Đồn đoán một “núi lửa zombie” bất ngờ hoạt động trở lại

VHO - Các nhà khoa học đang giải phẫu một 'núi lửa zombie' và phát hiện dấu hiệu đang hoạt động trở lại.

Núi lửa zombie hoạt động trở lại

Uturuncu, một đỉnh núi cao ở dãy Andes, còn được gọi là "núi lửa zombie".

Núi Uturuncu đã không phun trào trong hơn 250.000 năm qua, nhưng các nhà khoa học cho rằng nhiều dấu hiệu cho thấy ngọn núi có thể đang hoạt động trở lại.

Theo hãng CNN, hình ảnh radar vệ tinh chụp Uturuncu — ngọn núi cao nhất ở phía tây nam Bolivia — nhìn thấy các lực bên trong núi lửa đã nâng lên rồi hạ xuống một khu vực gần đỉnh núi rộng khoảng 93 dặm (150 km), tạo ra hình dạng giống như chiếc mũ rộng vành cách đây hơn hai thập kỷ.

Các nhà khoa học gần đây đang quan sát kỹ hơn về Uturuncu để xem liệu sự biến dạng đang diễn ra và tìm kiếm xem có dấu hiệu nào cho thấy ngọn núi lửa đang thức dậy hay không.

Bằng cách kết hợp dữ liệu vệ tinh với phân tích hoạt động địa chấn và mô hình máy tính, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy những tín hiệu đầu tiên bên trong của Uturuncu và khám phá nguyên nhân gây ra tình trạng bất ổn.

Các nhà khoa học cũng đã có báo cáo vào cuối tháng 4 trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences về hiện tượng này.

Thông thường, những vụ phun trào núi lửa xảy ra khi magma bên dưới núi lửa trào vào các túi dưới bề mặt được gọi là khoang magma, sau đó thoát ra bề mặt thông qua các lỗ thông hơi và khe nứt.

Các vụ phun trào mạnh hơn nữa khi magma dày hơn, giữ khí lại khiến áp suất tăng lên rồi đột nhiên giải phóng, đẩy magma ra ngoài dưới dạng dung nham.

Tuy nhiên, theo nghiên cứu, điều đó không xảy ra ở Uturuncu. Thay vào đó, magma, khí và chất lỏng mặn tương tác trong một mạng lưới thủy nhiệt  để tạo ra tiếng ầm ầm của núi lửa.

“Thả hơi nước”

Bên dưới Uturuncu ở độ sâu khoảng 10 km đến 20 km là một hồ chứa magma khổng lồ được gọi là Khối magma Altiplano-Puna. Trải dài khoảng 124 dặm (200 km), đây là khối magma hoạt động lớn nhất được biết đến trong lớp vỏ của hành tinh. 

Các nghiên cứu trước đây đã ám chỉ đến một hệ thống thủy nhiệt hoạt động liên kết hồ chứa magma và dãy núi phía trên, nhưng không biết magma và chất lỏng tương tác như thế nào ở đây.

Sử dụng tín hiệu từ hơn 1.700 sự kiện địa chấn từ năm 2009 đến năm 2012, các nhà khoa học đã tạo ra những hình ảnh có độ phân giải cao về lớp vỏ nông bên dưới Uturuncu. 

Họ cũng ghi lại các dịch chuyển điện và lực hấp dẫn dưới lòng đất. Những thay đổi trong thành phần hóa học của đá, tiết lộ những chi tiết chưa từng thấy trước đây về hệ thống kênh bên dưới và bên trong núi lửa khi nó lưu thông chất lỏng được đun nóng do địa nhiệt.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng khi khối magma làm nóng chất lỏng ngầm và giải phóng khí. Sau đó, khí và chất lỏng di chuyển lên trên và tích tụ trong các khoang bên dưới miệng núi lửa.

Chuyển động của chúng qua Uturuncu gây ra động đất, giải phóng hơi nước và làm biến dạng đá của núi lửa, khiến bề mặt dâng lên khoảng 0,4 inch (1 cm) mỗi năm.

Đồng tác giả nghiên cứu Tiến sĩ Mike Kendall, Giáo sư và là Trưởng khoa Khoa học Trái đất tại Đại học Oxford, cho biết động lực bên trong của Uturuncu không chỉ giải thích hoạt động của núi lửa mà còn cho thấy rằng hiện tượng zombie sẽ không hồi sinh sớm.

“Chúng tôi không thấy hoạt động địa chấn tăng lên. Có vẻ như chỉ là núi lửa đang xả khí, giải phóng hơi nước và bình tĩnh lại, nếu có”, ông Kendall nói trên CNN.

“Zombie xuất hiện”

Trong nhiều thập kỷ, Chương trình nghiên cứu Núi lửa Toàn cầu đã ghi nhận khoảng 50 núi lửa zombie có tuổi đời trên 12.000 năm.

Dấu hiệu hoạt động "chủ yếu là các đặc điểm địa nhiệt như suối nước nóng và lỗ phun khí (lỗ hở nơi khí nóng thoát ra)", đồng tác giả nghiên cứu Tiến sĩ Matthew Pritchard, Giáo sư địa vật lý tại Đại học Cornell ở New York, cho biết.

Vì Uturuncu là một trong số hàng chục núi lửa zombie mà các nhà khoa học đang theo dõi trên thế giới, nên những phát hiện mới có thể giúp xác định nguy cơ phun trào. 

"Một số núi lửa zombie có nhiệt độ bề mặt cao và đang được xem là các nguồn năng lượng địa nhiệt tiềm năng. Nhiều núi lửa đã chín muồi cần phải điều tra thêm", ông Pritchard cho biết.

Một số có thể đang nguội dần sau thời kỳ nóng hơn trước đó. Một số khác có thể đang tăng hoạt động. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa biết cách phân biệt chúng.

Ông Kendall cho biết thêm, việc quan sát hệ thống ống nước bên trong của núi lửa có thể nhìn thấy tiềm năng khai thác năng lượng địa nhiệt và tiếp cận các kim loại thiết yếu cho công nghệ, chẳng hạn như đồng, niken và bạch kim.

"Đây thực sự là một cách tốt để hiểu rõ hơn về cấu trúc giải phẫu của núi lửa, về giai đoạn phát triển. Điều đó rất quan trọng đối với việc đánh giá rủi ro và nguy hiểm", ông Kendall nhấn mạnh.