VHO - Năm ngôi biệt thự tại di tích Cầu Đá Nha Trang (lầu Bảo Đại) tại núi Cảnh Long, phường Vĩnh Nguyên, TP Nha Trang, Khánh Hoà hiện đã xuống cấp nghiêm trọng vì không được bảo tồn trong thời gian dài. Cảnh quan di tích này cũng hoang tàn kể từ khi tỉnh Khánh Hoà giao cho doanh nghiệp thực hiện dự án du lịch nghỉ dưỡng 5 sao.

Toàn cảnh khu di tích lầu Bảo Đại từ trên cao xuống

Giao di tích cho doanh nghiệp làm dự án

Di tích Cầu Đá Nha Trang (lầu Bảo Đại) gồm 5 ngôi biệt thự: Xương Rồng, Bông Sứ, Phượng Vĩ, Bông Giấy, Cây Bàng được người Pháp xây dựng năm 1923 trên núi Cảnh Long, để làm nơi nghỉ cho các nhà hải dương học.

Theo hồ sơ lưu giữ tại Trung tâm Di tích tỉnh Khánh Hòa cho biết: Biệt thự Cầu Đá nằm sát cảng biển Cầu Đá của Nha Trang nên nhân dân địa phương quen gọi là Biệt thự Cầu Đá.

Các biệt thự được người Pháp đặt theo các loài cây, loài hoa trồng xung quanh mỗi biệt thự, thứ tự từ phía đông vào: Biệt thự đầu tiên là “Les Agaves” - Xương Rồng; biệt thự thứ hai “Les Frangipaniers”-Bông Sứ; biệt thự thứ ba “Les Flamboyants”-Phượng Vỹ; biệt thự thứ tư “Les Bouguinvillés”-Bông Giấy; biệt thự thứ năm “Les Badamniers”- Cây Bàng.

Khu du tích bị đào bới làm dự án rồi bỏ hoang

Núi Cảnh Long chạy dài từ Cửa Bé ra Cầu Đá dọc theo mé biển và đến Cầu Đá lại chạy thẳng ra biển nên gọi là “Thanh long hí thủy” (Rồng xanh giỡn nước), Hòn Sinh Trung là “Bạch tượng quyện hồ” (Voi trắng cuốn hồ), Đồi trại thủy là “Ngọc bích hàm hoàn” (Dơi ngọc ngậm vòng” và Đồi Hoa Sơn là “Kim quy đới tháp” (Rùa vàng đội tháp).

Biệt thự Cầu Đá nằm trên núi Cảnh Long, TP Nha Trang có bốn ngọn núi được mệnh danh là “Tứ thủy triều quy, tứ thú tụ” tạo nên linh khí cho vùng đất này. Có nghĩa là bốn mặt đều là nước bao bọc và bốn ngọn núi như bốn con linh vật hợp lại giữ gìn linh khí cho mảnh đất Nha Trang.

Từ năm 1940 đến 1945, Hoàng đế Bảo Ðại và Hoàng hậu Nam Phương thường đến đây nghỉ dưỡng nên cái tên lầu Bảo Đại có từ thời đó. Tháng 10.1995, tỉnh Khánh Hòa đưa khu biệt thự lầu Bảo Đại vào Danh mục di tích lịch sử văn hóa tỉnh nhưng không xếp hạng. Trải qua thời gian, sự phong hóa của tự nhiên và tác động của con người khiến 5 ngôi biệt thự tại đây hiện không còn nguyên vẹn.

Cận cạnh một ngôi biệt thự tại di tích Cầu Đá Nha Trang sát vịnh Nha Trang

 Theo ghi nhận của Văn Hóa, hiện cả 5 ngôi biệt thự ở lầu Bảo Đại bị xuống cấp do nhiều năm không được trùng tu, bảo dưỡng, hệ thống cửa mục nát. Cảnh quan tại đây hoang tàn, cỏ hoang, rêu phong, năm ngôi biệt thự đã bỏ hoang nhiều năm nay.

Từ năm 2002, biệt thự Cầu Đá do Tổng Công ty Khánh Việt (Khánh Hòa) quản lý và sử dụng. Từ tháng 9.2011, UBND tỉnh Khánh Hòa đồng ý giao di tích lầu Bảo Đại cho liên doanh Tổng Công ty Khánh Việt (Khatoco - đơn vị quản lý lầu Bảo Đại) và Tập đoàn Hà Đô thành lập Công ty Cổ phần đầu tư Khánh Hà để thực hiện dự án khu biệt thự nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại.

Theo Giấy chứng nhận đầu tư do UBND tỉnh Khánh Hòa cấp vào năm 2013, Công ty Cổ phần đầu tư Khánh Hà được sử dụng trên 8,9 ha đất và 4,7 ha mặt nước ở khu vực đồi Cảnh Long để xây dựng mới 45 biệt thự và khách sạn 5 sao, 108 phòng. Mục tiêu dự án lúc đó là xây dựng nơi này thành khu biệt thự, khách sạn 5 sao, khách sạn cho thuê, các biệt thự cho thuê dài hạn hoặc bán.

Di tích xuống cấp nhưng chưa được trùng tu

 Còn 5 biệt thự cổ trên cũng thuộc sở hữu của dự án Bảo Đại resort Nha Trang và doanh nghiệp sẽ cải tạo để cho thuê, phục vụ kinh doanh du lịch.

Tuy nhiên, hơn 10 năm qua, dự án này vẫn "giậm chân tại chỗ". Một số công trình xây được phần thô rồi dừng thi công. Ngoài ra, quá trình triển khai tại dự án xảy ra vi phạm, bị cơ quan chức năng xử phạt và đình chỉ thi công từ năm 2017. Kể từ đó đến nay khu di tích lâu Bảo Đại “cửa đóng then cài” hoang phế và khách du lịch và người dân không được lui tới.

Sẽ trùng tu di tích Bảo Đại để đón khách

Trước làn sóng dư luận không đồng tình về việc giao di tích cho doanh nghiệp làm dự án, đến năm 2023, UBND tỉnh Khánh Hòa có quyết định về việc thu hồi 5 căn biệt thự tại dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại và được doanh nghiệp đồng ý. Song, đến nay các căn biệt thự ở đây vẫn đóng cửa vì nằm trong khuôn viên dự án của doanh nghiệp, người dân, du khách muốn đến tham quan cũng không thể tiếp cận.

Năm ngôi biệt thự trên núi Cảnh Long

 Đến cuối tháng 6.2024, UBND tỉnh Khánh Hòa có quyết định xếp hạng Khu biệt thự lầu Bảo Đại là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh

Đồng thời UBND tỉnh giao Sở VHTT, UBND TP Nha Trang, Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh, UBND P.Vĩnh Nguyên trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di tích biệt thự Cầu Đá theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa cũng như các quy định liên quan khác.

 Bên cạnh đó tỉnh Khánh Hòa yêu cầu Công ty Cổ phần đầu tư Khánh Hà có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan trong việc thực hiện bảo tồn và phát huy giá trị di tích biệt thự Cầu Đá theo quy định.

Về vấn đề phát huy giá trị di tích lầu Bảo Đại để thu hút du khách trong thời gian tới, ông Nguyễn Văn Nhuận, Giám đốc Sở VHTT tỉnh Khánh Hòa cho biết: Sở đang lên phương án lập hồ sơ, thủ tục trình cấp trên để thông qua việc cải tạo, trùng tu khu biệt thự Cầu Đá, sau khi UBND tỉnh đã có quyết định về việc xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với 5 căn biệt thự tại đây.

Di tích xuống cấp hoang tàn

 Theo ông Nhuận, do không được duy tu, bảo dưỡng trong một khoảng thời gian dài nên 5 căn biệt thự đã bị xuống cấp, chưa thể mở cửa để đón khách đến tham quan. Sau khi được cấp trên thông qua về vấn đề chủ trương, kinh phí thì việc cải tạo, trùng tu sẽ được tiến hành, sau đó sẽ mở cửa đón du khách.

Nhiều người dân địa phương cho rằng, việc cải tạo di tích lầu Bảo Đại là cần thiết, tuy nhiện trong điều kiện hiện nay khu di tích này hoang tàn, việc lập thủ tục trùng tu còn phải chờ đợi rất dài thì không biết đến bao giờ người dân, du khách mới được đến đây tham quan