VHO - Trong nền móng võ thuật Việt Nam và Á Đông, hình tượng con rồng (long) được sử dụng khá nhiều và tượng trưng cho sự uy dũng, quyết đoán nhưng không kém phần uyển chuyển, khéo léo trong từng quyền thế. Các môn phái võ học phương Đông thường mô phỏng động tác 5 loài vật: Long, Xà, Hổ, Miêu, Hạc; trong đó, Long luôn được xếp lên hàng đầu. Vì vậy đã có hàng trăm môn phái, hàng trăm võ đường và vô số các đòn thế được lấy từ chữ long.

Một thế long tấn (bên trái) đang đấu với đối thủ trong thế hạc tấn

Rồng trong võ học 

Trong dân gian người ta sùng bái tứ linh: Long, lân, quy, phụng đó là những vật thiêng, trong đó long là đầu bảng. Các triều đại phong kiến luôn lấy chữ long để gán vào đấng tối thượng - vua. Mình vua là long thể, áo vua là long  bào, giường vua là long sàng, ghế vua là long ngai, mặt vua là long nhan… Như vậy tự lúc nào người ta đã xem rồng là vua, vua là rồng. Vậy võ rồng (long) có phải vua của các võ phái, hoặc nói cách khác là vua võ không? Xin nói ngay, nếu có một thứ võ vua thì có lẽ người người đổ xô đi học thứ võ này để hùng  bá thiên hạ, chứ không ai theo học các loại võ khác nữa. 

Về mặt lý thuyết, người ta mô phỏng năm vật long, xà, hổ, miêu, hạc, thì duy chỉ rồng là con vật không có thật, chưa ai tiếp cận và nắm giữ bao giờ. Nhưng rồng được mọi người tưởng tượng và xây dựng hình ảnh một cách hoàn hảo nhất; cuối cùng là sùng bái thành vật thiêng, có uy vũ bậc nhất, rồi cũng không ngần ngại ví rồng là vua, có thể hô phong hoán vũ. Trong giới võ thuật, người ta xây dựng hình ảnh rồng - long hình quyền thành các dáng thủ, đòn thủ, như; Phi  long (bay), giáng long (đáp, đậu),  thăng long (bay lên), ngọa long  (nằm), long trảo (móng vuốt),…  vốn không có mặt trong thực tế nên nhiều kỹ thuật của rồng chỉ là  biến dị những đặc trưng thuộc kỹ  thuật của các con vật khác và đó là  các đòn thế vô cùng lợi hại của các  võ sư, võ sĩ khi tỉ thí. 

“Khác với xà tấn (thế thủ của  rắn), long tấn cũng uyển chuyển, uốn lượn nhưng thân luôn thẳng, ngực ưỡn, dồn khí xuống đan điền tung ra đòn trảo công, hoặc  trực quyền một cách uy lực nhất. Sức mạnh của long quyền thông  qua việc sử dụng bàn tay tấn công nhanh, hiệu quả bằng móng vuốt  và những quả đấm đi kèm việc  kiểm soát hơi thở khi diễn quyền.

Bên cạnh đó là những ngọn long cước như một đòn đá đôi trước mặt đi kèm với một quả đấm cao kết hợp với động tác nhảy xoay người”, Đại võ sư Kim Yên (Phú Yên) chia sẻ.  

Các võ sư áp dụng các quyền, cước mang hình tượng rồng mà hiện nay trong chương trình huấn luyện của Liên đoàn Võ thuật Việt Nam đã công nhận và ghi  chép, như các bài: Long quyền đả khứ,  Long quyền đoạt nhãn, Thanh long biên  giang, Huỳnh long quyển địa… và hàng chục bài khác, mang yếu tố các đòn thế  võ rồng lừng danh qua các thời kỳ. Đáng  kể đến như các võ sư tiền bối Kim Kê, Huỳnh Tiền (TP Hồ Chí Minh), Kim  Sang, Phi Long Chánh (Khánh Hòa),  Huỳnh Kim Hồng, Kim Yên, Long Tu  (Phú Yên), Hà Trọng Sơn, Lý Xuân  Hỷ, Phi Long, Kim Đình, Sa Long  Cương (Bình Định), Ngô Bông, Tấn  Tương Lai (Quảng Ngãi), Hồ Cưu,  Lưu Thanh Bình, Trần Sô, Hồ Ngọc  Anh, Ngô Văn Địch (Quảng Nam),  Uy long môn của Nguyễn Thị Thanh  Tâm (Hải Phòng), Đỗ Xuân Hoàng  (Bắc Giang), Bình Định gia của  Nguyễn Văn Sướng (Bắc Giang)… 

Theo lão đại võ sư Phi Long (tên  thật là Trần Quốc Phi Long, SN  1944, ở Đồng Phó, xã Tây Giang,  huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định):  Hổ quyền và Long quyền được coi  là nền tảng võ cổ truyền Bình Định.  Trong những bài quyền tinh hoa của  võ Tây Sơn - Bình Định có bài Ngũ  cầm quyền (long, hổ, báo, xà, hạc).  Võ cổ truyền Bình Định rất đa dạng  và phong phú, thủ pháp (bộ tay)  của vùng đất võ là Ngũ hành pháp.  Luyện tập bộ tay theo phép kim,  mộc, thủy, hỏa, thổ. Trong đó thủy  là Cường long xuất hải (rồng bay ra  biển, ở thế tấn công mãnh liệt). Tấn  pháp là phương pháp luyện tập đôi  chân và di chuyển theo hướng của  nguyên lý bát quái; tượng trưng cho  tám hướng và tám con vật; trong đó  có bộ tấn Long tấn rất biến hóa.  

Đến thực chiến 

Long quyền luyện thần, Hổ quyền luyện cốt, Báo quyền luyện lực, Xà  quyền luyện khí, Hạc quyền luyện  tinh. Trong thực tế luyện tập và áp  dụng, tinh thần của rồng là ý, tinh  thần của việc triển khí là thần; người  luyện võ Ngũ hình quyền có thể dồn  khí qua mắt để tạo ra thần hoặc ý. Khi  võ sĩ tập luyện thế long tấn, các đường  gân rất căng để đạt đến sức mạnh hỗ  trợ. Long hình quyền chú trọng vào  trảo thủ (khống chế, khóa, vặn bằng  bàn tay) và chưởng pháp nổi tiếng.  Mặc dù Trảo thủ thường được sử  dụng nhiều nhất nhưng các đòn đánh  bằng quyền và chưởng vẫn được lưu ý  tới. Đặc điểm của kỹ thuật Long trảo  là vồ chụp một bộ phận nào đó trên  người đối thủ như tay, mặt, tai, mắt,  hầu, hạ bộ, các yếu huyệt trên cơ thể  nhằm tê bại đối phương. 

Có nhiều bài quyền, binh khí mang  tên “long” trong võ thuật cổ truyền  Việt Nam. Chẳng hạn về quyền, có:  Long hình quyền, Long hổ quyền, Xà  quyền long hổ trảo, Song long xuất hải  quyền, Thăng long quyền, Ẩn hổ tàng  long quyền, Long tu chỉ... Về binh khí:  Cửu long tiên, Thanh long đao, Long  phụng kiếm, Độc long kiếm pháp, Đồ  long đao, Long hổ đao, Long hổ côn...  tất cả là những bí kiếp tinh luyện của  người hành võ và các môn phái. 

Cùng với các bài võ, thế võ, binh  khí, có nhiều thế hệ võ sư mang tên  “long” lừng danh trong nền võ thuật  Việt Nam như các võ sư Mã Thành  Long, Long Hổ Hội, Triệu Tử Long,  Phi Long, Đỗ Phi Long, Phi Long  Chánh, Sa Long Cương, Long Tu...  Long - Rồng cũng được đặt tên cho  nhiều môn phái võ Việt Nam, như:  Lưỡng Long võ phái, Thiếu Lâm  Bằng long hải, Hòa Long võ đạo,  Bạch Long chiến đạo, Bình Định Sa  long cương, Thăng Long võ đạo…

NGỌC DIÊN