Năm 2025, lĩnh vực văn hóa đang đứng trước những thời cơ chưa từng có

VHO - Trong cuộc trao đổi với Văn Hóa nhân năm mới 2025 vừa gõ cửa, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội nhấn mạnh, văn hóa, với sức mạnh mềm của mình, đang đứng trước cơ hội làm nên những điều kỳ diệu trong kỷ nguyên số hóa, nơi giá trị truyền thống và hiện đại cùng hòa quyện để tạo dựng tương lai.

Năm 2025, lĩnh vực văn hóa đang đứng trước những thời cơ chưa từng có, mở ra vận hội lớn để hội nhập và phát triển vượt bậc trong bối cảnh công nghệ số lên ngôi

P.V: Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 gắn với chuyển đổi số đang diễn ra ở nhiều lĩnh vực trong đời sống. Xin ông cho biết trong năm 2025, lĩnh vực văn hóa có những thời cơ và vận hội nào để tham gia vào cuộc cách mạng này? Vai trò của văn hóa được thể hiện thế nào trong cuộc cách mạng này?

- PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với cốt lõi là chuyển đổi số đã và đang tạo ra những biến đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực của đời sống, và văn hóa không nằm ngoài dòng chảy mạnh mẽ ấy.

Chuyển đổi số mang đến khả năng số hóa di sản văn hóa, đưa những giá trị lịch sử, truyền thống đến gần hơn với công chúng toàn cầu qua các nền tảng trực tuyến. Điều này không chỉ bảo tồn, mà còn tái hiện sinh động những câu chuyện văn hóa qua công nghệ thực tế ảo, thực tế tăng cường. Những rào cản về không gian, thời gian gần như bị xóa nhòa, giúp văn hóa Việt Nam kết nối mạnh mẽ hơn với thế giới. Các nghệ sĩ, nhà sáng tạo có cơ hội tiếp cận công nghệ AI để phát triển những tác phẩm mang tính đột phá, mở rộng biên giới của nghệ thuật truyền thống và hiện đại.

Vai trò của văn hóa trong cuộc cách mạng này trở nên vô cùng quan trọng. Văn hóa không chỉ là nền tảng định hình bản sắc dân tộc trong thế giới số mà còn là động lực sáng tạo, nguồn cảm hứng cho sự đổi mới. Văn hóa số giúp kết nối con người, tạo dựng các giá trị nhân văn, làm cân bằng sự phát triển giữa công nghệ và con người. Đặc biệt, trong bối cảnh thế giới đang số hóa nhanh chóng, việc giữ vững các giá trị văn hóa truyền thống sẽ giúp chúng ta không chỉ hội nhập, mà còn khẳng định bản sắc riêng giữa một thế giới toàn cầu hóa.

Hơn thế nữa, văn hóa chính là "chìa khóa mềm" để dẫn dắt các lĩnh vực khác trong chuyển đổi số. Nó giúp con người thích nghi với sự thay đổi, khơi dậy tinh thần sáng tạo và nuôi dưỡng những giá trị đạo đức trong một xã hội số hóa. Sự hòa quyện giữa văn hóa và công nghệ sẽ tạo nên một hệ sinh thái mới, nơi con người không chỉ là người sử dụng công nghệ mà còn là người kiến tạo các giá trị bền vững cho tương lai.

Xin ông cho biết, trải qua một năm 2024 với nhiều khởi sắc trong việc lan tỏa các giá trị văn hóa dân tộc tới mọi thế hệ, những động lực nào (chủ quan hoặc khách quan) giúp ngành văn hóa luôn phấn đấu bứt phá, vươn lên, sẵn sàng chạm tới những đỉnh cao mới chứ không hề ngủ quên trên chiến thắng?

- Năm 2024 đánh dấu một hành trình rực rỡ trong việc lan tỏa các giá trị văn hóa dân tộc tới mọi thế hệ, nơi bản sắc Việt Nam không chỉ được giữ gìn mà còn tỏa sáng mạnh mẽ trên cả những sân chơi quốc tế. Đó là trái ngọt của sự đồng lòng, nỗ lực không ngừng nghỉ từ Đảng, Nhà nước và toàn thể Nhân dân, nhưng chính những động lực mạnh mẽ, cả chủ quan lẫn khách quan, đã tiếp sức cho ngành văn hóa bứt phá, vươn mình đến những đỉnh cao mới.

Động lực đầu tiên là niềm tự hào dân tộc, dòng chảy tinh thần luôn hiện hữu trong lòng mỗi con người Việt Nam. Văn hóa không chỉ là ký ức, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị cha ông để lại. Trong từng lễ hội, từng làn điệu dân ca, từng di sản được tái hiện qua công nghệ số, chúng ta cảm nhận được khát vọng dựng xây một nền văn hóa vừa truyền thống, vừa hiện đại, vừa đậm đà bản sắc.

Thứ hai, từ phía khách quan, các chính sách đúng đắn và tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước đã tạo nên nền tảng vững chắc để văn hóa Việt Nam phát triển. Những chính sách này không chỉ hỗ trợ bảo tồn di sản, khuyến khích sáng tạo, mà còn tạo điều kiện thuận lợi để văn hóa trở thành động lực phát triển kinh tế, xã hội. Nhờ vậy, văn hóa không còn là lĩnh vực đứng bên cạnh, mà là trung tâm của sự phát triển bền vững.

Còn từ phía chủ quan, những con người làm văn hóa với tinh thần đổi mới, sáng tạo không ngừng là nhân tố then chốt. Họ không ngại thử nghiệm những cách làm mới, ứng dụng công nghệ để đưa văn hóa tới gần hơn với mọi thế hệ, đặc biệt là giới trẻ. Niềm đam mê và tâm huyết của họ đã thổi luồng sinh khí mới vào văn hóa dân tộc, biến thách thức thành cơ hội, vượt qua giới hạn để đạt những thành tựu nổi bật.

Và hơn tất cả, sức mạnh lớn nhất chính là lòng dân. Từ những nghệ nhân gìn giữ từng câu ca, điệu múa, đến những người trẻ sáng tạo, lan tỏa văn hóa trên không gian mạng, họ là minh chứng cho sự gắn kết giữa các thế hệ. Văn hóa không chỉ là di sản mà còn là sợi dây kết nối, nguồn cảm hứng vô tận cho sự phát triển đất nước.

Ngành văn hóa không ngủ quên trên chiến thắng bởi những động lực ấy luôn nhắc nhở rằng, mỗi bước tiến hôm nay chỉ là tiền đề để ta vươn xa hơn, mạnh mẽ hơn trong hành trình gìn giữ và nâng tầm văn hóa dân tộc. Chúng ta bước tới tương lai với niềm tin rằng văn hóa sẽ luôn là ánh sáng soi đường, là sức mạnh đưa Việt Nam tỏa sáng trong kỷ nguyên mới.

Từ khóa Tự hào dân tộc để nói về lĩnh vực Văn hóa trong năm 2025. Theo ông đây có phải là một từ khóa phù hợp không? Nếu phù hợp thì xin ông làm rõ thêm về yếu tố này trong văn hóa?

- Từ khóa Tự hào dân tộc chính là lựa chọn phù hợp và đầy ý nghĩa khi nói về lĩnh vực văn hóa trong năm 2025. Đây không chỉ là thông điệp biểu tượng gợi nhắc về những giá trị cốt lõi của văn hóa dân tộc, mà còn là động lực mạnh mẽ, truyền cảm hứng để toàn dân tộc Việt Nam cùng nhau tiến bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của sự vươn mình mạnh mẽ.

Năm 2025 là dấu mốc trọng đại, khi chúng ta kỷ niệm 80 năm ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), 50 năm thống nhất đất nước, và hàng loạt sự kiện ý nghĩa khác. Đây là thời khắc mà những trang sử hào hùng được tái hiện, những bài học lịch sử được nhắc lại, không chỉ để ghi nhớ, mà còn để khơi dậy niềm tự hào trong từng trái tim người Việt Nam. Văn hóa đóng vai trò làm cầu nối, truyền tải tinh thần ấy đến mọi thế hệ, giúp mỗi người hiểu rằng mình là một phần không thể tách rời của lịch sử và tương lai dân tộc.

"Tự hào dân tộc" trong văn hóa không chỉ là việc tôn vinh quá khứ mà còn là sự khẳng định giá trị hiện tại. Đó là việc bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, gìn giữ những nét đẹp trong phong tục, tập quán, ngôn ngữ, và nghệ thuật. Nhưng hơn thế, nó còn là tinh thần sáng tạo, đưa văn hóa truyền thống hòa quyện cùng hiện đại để vươn ra thế giới. Đây chính là sự tự hào được xây dựng không chỉ từ lịch sử, mà còn từ những thành tựu hôm nay, khi chúng ta mang văn hóa Việt Nam đến gần hơn với bạn bè năm châu.

Sự tự hào ấy cũng là nền tảng tạo dựng niềm tin và tự tin cho dân tộc trong hành trình chinh phục kỷ nguyên mới. Lịch sử hào hùng không chỉ gợi nhắc những chiến công, mà còn dạy chúng ta bài học về ý chí và bản lĩnh vượt qua thử thách. Năm 2025 sẽ là năm mà văn hóa tiếp tục truyền cảm hứng, tiếp sức cho những giấc mơ lớn lao, biến khát vọng phát triển thành hiện thực.

Trong dòng chảy lịch sử, văn hóa luôn là sức mạnh mềm bền bỉ, không chỉ bảo vệ mà còn nuôi dưỡng bản sắc dân tộc. "Tự hào dân tộc" chính là chiếc la bàn định hướng, giúp văn hóa Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò tiên phong trong việc khơi dậy khát vọng phát triển, đoàn kết toàn dân, và đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình tỏa sáng trên bản đồ thế giới.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!