Dấu ấn Trường Mỹ thuật Đông Dương:
Giá trị tự thân tỏa sáng, không cần hậu thế tô vẽ ồn ào
VHO - Hướng tới kỷ niệm 100 năm hình thành và phát triển, ngày 24.10, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Trường Mỹ Thuật Đông Dương và Sứ mạng lịch sử” .
Nhìn lại gần trọn một thế kỷ đã qua, các đại biểu cùng thảo luận về những đóng góp to lớn của Trường Mỹ thuật Đông Dương với vai trò nền tảng cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Cho đến hôm nay, tên gọi Trường Mỹ thuật Đông Dương vẫn luôn là niềm tự hào, cảm hứng thiêng liêng đối với các thế hệ nghệ sĩ tạo hình Việt Nam.
Họa sĩ Vi Kiến Thành (Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam) cho rằng, bề dày truyền thống của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam qua gần 100 năm đã tạo nên những dấu ấn to lớn trong nền nghệ thuật dân tộc.
Các thế hệ nghệ sĩ tạo hình Việt Nam, trong đó có nhiều họa sĩ, nhà điêu khắc thuộc Hội Mỹ thuật Việt Nam là những tên tuổi danh tiếng, trưởng thành từ ngôi trường này.
TS. Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, với sứ mạng lịch sử và bề dày truyền thống, trong giai đoạn hiện nay, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam luôn duy trì chất lượng đào tạo vượt trội, là nguồn lực chủ chốt, cung cấp đội ngũ chuyên gia hàng đầu cho cả nước, góp phần quan trọng vào phát triển xã hội và hỗ trợ tích cực cho các cơ quan quản lý nhà nước.
Từ những viên gạch nền móng đầu tiên, lan tỏa ánh sáng hoàng kim và trải qua những thăng trầm trong suốt gần 100 năm lịch sử, các giá trị lịch sử và văn hóa ở ngôi trường này đã cùng được nhìn nhận, tôn vinh, kết nối với những giá trị của mỹ thuật tạo hình Việt Nam đương đại.
Hội thảo tập hợp 20 bài tham luận của các nhà nghiên cứu, nhà quản lý, cán bộ, giảng viên, nghệ sĩ trong nước và học giả nước ngoài. Các tham luận cho thấy sự phong phú, đa dạng ở những góc độ tiếp cận về Trường Mỹ thuật Đông Dương giai đoạn 1925 - 1945.
Theo TS. Đặng Thị Phong Lan (Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam), các tham luận đã chia sẻ nhiều góc nhìn khoa học về bối cảnh hình thành và sứ mạng của trường Mỹ thuật Đông Dương; về quan điểm giáo dục của nhà trường và tinh thần tiếp thu văn hóa Pháp trên cơ sở văn hóa Việt Nam của thầy trò Trường Mỹ thuật Đông Dương.
Cùng với đó là góc nhìn về nghệ thuật và phong cách, chất liệu mới của các thế hệ thầy trò Trường Mỹ thuật Đông Dương trong diễn trình lịch sử của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam; ảnh hưởng về quan niệm thẩm mỹ, phương pháp đào tạo của Trường Mỹ thuật Đông Dương trong diễn trình lịch sử của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam.
Đặc biệt là những góc nhìn về đóng góp của trường Mỹ thuật Đông Dương với nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.
Trường Mỹ thuật Đông Dương được Toàn quyền Đông Dương phê duyệt theo Nghị định ký ngày 27.10.1924 tại Hà Nội. Nhà trường khai giảng khóa học đầu tiên năm 1925 - mốc son đánh dấu sự ra đời và quá trình phát triển của Trường Mỹ thuật Đông Dương, nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam.
TS. Đặng Thị Phong Lan khẳng định, sự ra đời của Trường Mỹ thuật Đông Dương đã tạo ra bước ngoặt của lịch sử mỹ thuật Việt Nam, đánh dấu sự ra đời của một trường đào tạo mỹ thuật bậc đại học chính quy, bài bản đầu tiên tại Đông Dương, tạo tiền đề cho sự khởi dựng nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại.
“Sứ mạng của nhà trường từ Trường Mỹ thuật Đông Dương đến Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam luôn giữ vững giá trị cốt lõi: sáng tạo là bản chất, sáng tạo luôn gắn kết giữa truyền thống và hiện đại, kế thừa và phát huy bản sắc văn hóa, con người Việt Nam”, TS. Đặng Thị Phong Lan nhấn mạnh.
Chương trình đào tạo của Trường Mỹ thuật Đông Dương dựa trên mô hình và hệ thống sư phạm của phương Tây (Trường Mỹ thuật quốc gia Paris). Việc đào tạo mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX tiếp nhận nền giáo dục văn minh của Pháp với những bài nghiên cứu cơ bản về hình họa, giải phẫu tạo hình, luật viễn cận, bố cục, màu sắc.
Bên cạnh đó là các môn học tìm hiểu về lịch sử mỹ thuật, mỹ học nhằm nâng cao tư duy thẩm mỹ, đánh thức ý tưởng sáng tạo của nghệ sĩ.
Ngôi trường là nơi đào tạo những thế hệ họa sĩ, nhà điêu khắc tên tuổi, góp phần khởi dựng nền mỹ thuật tạo hình dân tộc, hình thành một đội ngũ hoạt động mỹ thuật chuyên nghiệp của Việt Nam.
Nhiều nghệ sĩ danh tiếng xuất thân từ đây đã tham gia Cách mạng tháng Tám, đi vào cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, góp phần đặt nền tảng cho nền mỹ thuật Việt Nam như: Huỳnh Văn Gấm, Diệp Minh Châu, Trần Văn Cẩn,...
Họ đã góp phần tạo dựng một thời kỳ mà mỹ thuật sống cùng lịch sử hào hùng của hai cuộc kháng chiến cứu quốc, đồng hành cùng giai đoạn hòa bình, xây dựng và phát triển đất nước.
Theo Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP.HCM, GS.TS.NĐK Nguyễn Xuân Tiên, thế hệ họa sĩ, nhà điêu khắc những khóa đầu tiên của Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925 - 1945), mặc dù được đào tạo bài bản từ phương pháp tạo hình của nghệ thuật phương Tây thông qua các thầy dạy Pháp nhưng khi học xong, họ “biết quên đi những giáo điều và chọn giữ lại, phát triển những gì hợp với mình, của mình”.
“Những học sinh xuất sắc của thế hệ Trường Mỹ thuật Đông Dương đã trở thành những bậc thầy của một nền mỹ thuật mới với sự tìm tòi, khám phá các chất liệu mang đậm bản sắc dân tộc như lụa, sơn mài, sơn dầu, điêu khắc, đồ họa giá vẽ…; thể hiện các loại tranh chân dung, phong cảnh, sinh hoạt, tĩnh vật… Đây chính là điểm khởi đầu quan trọng để mỹ thuật Việt Nam phát triển theo con đường mới”, GS.TS.NĐK Nguyễn Xuân Tiên nhận định.
Nhà nghiên cứu phê bình mỹ thuật, TS. Phạm Trung nhấn mạnh, với quá trình hình thành, phát triển có nhiều thành tựu đào tạo và sáng tác đáng tự hào, Trường Mỹ thuật Đông Dương xứng đáng là địa chỉ di sản lịch sử, văn hóa của thủ đô Hà Nội cũng như của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.
Theo TS. Phạm Trung, thành tựu nghệ thuật, dấu ấn văn hóa để lại của các thế hệ nghệ sĩ qua 20 năm Trường Mỹ thuật Đông Dương trong lịch sử Việt Nam hiện đại là rất to lớn, vẻ đẹp nhân văn tự thân tỏa sáng, không cần thế hệ hậu sinh tô vẽ, ồn ào.
Những giá trị về văn hóa tinh thần mà Trường Mỹ thuật Đông Dương để lại còn lưu đến ngày hôm nay, trong thẩm mỹ xã hội, phong cách mỹ thuật Đông Dương.
Đặc biệt, những họa sĩ thế hệ cuối của Trường Mỹ thuật Đông Dương đóng vai trò như bản lề lịch sử nghệ thuật, sáng tác của họ kết tinh truyền thống, đồng thời mở đường cho những sáng tạo nghệ thuật theo tinh thần thời đại.
“Chính lớp họa sĩ này làm nên những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân, hướng đến dân tộc - hiện đại, sang trang cho các thế hệ họa sĩ Việt Nam tiếp theo vững tin tìm kiếm những phương thức nghệ thuật mới, tạo nên bản sắc Việt Nam trong mỹ thuật”, nhà nghiên cứu mỹ thuật, TS. Phạm Trung nhận định.