Cần thiết, nhưng phải hết sức thận trọng!

VHO - Cơ quan chức năng có liên quan đã nhiều lần kiểm tra thực địa để xây dựng phương án tháo dỡ 31 công trình quốc phòng ở khu vực Kinh thành Huế. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, cần tính toán kỹ lưỡng để khi tiến hành phá dỡ không ảnh hưởng đến hệ thống kết cấu tường thành và các di tích liên quan.

 Cuối năm 2024, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, nay là TP Huế đã có Quyết định số 3323 về phê duyệt dự án đầu tư “Bảo tồn, tu bổ và tôn tạo hệ thống Kinh thành Huế (giai đoạn 2)” với tổng kinh phí hơn 367 tỉ đồng, từ nguồn ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Tháo dỡ các công trình này là cần thiết

Trong đó, ngoài việc thực hiện di dời dân cư khỏi khu vực I của 16 di tích bên ngoài kinh thành Huế, thì dự án cũng sẽ tiến hành tháo dỡ 31 công trình chiến đấu ở trong khu vực kinh thành Huế, gồm 26 lô cốt, 2 hầm ẩn nấp, 2 vọng gác và 1 trận địa phòng không cùng với 9 công trình chiến đấu ở khu vực di tích Trấn Hải Thành (phường Thuận An) và Văn Miếu - Võ Miếu (phường Kim Long). Nhiều người dân và nhà nghiên cứu quan tâm đến việc tháo dỡ các công trình ở bên trong kinh thành Huế, đặc biệt là phương án tháo dỡ các lô cốt ở khu vực Thượng thành.

Theo đại diện Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, khi xây dựng hồ sơ di tích cho Quần thể di tích Cố đô Huế, cụ thể hơn là di tích kinh thành Huế không có thông tin và nội dung về các công trình lô cốt này. Bởi các công trình này chủ yếu được xây dựng thời chống Mỹ (khoảng giai đoạn từ 1957 đến trước 1975), không liên quan đến Quần thể di tích Cố đô Huế.

Việc tổ chức tháo dỡ các công trình này là cần thiết, nhằm gìn giữ, bảo vệ và trả lại không gian cảnh quan di tích vốn có của kinh thành Huế; đồng thời chỉnh trang cảnh quan hướng đến phát huy giá trị di tích, tạo sản phẩm du lịch ở khu di sản Huế.

Ông Phan Văn Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế thông tin: Trong năm 2024 và 2025, phía Quân khu 4 và Bộ Chỉ huy quân sự thành phố đã nhiều lần tổ chức khảo sát thực tế để xây dựng phương án tháo dỡ các lô cốt ở khu vực kinh thành Huế. Hiện nay, các thủ tục đang trình Quân khu 4 và Bộ Quốc phòng phê duyệt vì các công trình này thuộc công trình quốc phòng, có đặc thù riêng nên không phải ai cũng làm được.

“Các lô cốt là do quân đội quản lý nên mọi việc như tháo dỡ, làm mới hay như thế nào thì thuộc thẩm quyền của họ. Phía trung tâm cũng có tham gia khảo sát, báo cáo và xin ý kiến thống nhất. Tuy nhiên, cách làm như thế nào thì chưa có thông tin cụ thể, phải đợi phía họ phê duyệt”, ông Phan Văn Tuấn thông tin.

Trước đây, đồn Mang Cá từng là công trình quân sự quan trọng qua các giai đoạn lịch sử, mà gần đây nhất từng là trụ sở của Bộ Chỉ quân quân sự tỉnh Thừa Thiên Huế, nay là TP Huế. Khi thành phố Huế thực hiện đề án “Di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực 1 di tích kinh thành Huế”, Bộ Quốc phòng cũng đã quyết định phê duyệt đầu tư, di dời các đơn vị tại khu vực Mang Cá và bàn giao đất cho địa phương quản lý để tu bổ, tôn tạo khu vực I di tích kinh thành Huế. 

Nhiều người dân và các chuyên gia cho rằng, việc di dời cơ quan quân sự ra khỏi kinh thành Huế là phù hợp, trả lại không gian cho di tích để bảo tồn và phát triển. Lần này, việc tháo dỡ các công trình chiến đấu, phòng thủ là lô cốt và hầm trú ẩn ở khu vực kinh thành Huế cũng phù hợp và cần thiết.

Cần phải được tính toán kỹ lưỡng

Mặc dù đồng thuận trong việc tháo dỡ các công trình lô cốt, hầm ngầm trong khu vực kinh thành Huế nhằm trả lại không gian, cảnh quan cho di tích, nhưng nhiều ý kiến từ phía chuyên gia, nhà nghiên cứu cũng bày tỏ lo ngại. Những lô cốt, hầm ngầm được xây dựng rất kiến cố; các mảng tường bê tông dày, sâu, trong khi kết cấu tường thành và di tích đã trải qua trong một thời gian dài, tuổi thọ không cao.

Hầu hết công trình lô cốt lại nằm trong kinh thành, nhiều trong số đó có vị trí gần sát với tường thành, di tích kiến trúc. Nếu phương án tháo dỡ không được các bên liên quan tính toán kỹ theo hướng bảo đảm an toàn tuyệt đối cho di tích thì sẽ để lại hậu quả rất nghiêm trọng. Có ý kiến còn đề nghị, phương án tháo dỡ cần phải được thẩm định độc lập, và các Bộ, ngành liên quan cùng xem xét, phê duyệt.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, nguyên Giám đốc Sở VHTT TP Huế cho rằng, các lô cốt và hầm trú ẩn ở khu vực kinh thành Huế là những công trình được hình thành trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ và đến bây giờ không còn phù hợp với kỹ thuật cũng như chức năng của công trình phòng thủ.

Bộ Quốc phòng đồng ý với Huế để tháo dỡ các công trình này là việc làm phù hợp, đáng ra phải làm sớm hơn. Tất nhiên khi thực hiện tháo dỡ thì phải cân nhắc về mặt kỹ thuật thi công, bởi nếu làm không tốt sẽ dễ ảnh hưởng đến di tích. “Tôi tin rằng, với công nghệ hiện đại ngày nay thì không có gì phức tạp khi tháo dỡ các lô cốt này”, ông Nguyễn Xuân Hoa nói.

Cũng theo ông Nguyễn Xuân Hoa, trong khi tháo dỡ, chắc chắn sẽ xuất lộ những hiện vật chiến tranh, thậm chí ngay dưới nền móng của các lô cốt này cũng có khả năng còn dấu tích liên quan đến kinh thành Huế. Chính vì thế, khi thực hiện công việc này cần có sự phối hợp giữa quân đội, Bảo tàng Lịch sử, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế để khi phát hiện thì xử lý kịp thời.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa cũng đề xuất, có thể trong 31 công trình quốc phòng này thì cân nhắc lựa chọn một vài công trình ở những vị trí phù hợp, không ảnh hưởng đến không gian lịch sử và cảnh quan chung của di tích để giữ lại. Xem như lưu lại một dấu tích thời chiến tranh ở khu vực này.

Đại diện Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết, phương án tháo dỡ hạn chế tối đa việc ảnh hưởng đến di tích và đương nhiên sẽ không ảnh hưởng đến kết cấu chung của hệ thống tường thành của Kinh thành Huế. Nhưng đơn vị sẽ theo dõi mức độ ảnh hưởng ở mỗi vị trí có lô cốt sau khi tháo dỡ để phục hồi, hoàn trả mặt bằng cho di tích.