Bộ VHTTDL phê duyệt khai quật Đàn tế Nam Giao, hứa hẹn hé lộ bí ẩn kinh đô Tây Đô

VHO - Bộ VHTTDL vừa cho phép Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật toàn bộ nền 4 và nền 5 của Đàn tế Nam Giao – Tây Đô. Đây được xem là đợt khai quật quy mô lớn nhất từ trước đến nay tại di tích này, hứa hẹn hé lộ thêm nhiều giá trị lịch sử, văn hóa ẩn sâu trong lòng đất của kinh đô triều Hồ.

Khai quật gần 10.000m², làm rõ cấu trúc đàn tế triều Hồ

Theo Quyết định của Bộ VHTTDL, đợt khai quật khảo cổ Đàn tế Nam Giao – Tây Đô (phần còn lại) sẽ diễn ra từ ngày 25.10.2025 đến 25.7.2026, do Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ phối hợp Viện Khảo cổ học thực hiện.

Tổng diện tích khai quật lên đến 9.909m², bao gồm 94 hố thuộc các khu vực nền 4 và nền 5, những khu vực trọng yếu trong tổng thể kiến trúc đàn tế.

Ông Nguyễn Thắng, Viện Khảo cổ học, được giao chủ trì cuộc khai quật. Trong suốt quá trình thực hiện, các đơn vị được cấp phép phải đảm bảo bảo vệ địa tầng di tích, an toàn di vật, cổ vật và hiện trường khai quật, đồng thời xây dựng kế hoạch, tiến độ phù hợp với mục tiêu và giải pháp đã được phê duyệt.

Tất cả di vật, cổ vật phát hiện trong quá trình khai quật phải được tạm thời bảo vệ tại chỗ, chỉnh lý khoa học và báo cáo Bộ VHTTDL để quyết định phương án bảo tồn, phát huy giá trị.

Trường hợp di vật thuộc diện lưu giữ lâu dài, chúng sẽ được tạm nhập vào bảo tàng công lập tại địa phương, nơi có địa điểm khảo cổ.

Bộ cũng yêu cầu, trước khi công bố kết quả của đợt khai quật khảo cổ, các cơ quan được cấp giấy phép trao đổi, thống nhất với Cục Di sản văn hóa.

Trong vòng 1 tháng sau khi kết thúc đợt khai quật, các đơn vị phải gửi báo cáo sơ bộ về Bộ, và trong vòng 1 năm phải hoàn thiện báo cáo khoa học tổng thể.

Đây là bước tiếp nối quan trọng trong chuỗi các hoạt động nghiên cứu, bảo tồn di sản Thành nhà Hồ – Di sản Văn hóa Thế giới được UNESCO vinh danh năm 2011 nhờ tiêu chí II và IV (văn hóa, kỹ thuật, kiến trúc). 

Hé mở thêm lớp trầm tích lịch sử của đàn tế cổ nhất Việt Nam

Đàn tế Nam Giao của triều Hồ nằm ở phía nam Thành nhà Hồ, có diện tích hơn 2ha, lưng tựa núi Đún (Đốn sơn), phía trước là cánh đồng Nam Giao. Toàn bộ đàn được giật 5 cấp nền từ thấp đến cao, cấu trúc theo hình chữ nhật quay hướng Nam, thể hiện rõ quan niệm “trời tròn, đất vuông” của người xưa.

Tại vị trí trung tâm cao nhất là viên đàn, khối đá xanh lớn hình tròn đường kính gần 4,75m, bao quanh bởi tường đá hình vuông. Các nền đàn được đầm nện chặt bằng đá dăm núi, xen kẽ gạch và đất, lát nền bằng gạch vuông cỡ lớn, ngói mũi sen, ngói âm dương. Nhiều dấu tích kiến trúc phụ cùng hệ thống đường lát đá trong khu vực vẫn được bảo lưu khá tốt.

Trải qua hơn 600 năm với những thăng trầm lịch sử, đàn tế Nam Giao Thành Nhà Hồ được đánh giá là một trong 3 đàn tế còn giữ được mặt bằng tương đối nguyên vẹn, cổ nhất trong lịch sử đàn tế Nam Giao của Việt Nam.

Theo PGS.TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, đàn Nam Giao là không gian thiêng nơi hoàng đế thực hiện nghi lễ tế Trời, quốc lễ tối cao của chế độ quân chủ phương Đông. Ông nhận định:

“Tế Nam Giao không chỉ là nghi lễ cầu cho quốc thái dân an, mà còn là cách các vương triều khẳng định tính chính danh của quyền lực trị quốc. Việc nghiên cứu đàn tế Nam Giao triều Hồ giúp làm sáng tỏ cấu trúc nghi lễ và tư tưởng chính trị thời kỳ đầu thế kỷ XIV.”

Ông Nguyễn Bá Linh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ, cho biết khu di tích Đàn tế Nam Giao được phát hiện, thống kê từ những năm 1980. Đến năm 1990, cụm di tích gồm đền Trần Khát Chân, chùa Giáng (Tường Vân Tự), chùa Giò (Nhân Lộ) và Đàn tế Nam Giao được xếp hạng di tích cấp tỉnh. Đến tháng 10.2007, Đàn tế Nam Giao chính thức được công nhận là di tích khảo cổ cấp quốc gia.

“Dù đã hơn 600 năm tuổi, Đàn tế Nam Giao Thành nhà Hồ vẫn là đàn tế cổ còn nguyên vẹn và quý giá bậc nhất ở Việt Nam,” ông Linh chia sẻ.

Theo ông Linh, cùng với các công trình khác, Đàn tế Nam Giao tạo nên một quần thể kiến trúc đặc trưng của triều Hồ, góp phần làm sáng tỏ lịch sử, nghệ thuật, kiến trúc và đời sống xã hội thời kỳ này.

Những giá trị đó không chỉ khẳng định tầm vóc của di sản, mà còn gia tăng sức hấp dẫn và chiều sâu văn hóa cho Di sản Thế giới Thành nhà Hồ hôm nay.

Trong hơn 20 năm qua, Viện Khảo cổ học Việt Nam cùng Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ đã tiến hành hàng chục cuộc thám sát, khai quật quy mô lớn tại các khu vực trọng yếu như nội thành, Chính điện, Đông – Tây Thái miếu, Đàn tế Nam Giao, đường Hoàng Gia, công trường khai thác đá cổ An Tôn…

Kết quả của các đợt khai quật này không chỉ giúp xác định rõ mặt bằng kiến trúc đô thị thời Hồ, mà còn phát hiện hàng nghìn hiện vật gốm, sành, đồng, đá, sắt…, qua đó phác họa sinh động đời sống chính trị, tôn giáo, kỹ thuật và văn hóa của một triều đại ngắn ngủi nhưng giàu sáng tạo.

Việc tiếp tục khai quật quy mô lớn nền 4 và nền 5 của Đàn tế Nam Giao lần này không chỉ nhằm hoàn thiện hồ sơ khoa học, mà còn mở ra cơ hội phục dựng tổng thể nghi lễ tế trời triều Hồ, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị đặc sắc của Di sản Thế giới Thành nhà Hồ.