năm xưa – từng lái xe giữa bom đạn, và cũng từng lái xe trên Quảng trường Ba Đình trong lễ duyệt binh lịch sử năm 1973 (1.5.1973) và ngày 2.9.1975.

Trong dòng người nô nức đổ về Hà Nội những ngày này để chờ đón Lễ diễu binh – diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2.9, có những vị khách đặc biệt mang theo cả một phần lịch sử. Đó là những nữ lái xe huyền thoại của Đại đội 13 – đại đội nữ lái xe duy nhất trên tuyến Trường Sơn, đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Họ - những cô gái tuổi đôi mươi năm xưa – từng lái xe giữa bom đạn, và cũng từng lái xe trên Quảng trường Ba Đình trong lễ duyệt binh lịch sử năm 1973 (1.5.1973) và ngày 2.9.1975.

Từ Trường Sơn lửa đạn đến Quảng trường Ba Đình lịch sử

Bà Vũ Thị Kim Dung, cựu nữ lái xe Đại đội 13, nhớ như in ngày mình rời quê, đi thanh niên xung phong từ năm 1965. Ba năm sau, bà được điều vào Đội nữ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn – nơi những cung đường chiến lược luôn chìm trong bom rơi, đạn nổ. “Lái xe nam không đủ. Bộ Tư lệnh Đoàn 559 đã phải giao cho Binh trạm 9, Binh trạm 12 tuyển gấp một số nữ thanh niên xung phong để lập đội lái xe vận tải tuyến hậu phương. Tôi là một trong số đó”, bà Dung kể.

Đại đội nữ lái xe mang tên người anh hùng Nguyễn Thị Hạnh, đảm nhận nhiệm vụ đặc biệt: vận chuyển hàng hóa chi viện cho chiến trường, đưa thương – bệnh binh từ miền Nam ra Bắc điều dưỡng, đưa cán bộ ra vào chiến khu. Giữa rừng Trường Sơn, những cô gái tuổi mười tám, đôi mươi đã trở thành “những bông hoa thép”, vừa là chiến sĩ, vừa là tài xế, vừa là người bạn đồng hành của bộ đội Trường Sơn.

Năm 1972, bà Dung cùng nhiều đồng đội được điều về Trường đào tạo lái xe D255 làm giáo viên. Từ đây, hành trình bất ngờ mở ra: năm 1973, đội nữ lái xe được triệu tập tham gia lễ duyệt binh tại Quảng trường Ba Đình, nhằm chào mừng thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, chấm dứt sự chiếm đóng của các đội quân xâm lược nước ngoài sau khi Hiệp định Paris đã được ký kết.

Nhiệm vụ của họ không hề nhỏ, đó là lái xe cắm cờ dẫn đầu khối, xe chở lãnh đạo, dân quân Quảng Bình và cả xe kéo pháo.

“Ngày ấy không có tổng duyệt ở Quảng trường Ba Đình như bây giờ. Chúng tôi tập luyện tại sân bay Bạch Mai, dựng mô hình y hệt Quảng trường để quen đội hình. Đến ngày chính lễ, mới lái xe thẳng ra Ba Đình”, bà Dung hồi tưởng.

Nếu lễ duyệt binh ngày 2.9.1973 còn khiêm tốn, thì năm 1975, trong không khí cả nước hân hoan mừng đại thắng mùa Xuân, quy mô đã rộng lớn và khí thế gấp bội.

Bà Nguyễn Thị Hòa – Chính trị viên Đại đội 13 – cho biết, 50 nữ lái xe được tuyển chọn, không chỉ từ Đại đội 13 mà còn cả từ Trường đào tạo lái xe. Họ cùng nhau khoác lên mình đồng phục của từng khối được phân công: dân quân, thông tin, pháo binh... để lái những đoàn xe tiến vào Quảng trường.

Bà Phạm Thị Tỵ, người từng trực tiếp lái xe trong cả hai lễ duyệt binh 1973 và 1975, xúc động nhớ lại: “Khi ấy chúng tôi ăn ở trong những nhà tranh nứa dựng tạm ở sân bay Bạch Mai. Thiếu thốn đủ thứ, nhưng lòng ai cũng phơi phới. 2.9.1975 là Quốc khánh đầu tiên đất nước thống nhất, nên không thể tả hết niềm vui sướng, tự hào của những người lính chúng tôi và tình cảm yêu mến của nhân dân với quân đội. Đến ngày lễ, xe lăn bánh qua đường phố Hà Nội, người dân đứng chật hai bên, vẫy cờ, reo hò. Cảm giác vinh dự, tự hào ấy theo tôi suốt cả đời”.

Trong ký ức của bà Tỵ, đội hình của khối hôm ấy vô cùng rực rỡ: xe dẫn đầu do bà Trần Thị Thành lái, cắm cờ đỏ thắm; theo sau là xe chở 16 nữ dân quân Quảng Bình, rồi xe kéo pháo 85 ly, tiếp nối là những chiếc xe của các khối thông tin, dân quân… Họ, những nữ lái xe Trường Sơn, đã trở thành một phần của khoảnh khắc lịch sử ghi dấu sức mạnh và tinh thần Việt Nam sau ngày non sông thu về một mối.

Niềm tự hào vẹn nguyên sau nửa thế kỷ

50 năm trôi qua, ký ức về hai lần được vinh dự lái xe trên Quảng trường Ba Đình vẫn còn nguyên trong lòng các cựu nữ lái xe Đại đội 13. Họ xem đó là niềm hạnh phúc, niềm tự hào không chỉ cho bản thân mà còn cho cả gia đình, quê hương.

“Được dự lễ duyệt binh, được đi qua trước lễ đài nơi có Bác Hồ từng đứng đọc Tuyên ngôn Độc lập, nơi các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước vẫy tay chào đoàn diễu binh, đặc biệt buổi lễ hôm ấy, Đại tướng Võ Nguyên Giáp dẫn đầu đoàn diễu binh qua Quảng trường Ba Đình, chúng tôi được đứng trong hàng ngũ ấy là một niềm vinh dự, tự hào và xúc động không gì so sánh được trong cuộc đời”, bà Dung chia sẻ.

Mỗi dịp đất nước tổ chức diễu binh, diễu hành, dù không còn đủ sức trực tiếp tham dự, các nữ lái xe Trường Sơn vẫn nhắc nhau theo dõi, dõi theo từng bước chân đoàn quân. Đó vừa là niềm vui, vừa là sự tri ân đối với đồng đội đã ngã xuống.

Giờ đây, khi Hà Nội đang bước vào những ngày rộn ràng đón chào Lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2.9, những người phụ nữ năm xưa lại một lần nữa hội tụ về Thủ đô. Dù sức khỏe đã khác xưa, nhiều người không còn đi lại dễ dàng, nhưng trong mắt họ vẫn ánh lên niềm háo hức.

Bà Phạm Thị Tỵ cho biết, những ngày qua, các chị em lại rủ nhau mặc áo dài, đội nón lá, chụp ảnh lưu niệm ở Hồ Gươm, Bảo tàng Hồ Chí Minh, những nơi gắn liền với ký ức dân tộc. Người còn đủ sức khỏe thì hòa vào dòng người bên đường, người yếu hơn thì chọn cách dõi theo trên truyền hình. Nhưng tựu chung, tất cả vẫn hướng về Quảng trường Ba Đình – nơi họ đã từng góp phần làm nên những trang ký ức hào hùng của Tổ quốc.

Lễ diễu binh hôm nay không chỉ là màn biểu dương sức mạnh quốc gia mà còn là dịp để tri ân, tưởng nhớ các thế hệ cha anh đã hy sinh vì độc lập, tự do. Trong dòng chảy ấy, những nữ lái xe Trường Sơn – Đại đội 13 huyền thoại – chính là biểu tượng sống động cho tinh thần “tim dũng cảm, tay lái vững vàng” của phụ nữ Việt Nam.

Và khi đoàn quân hùng dũng bước qua Quảng trường Ba Đình trong ngày 2.9.2025, trong ánh mắt của những nữ lái xe Trường Sơn năm nào, chắc chắn sẽ lại bừng sáng niềm tự hào bất tận: Tổ quốc mãi trường tồn, non sông gấm vóc hôm nay độc lập, tự do, có một phần được xây đắp từ những bánh xe năm xưa lăn trên đường Trường Sơn huyền thoại.