Xây dựng Hát bội gắn với phát triển du lịch bền vững

VHO - Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP.HCM đang triển khai chương trình nghệ thuật “Sắc - ấn ngọc Nam phương”. Dự án là sáng kiến nhằm duy trì và phát triển du lịch bền vững được Sở VHTT TP.HCM chỉ đạo thực hiện.

 Chương trình đang ở giai đoạn thử nghiệm nhằm tiếp tục hoàn thiện kịch bản, nâng cao chất lượng dàn dựng và tối ưu hóa trải nghiệm cho khán giả trẻ cũng như khách quốc tế.

 NSƯT Nguyễn Hoàng Vinh, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP.HCM cho biết, đây được xác định là một kế hoạch phát triển lâu dài đối với nghệ thuật hát bội, triển khai theo chỉ đạo của Sở VHTT. Dự án hướng tới việc xây dựng một sản phẩm du lịch đặc thù về hát bội, tạo điều kiện để công chúng tiếp cận dễ dàng hơn thông qua sự kết hợp nhiều đội hình, loại hình nghệ thuật. Thay vì chỉ hướng đến đối tượng khán giả là du khách quốc tế, chương trình đặt mục tiêu phục vụ đa dạng đối tượng, từ khán giả trong nước, sinh viên đến những người yêu thích nghệ thuật truyền thống.

Theo Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP.HCM, “Sắc - ấn ngọc Nam phương” không giới hạn trong khuôn khổ một vở diễn hát bội thuần túy mà được thiết kế theo hướng mở, có sự phối hợp với các nhóm múa, nhảy, nghệ sĩ xiếc nhằm tạo nên một không gian biểu diễn sinh động, phù hợp với nhiều lứa tuổi, kể cả khán giả trẻ.

Trong quá trình vận hành, sau mỗi đợt diễn thử, ê kíp sẽ tiếp tục điều chỉnh kịch bản, tiết giảm những đoạn thoại dài hoặc chi tiết chưa thật sự cần thiết, để vở diễn gọn gàng, tập trung hơn vào các lớp diễn và tình tiết chính. Mỗi chương trình có thể huy động trên 60 diễn viên, bao gồm nghệ sĩ của nhà hát và các lực lượng hỗ trợ bên ngoài.

“Sắc - ấn ngọc Nam phương” được xây dựng theo hướng kết hợp nhiều loại hình biểu diễn, qua đó giúp loại hình nghệ thuật cổ truyền này trở nên gần gũi, dễ tiếp cận hơn trong bối cảnh đời sống đương đại. Chương trình đang được biểu diễn miễn phí phục vụ công chúng định kỳ lúc 19h30, từ 24-31.12, tại rạp Hưng Đạo - Nhà hát Nghệ thuật Cải lương Trần Hữu Trang (136 Trần Hưng Đạo, phường Bến Thành, TP.HCM).

“Sắc - ấn ngọc Nam phương” kể câu chuyện về hành trình ngược dòng thời gian của một cô gái trẻ trở về giai đoạn nghệ thuật hát bội cực thịnh ở Nam Bộ. Những lễ Kỳ Yên rộn ràng, những chuyến lưu diễn vang danh tận trời Tây, cùng các giai đoạn thăng trầm của hát bội được tái hiện sinh động trên sân khấu.

Chương trình mở đầu bằng cảnh “Lời gọi từ Tổ nghiệp”, đặt trong không gian đối thoại giữa người ông - một nghệ sĩ hát bội lão thành và người cháu cùng nhóm bạn trẻ mang tinh thần hiện đại. Sự tương phản được thể hiện rõ qua thủ pháp dàn dựng kết hợp hát bội truyền thống với rap, hip hop và ngôn ngữ sân khấu đương đại, phản ánh khoảng cách thế hệ trong cách tiếp cận nghệ thuật.

Từ mạch xung đột ban đầu, vở diễn dẫn dắt khán giả ngược dòng lịch sử hát bội phương Nam qua các lớp diễn mang tính nghi lễ và trình diễn như Nghinh Tro, Lễ Đại Bội, Lễ hội đình làng, tái hiện không gian sinh hoạt văn hóa dân gian với múa mâm, múa lân, trò chơi dân gian, xiếc và trình diễn vũ đạo. Phần “Bài vè hóa trang” giới thiệu đặc trưng tạo hình nhân vật hát bội thông qua màu sắc khuôn mặt, râu tóc, tính cách vai diễn.

Ở nội dung chính, chương trình khắc họa hành trình lan tỏa của hát bội từ cung đình đến sân đình và vươn ra thế giới, nổi bật với lớp “Hát bội vang vọng Paris”, gợi nhắc dấu mốc nghệ thuật hát bội Việt Nam từng xuất hiện tại đấu xảo quốc tế cuối thế kỷ XIX. Các trích đoạn kinh điển như “Ôn Đình chém Tá”, “lớp vai Lê Văn Duyệt”… được tái hiện bằng hình thức diễn xướng truyền thống, kết hợp ánh sáng và âm nhạc sân khấu hiện đại. Phần cuối vở diễn là sự chuyển biến nhận thức của thế hệ trẻ, khi người cháu hóa thân qua các tích tuồng, từ đó nhận ra giá trị tinh hoa và trách nhiệm tiếp nối di sản.

“Sắc - ấn ngọc Nam phương” với thành phần sáng tạo gồm: Kịch bản văn học: Quỳnh Xuân; kịch bản sân khấu: Binh Hùng; đạo diễn chương trình: Binh Hùng; âm nhạc: NSƯT Thanh Liêm, NSƯT Hoàng Kha, Ái Cầm, bạn nhạc truyền thống Hát bội; dàn dựng nghệ thuật Hát bội: NSND Hữu Danh, NSND Thanh Trang; biên đạo múa: Lưu Nguyễn, Lê Bảo Châu. Chủ nhiệm chương trình: NSƯT Hoàng Vinh; chỉ đạo nghệ thuật: NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy.

Chương trình có sự góp mặt của hơn 60 nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công hát bội cùng đội ngũ diễn viên múa, xiếc. Trong đó có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ tên tuổi như: NSND Hữu Danh (vai ông nội - một nghệ sĩ hát bội lão thành), NS Bảo Châu (vai người nghệ sĩ), NS Thanh Mộng (vai cháu gái), NS Kiều My (vai ông già cũng vợ đi xem hội), NSƯT Linh Phước và các NS Đông Hồ, Thanh Bình, Minh Khương, Ngọc Giàu, Anh Thị, Hoàng Hà, Loan Thanh, Hoàng Tuân, Minh Nguyệt, Trí Nhơn…

Chia sẻ thêm về hoạt động của đơn vị, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP.HCM cho biết, năm nay số lượng suất diễn của hát bội tăng rõ rệt, với hơn 160 suất, cao hơn nhiều so với các năm trước. Lịch tập luyện và biểu diễn được duy trì đều đặn hằng tuần, qua đó góp phần ổn định đời sống của nghệ sĩ, từng bước cải thiện điều kiện sinh hoạt so với giai đoạn khó khăn trước đây.

Cũng theo NSƯT Nguyễn Hoàng Vinh, một điểm sáng đáng ghi nhận của hát bội hiện nay là lực lượng kế cận. Bên cạnh đội ngũ nghệ sĩ gắn bó lâu năm, có nền tảng nghề vững vàng thì nhà hát còn có nhiều nghệ sĩ trẻ năng động, nhiệt huyết, mang đến nguồn sinh khí mới cho sân khấu. Tuy nhiên, lực lượng này vẫn cần được đầu tư bài bản thông qua việc tập luyện định kỳ, tham gia các lớp truyền nghề, nhằm chuẩn bị cho các kỳ liên hoan, cuộc thi tài năng trẻ trong thời gian tới.

Về định hướng phát triển, dự án “Sắc - ấn ngọc Nam phương” hiện đang được tổ chức diễn thử nghiệm. Trong thời gian tới, Nhà hát hướng đến việc xây dựng các điểm diễn cố định tại khu vực trung tâm TP.HCM, gắn kết chặt chẽ với các tour du lịch. Sau giai đoạn diễn thử cho sinh viên và khán giả thân quen để lấy ý kiến góp ý, Nhà hát sẽ mời các doanh nghiệp lữ hành đến tham quan, trao đổi và tiến tới hợp tác đưa khách du lịch đến thưởng thức.