Nguồn nhân lực chuyển đổi số còn hạn chế về số lượng và chất lượng

VHO - Trong bối cảnh các doanh nghiệp đang đẩy mạnh chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh, yếu tố quyết định thành công không chỉ nằm ở công nghệ mà còn là đội ngũ nhân lực phù hợp và sẵn sàng thích ứng.

Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất của lực lượng lao động Việt Nam hiện nay chính là trình độ chuyên môn và kỹ năng còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế số.

Đây là nội dung được đưa ra tại hội thảo “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh” do Tổng LĐLĐ Việt Nam phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và báo Lao Động tổ chức.

Phát biểu tại hội thảo, bà Phan Thu Thủy – Phó Tổng Biên tập báo Lao Động cho biết, nền kinh tế toàn cầu đang bước vào giai đoạn chuyển đổi sâu sắc. Các quốc gia đều thúc đẩy “chuyển đổi kép” – vừa chuyển đổi số để nâng cao năng suất, hiệu quả, vừa tăng trưởng xanh để phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Việt Nam cũng đang tích cực hội nhập vào xu thế đó, coi đây là con đường tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển kinh tế – xã hội toàn diện.

Quá trình này đòi hỏi sự dịch chuyển từ tăng trưởng theo chiều rộng sang chiều sâu, từ khai thác tài nguyên sang sáng tạo giá trị, từ tiêu dùng tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn.

Những định hướng này đã được khẳng định rõ nét trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; và Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4.5.2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

“Hội thảo là dịp để các nhà hoạch định chính sách, giới sử dụng lao động, tổ chức công đoàn, các doanh nghiệp và chuyên gia cùng thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp khả thi nhằm thu hẹp khoảng cách giữa chủ trương và hành động”, bà Phan Thu Thủy nói.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Khánh Long, Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Nội vụ) cho biết, Chiến lược Tăng trưởng xanh quốc gia đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 1.10.2021. Trong đó, hệ sinh thái năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ, logistics các-bon thấp đang mở ra hướng nghề mới.

Tuy nhiên, báo cáo gần đây của Ngân hàng ADB và Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) cho thấy, Việt Nam đang đối mặt nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng lao động đã qua đào tạo về kỹ năng xanh, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều này yêu cầu cần đầu tư khẩn trương cho đào tạo lại và đào tạo chuyên sâu theo nhu cầu chuyển đổi xanh, đồng thời có chính sách việc làm bao trùm.

Cùng quan điểm, ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ GD&ĐT) nhận định: Nguồn nhân lực cho chuyển đổi số còn thiếu cả về số lượng lẫn chất lượng. Theo thống kê, tỉ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ là 29,1% lực lượng lao động.

Về nhân lực công nghệ cao, Việt Nam hiện có khoảng 500.000 lao động trong lĩnh vực CNTT, nhưng nhu cầu thực tế lên tới 2 triệu người vào năm 2030, đặc biệt thiếu hụt nhân lực trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, an ninh mạng và Internet vạn vật.

“Về phân bổ theo ngành nghề, lao động có kỹ năng số chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn và trong lĩnh vực dịch vụ, trong khi nông nghiệp và công nghiệp chế tạo – hai trụ cột của nền kinh tế – vẫn chưa được số hóa đầy đủ. Điều này tạo ra sự bất cân xứng trong phát triển và hạn chế khả năng tận dụng tối đa tiềm năng của chuyển đổi số”, ông Bình cho hay.

Theo ông Bình, Việt Nam đã cam kết đạt mục tiêu carbon trung tính vào năm 2050 và đang đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh. Tuy nhiên, nguồn nhân lực phục vụ tăng trưởng xanh chưa đáp ứng so với yêu cầu thực tế.

Về quy mô, lực lượng lao động trong các ngành kinh tế xanh hiện chỉ chiếm khoảng 3 – 5% tổng số lao động, chủ yếu tập trung trong nông nghiệp hữu cơ và năng lượng tái tạo.

Trong khi đó, nhiều lao động chưa có đủ hiểu biết về tầm quan trọng của tăng trưởng xanh và chưa được trang bị các kỹ năng cần thiết để chuyển đổi sang các công việc xanh.

Trước thực tế này, các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp đã đưa ra những kiến nghị, giải pháp nhằm phát triển nhân lực phù hợp với yêu cầu mới của nền kinh tế.

Qua đó, khẳng định vai trò của người lao động không chỉ là người thực hiện mà còn là lực lượng kiến tạo giá trị và động lực cho phát triển bền vững trong tương lai.

Ở góc độ bảo vệ quyền lợi người lao động, bà Thái Thu Xương, Phó Chủ tịch Thường trực Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam khẳng định: “Đầu tư cho người lao động hôm nay là cách tiết kiệm lớn nhất cho tương lai. Chúng ta không thể nói đến tăng trưởng xanh hay chuyển đổi số nếu không đồng thời chuyển đổi cách nhìn nhận, đối xử và đầu tư cho nguồn lực con người”.

Từ các phiên thảo luận, hội thảo thống nhất khuyến nghị ba hướng hành động cấp thiết: Ở tầm chính sách: Cần sớm hoàn thiện Đề án "Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050", trong đó gắn kết chặt chẽ phát triển nhân lực với chuyển đổi số và tăng trưởng xanh; đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nhân lực số và nhân lực xanh để phục vụ hoạch định chính sách.

Về phía doanh nghiệp, cần xem việc đầu tư dài hạn và có hệ thống cho đào tạo nội bộ là chiến lược kinh doanh; đồng thời đầu tư hơn vào chất lượng đào tạo, gắn nâng cấp kỹ năng với lộ trình nghề nghiệp, tối ưu thời gian đào tạo phù hợp với tiến trình đổi mới công nghệ, giúp người lao động không bị tụt lại phía sau.

Đối với tổ chức Công đoàn, phát huy vai trò cầu nối, chủ động thông tin nhu cầu đào tạo và đưa các chương trình đào tạo kỹ năng đến tận cơ sở, bảo đảm mọi nhóm lao động đều được tiếp cận cơ hội học tập và nâng cao trình độ một cách công bằng.