Tăng chế tài, đảm bảo quyền lợi nạn nhân

VHO - Trong bối cảnh tội phạm mua bán người ngày càng tinh vi, mở rộng từ khu vực biên giới đến không gian mạng, núp bóng dưới các hình thức tuyển dụng, môi giới việc làm và hôn nhân trá hình, yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý theo hướng vừa xử lý nghiêm tội phạm, vừa bảo vệ thực chất quyền lợi nạn nhân trở nên cấp thiết. Thực tế cho thấy, nếu chỉ dừng ở giải cứu mà thiếu cơ chế hỗ trợ dài hạn, nạn nhân vẫn có nguy cơ tái tổn thương và tái bị lôi kéo.

Xuất phát từ yêu cầu đó, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, cùng Nghị định 162/2025/NĐ-CP hướng dẫn thi hành, được ban hành với nhiều điều chỉnh quan trọng.

Một trong những điểm đổi mới nổi bật của Luật 2024 là mở rộng phạm vi nhận diện và xử lý hành vi mua bán người. Luật đã bao quát đầy đủ các thủ đoạn lợi dụng hoàn cảnh khó khăn, thiếu thông tin để cưỡng bức lao động, ép buộc hôn nhân, dụ dỗ đi làm việc ở nước ngoài trái phép hoặc bóc lột thông qua môi trường số. Cách tiếp cận này giúp khắc phục những khoảng trống pháp lý trước đây, khi nhiều vụ việc khó xử lý do hành vi phạm tội bị che giấu dưới các hoạt động dân sự, kinh tế.

Thực tế cho thấy, không ít vụ mua bán người xuất phát từ các lời mời gọi “việc nhẹ, thu nhập cao” lan truyền trên MXH. Đối tượng bị lôi kéo là người nghèo, ít học, thanh niên, người đang tìm việc làm nhanh hoặc có nhu cầu xuất cảnh. Việc luật hóa đầy đủ các hành vi này tạo cơ sở để lực lượng chức năng chủ động ngăn chặn từ sớm, thay vì chỉ xử lý khi hậu quả đã xảy ra.

Bên cạnh tăng cường chế tài, bảo đảm quyền lợi nạn nhân là trụ cột xuyên suốt của Luật 2024. Theo quy định mới, người được xác định là nạn nhân, kể cả trong thời gian xác minh, đều được tiếp cận các dịch vụ thiết yếu như chăm sóc y tế, tư vấn tâm lý, hỗ trợ pháp lý miễn phí và bố trí nơi tạm trú an toàn khi cần thiết. Việc bảo vệ danh tính và an toàn cá nhân trong quá trình tố tụng được xác định là yêu cầu bắt buộc nhằm hạn chế nguy cơ bị đe dọa, trả thù.

Theo bà Nguyễn Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, việc đổi mới chính sách phòng, chống mua bán người là bước đi cần thiết trong bối cảnh tội phạm ngày càng biến tướng. Việc tận dụng công nghệ số, mạng xã hội để đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật sẽ giúp phụ nữ và thanh niên sớm nhận diện các thủ đoạn tinh vi của tội phạm, từ đó nâng cao khả năng tự bảo vệ và giảm nguy cơ trở thành nạn nhân.

Một điểm tiến bộ khác của Luật 2024 là chuyển từ hỗ trợ ngắn hạn sang đồng hành dài hạn. Sau giai đoạn bảo vệ ban đầu, nạn nhân được tạo điều kiện học văn hóa, đào tạo nghề, tiếp cận việc làm và nguồn vốn ưu đãi để ổn định sinh kế. Cách tiếp cận này giúp người trở về không chỉ “an toàn” mà còn có cơ hội tái hòa nhập bền vững, hạn chế nguy cơ tái bị lừa bán hoặc bóc lột.

Luật cũng chú trọng bảo đảm quyền tham gia tố tụng của nạn nhân. Nạn nhân được cung cấp thông tin về tiến trình giải quyết vụ án, được hỗ trợ pháp lý miễn phí và được áp dụng các biện pháp bảo vệ khi cung cấp lời khai, đặc biệt trong các vụ việc có yếu tố xuyên biên giới hoặc tội phạm có tổ chức. Khi được bảo vệ đầy đủ, nạn nhân sẽ yên tâm hợp tác với cơ quan chức năng, góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh với tội phạm.

Luật Phòng, chống mua bán người 2024 đã điều chỉnh về mặt pháp lý và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong bảo vệ quyền con người. Khi chế tài đủ sức răn đe và cơ chế hỗ trợ đủ sâu để bảo vệ nạn nhân, công tác phòng, chống mua bán người sẽ tiến tới mục tiêu bền vững, nhân văn và hiệu quả lâu dài.