Tranh của Bùi Chát đã được cấp phép triển lãm

VHO - Triển lãm “32 tranh cùng khổ chín lăm mét ba” của họa sĩ Bùi Chát (Bùi Quang Viễn) đã chính thức được Sở VHTT TP.HCM cấp phép và mở cửa phục vụ công chúng từ hôm nay 18.3.

Họa sĩ Bùi Chát 

Đây có lẽ là triển lãm cá nhân vô tiền khoáng hậu tại Việt Nam. Khi mà, vào lúc 18h ngày 11.3.2023, cũng tại May Artspace, Bùi Chát đã bày những tranh này với chủ đề “Tranh cùng khổ chín lăm mét ba treo thử nhờ góp ý”. Nhiều nhà báo, văn nghệ sĩ, công chúng đã tham dự và góp ý trực tiếp, gián tiếp với cuộc trưng bày này. 

Ngay giờ khai cuộc, đại diện cơ quan chức năng TP.HCM đã đến May Artspace “góp ý” bằng cách lập biên bản ghi nhận sự việc, với lý do trưng bày không xin phép. Cơ quan chức năng yêu cầu Bùi Chát khắc phục hậu quả bằng cách tạm dừng trưng bày và tiến hành thủ tục đăng ký triển lãm theo quy định. 

Bùi Chát cho biết anh vẽ với tư duy theo khổ tranh, chứ không tư duy theo ý tưởng, chủ đề, ngôn ngữ có trước

Cơ quan chức năng TP.HCM cũng hướng dẫn các bước đăng ký triển lãm, Bùi Chát đã thực hiện theo trình tự. Đến ngày 15.3.2023, Sở VHTT TP.HCM đã cấp giấy phép. Nói việc này là vô tiền khoáng hậu, vì các bên đã hành xử văn minh, thiện chí, mà cái lợi cuối cùng là công chúng, sẽ được thưởng thức trọn vẹn các tác phẩm, nếu họ thấy thích và muốn xem.

Ở triển lãm lần này, Bùi Chát giới thiệu 32 bức tranh cùng khổ (kích thước 95cm x 130cm), được sáng tác năm 2022, với chất liệu sơn dầu trên vải bố. Điều đặc biệt của tác giả là anh vẽ với tư duy theo khổ tranh, chứ không tư duy theo ý tưởng, chủ đề, ngôn ngữ có trước.

Bùi Chát chia sẻ: “Nghệ sĩ thực hành hội họa tình huống không cảm thấy lo âu hoặc hoang mang khi chạy theo các tình huống hội họa. Mặc dù không thể biết mình đang đi đâu và sẽ đến đâu, các nghệ sĩ cảm thấy vui vẻ và khoái cảm vì điều đó, một cảm giác phiêu lưu thuần tuý”.

Sau "Improvisation" (tháng 7.2022), "Những tình huống mới" (tháng 12.2022), đây là triển lãm cá nhân lần thứ 3 của Bùi Chát. 

Tranh của Bùi Chát được giới chuyên môn đánh giá cao, là họa sĩ đầy nội lực

Về hội họa của Bùi Chát, nhà phê bình mỹ thuật Nguyên Hưng nhận xét: “Không giống nhiều nhà thơ, nhà văn và nhạc sĩ băng ngang vào hội họa, thường vẽ theo lối tượng trưng hay biểu hiện, Bùi Chát nghiêng hẳn theo hướng trừu tượng - đòi hỏi sự tinh tường và tinh tế trong dụng ngôn hội họa - và hầu hết tranh tôi đã xem đều thực sự là những tác phẩm đẹp với phong cách Lyrical abstraction rất riêng...”. 

Xem tranh cùng khổ hôm treo thử, họa sĩ Hà Hùng đánh giá: “Bùi Chát không biết vào nghề từ lúc nào, mà vẽ tới khúc này thì mình hoàn toàn tin tưởng bạn sẽ là họa sĩ nổi tiếng trong nay mai”.

Theo họa sĩ Lê Quốc Thành, Bùi Chát không vẽ. Đó là góc nhìn của Chát về lịch sử nghệ thuật và được phỏng tả bằng màu, bằng cái tứ của một nhà thơ. Rất thú vị! Đầy nội lực!

“Hội họa của Bùi Chát quả thực đặt người xem trước một sự xóa bỏ ý tưởng. Gần như không thể nhìn thấy những ý tưởng cố định có thể được gợi ý từ các bức tranh. Và người ta cũng không thấy quá trình chuẩn bị cho mỗi tác phẩm. Màu dường như được quẹt lên vải theo một cách thức như thế, tự phát, tại thời điểm vẽ. Điều này có thể khiến cho những người đam mê các ý tưởng sâu sắc cảm thấy hụt hẫng khi đứng trước tranh. Bố cục cũng bị xóa bỏ. Những người yêu thích bố cục cũng có thể sẽ tuột mút vì sự nhập nhằng của đường nét và các khối màu, không theo một cấu trúc tạo nghĩa nào. Điểm nhấn chính của tác giả là trải nghiệm tự do cả trong công việc sáng tạo lẫn trong hoạt động thưởng thức tác phẩm”, nhận xét của Nguyễn Thị Từ Huy – Tiến sĩ văn học, tiến sĩ triết học chính trị. 

Trước đó, vào tháng 7.2022, triển lãm cá nhân đầu tay tại TP.HCM với tên gọi "Improvisation" (tạm dịch: Ứng tác), trưng bày 29 bức tranh sơn dầu trừu tượng, Bùi Chát đã phải tạm dừng vì triển lãm này chưa được cấp phép. Đến ngày 9.8, UBND TP.HCM ra văn bản xử phạt vi phạm hành chính với đối với ông Bùi Quang Viễn (Bùi Chát). Theo đó, hình thức xử phạt chính là 25 triệu đồng vì “Tổ chức triển lãm tại Việt Nam không có giấy phép theo quy định”. Ở nội dung biện pháp khắc phục hậu quả, quyết định ghi rõ: Buộc tiêu hủy 29 bức tranh triển lãm theo quy định tại điểm c, khoản 8; Điều 19 nghị định 38/2021/NĐ-CP của Chính phủ.

Sau khi bị dư luận phản ánh, UBND TP.HCM đã ra quyết định mới, sửa đổi một phần quyết định trước đây. Lý do được nêu trong quyết định mới khá cụ thể: “Qua thẩm định 29 bức tranh triển lãm không có biểu hiện nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục, không có biểu hiện nội dung đi ngược lại đường lối văn hóa, nghệ thuật của Đảng, Nhà nước và ông Bùi Quang Viễn đã nhận thức hành vi vi phạm, có nguyện vọng không tiêu hủy 29 bức tranh”.

Qua sự việc cho thấy, UBND TP.HCM luôn luôn lắng nghe ý kiến dư luận. Ngay tại đóng góp ý kiến dự thảo cho Nghị định 38/2021 sửa đổi, ngày 15.8.2022, UBND TP.HCM cũng đã có công văn số 2867/UBND-VX gởi Bộ VHTTDL, trong đó đề nghị sửa đổi theo hướng đối với việc triển lãm không có giấy phép, nếu nội dung triển lãm không vi phạm nội dung cấm thì không quy định biện pháp khắc phục là buộc tiêu hủy tang vật vi phạm.

Về sự việc vi phạm trên, sau khi nộp phạt 25 triệu đồng, họa sĩ Bùi Chát được quyền giữ lại theo nguyện vọng 29 tác phẩm tranh đã từng bị buộc tiêu hủy mà không bắt buộc phải kèm theo hình thức xử phạt nào nữa.

Triển lãm “32 tranh cùng khổ chín lăm mét ba” của họa sĩ Bùi Chát diễn ra từ 18-21.3, tại May Artspace (36/70 Nguyễn Gia Trí, quận Bình Thạnh, TP.HCM).

T.TRANG