Một góc Sài Gòn xưa sẽ được tái hiện qua những tượng gốm

VHO - Trưng bày chuyên đề “Tượng gốm Sài Gòn xưa – Nghệ thuật và di sản” diễn ra từ 15.10 đến 17.11.2025 tại Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, giới thiệu hơn 50 hiện vật gốm cổ đặc sắc.

Nhằm tôn vinh nghề gốm truyền thống và giá trị văn hóa đặc trưng của vùng đất Nam Bộ, Bảo tàng Lịch sử TP.HCM phối hợp với Bảo tàng TP.HCM, Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ và Hội Cổ vật TP.HCM tổ chức trưng bày chuyên đề “Tượng gốm Sài Gòn xưa – Nghệ thuật và di sản”, diễn ra từ ngày 15.10 đến hết 17.11.2025.

Trưng bày giới thiệu hơn 50 hiện vật tiêu biểu của dòng gốm Sài Gòn xưa, được chia thành 4 nhóm chủ đề: Tượng thờ Phật giáo, tượng thờ Đạo giáo, tượng thờ dân gian và tượng trang trí kiến trúc. Mỗi nhóm tượng phản ánh sinh động đời sống tín ngưỡng, tâm linh, cùng trình độ thẩm mỹ và kỹ thuật chế tác tinh tế của nghệ nhân Sài Gòn xưa.

Trong nhóm Tượng thờ Phật giáo, khách tham quan có thể chiêm ngưỡng các hình tượng Phật, Bồ Tát, La Hán, Diêm Vương, Hộ Pháp, Tiêu Diện… được thể hiện với tư thế và trang phục tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc đồ tượng học Phật giáo.

Tượng thờ Đạo giáo gây ấn tượng với bộ Tam Quan Đại Đế gồm 9 tượng, thể hiện uy nghi, trang trọng. Trong đó 3 vị chính là Thiên Quan, Địa Quan, Thủy Quan trong tư thế ngồi ngai, đi cùng là 6 người hầu đứng chầu.

Tượng thờ dân gian lại mang đậm phong cách tạo hình mộc mạc, gần gũi qua các pho Ngọc Hoàng, Phúc Đức Thổ Địa, Quan Thánh Đế Quân, Chúa Tiên Nương Nương…

Trong khi đó, Tượng trang trí kiến trúc gồm nhiều nhân vật quen thuộc như Bát Tiên, Ông Nhật – Bà Nguyệt, Lưu Hải câu cóc, Ngọc Nữ dâng bình… cùng các quần thể tiểu tượng (ngõa tích),thường được gắn trên mái đình, chùa, hội quán của người Việt và người Hoa.

Bên cạnh giá trị nghệ thuật, một số hiện vật còn có minh văn chữ Hán ghi rõ niên đại chế tác, tên lò gốm và địa điểm sản xuất, giúp các nhà nghiên cứu có thêm tư liệu quan trọng trong việc nhận diện và tìm hiểu về dòng gốm Sài Gòn – một di sản quý của mỹ thuật Nam Bộ.

Gốm là sản phẩm được tạo nên từ sự kết hợp hài hòa giữa đất, nước, men, lửa và đôi bàn tay khéo léo của con người. Từ những nguyên liệu tưởng chừng đơn giản và thô sơ, qua các công đoạn: nhào nặn, tạo hình, tráng men, đem nung, nghệ nhân đã thổi hồn vào từng sản phẩm, biến chúng thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Tại vùng đất Nam Bộ, cùng với quá trình khai hoang lập ấp, nghề gốm cũng sớm hình thành và phát triển, tạo nên nhiều dòng gốm nổi tiếng như Sài Gòn, Lái Thiêu, Biên Hòa.

Trong đó, gốm Sài Gòn xuất hiện từ thế kỷ 18–19, với các sản phẩm đa dạng như đồ gia dụng, vật liệu xây dựng, phù điêu, gốm trang trí kiến trúc và tượng thờ trong đình, chùa, hội quán. Đặc biệt, tượng thờ gốm Sài Gòn với tạo hình độc đáo, thể hiện rõ đời sống tâm linh phong phú của cư dân Sài Gòn nói riêng và Nam Bộ nói chung.

Trưng bày chuyên đề lần này không chỉ là dịp giới thiệu những tác phẩm gốm cổ đặc sắc, mà còn góp phần gợi nhớ lịch sử hình thành và phát triển của nghề gốm Sài Gòn, nơi từng thăng hoa cùng tiến trình đô thị hóa, trở thành một phần không thể tách rời của bản sắc văn hóa vùng đất phương Nam.

Trưng bày chuyên đề “Tượng gốm Sài Gòn xưa – Nghệ thuật và di sản” sẽ khai mạc vào sáng 15.10, tại Bảo tàng Lịch sử TP.HCM.