Cuộc trở về của những tác phẩm danh họa Việt Nam

VHO - Hôm nay 19.9, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM tiến hành mở niêm phong 34 tác phẩm hội họa quý hiếm của nhiều danh họa Việt Nam thế kỷ XX. Đây là bộ sưu tập do ông bà Lê Tất Luyện và Thụy Khuê (Pháp) hiến tặng Nhà nước Việt Nam thông qua Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM.

 Sự kiện được giới chuyên môn gọi là một “cuộc hồi hương nghệ thuật” có ý nghĩa lớn, không chỉ bổ sung những giá trị đặc biệt cho di sản mỹ thuật nước nhà mà còn góp phần khẳng định vai trò ngày càng lớn của bảo tàng trong việc bảo tồn và phát huy các tinh hoa hội họa Việt Nam.

Lần hiến tặng thứ tư của gia đình

Đầu tháng 9.2025, đoàn công tác TP.HCM sang Pháp tiếp nhận bộ tranh gồm đại diện Sở VHTT TP.HCM do Phó Giám đốc Nguyễn Minh Nhựt làm trưởng đoàn; Trường ĐH Văn hóa TP.HCM có PGS.TS Lâm Nhân, Hiệu trưởng; Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM có ông Trần Minh Công, Phó Giám đốc phụ trách, cùng các cá nhân liên quan.

Trước đó, vào năm 2018, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM từng tiếp nhận bộ sưu tập 27 tác phẩm của nữ họa sĩ Lê Thị Lựu; năm 2023 là 236 tác phẩm và tư liệu quý của Lê Bá Đảng. Những bộ sưu tập này đã được bảo tàng bảo quản, trưng bày đúng cam kết và nhanh chóng phát huy giá trị. Công chúng trong nước lẫn quốc tế đều có cơ hội tiếp cận và đánh giá cao.

Tiếp nối sự tin tưởng ấy, năm nay ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê quyết định hiến tặng 34 tác phẩm mang tên “Từ Mỹ thuật Đông Dương đến Mỹ thuật Gia Định (1925-1975)”. Ông bà chia sẻ: “Sau các đợt hiến tặng trước, chúng tôi rất tâm đắc với cách bảo quản và trưng bày của bảo tàng. Đặc biệt, việc hoàn thiện không gian Lê Bá Đảng hiện đại, đúng tinh thần sáng tác, cùng bộ sách Lê Bá Đảng - Con người và tác phẩm đã củng cố thêm niềm tin để chúng tôi tiếp tục trao tặng”.

Với 34 tác phẩm lần này được ông bà sưu tầm trong nhiều thập niên sinh sống tại Pháp, quy tụ hai thế hệ họa sĩ Đông Dương và Gia Định. Đây đều là những tên tuổi lớn trong lịch sử hội họa Việt Nam, trong số đó có bốn kiệt tác: Thiên thai của Phạm Tăng (300 x 112 cm, sơn dầu), Phụ nữ Bắc vấn tóc trần của Vũ Cao Đàm (21 x 31 cm, lụa), Tuồng đời của Bùi Xuân Phái (20 x 25 cm, sơn dầu) và Chân dung siêu thực Bùi Giáng của Đinh Cường (30,5 x 47 cm, màu nước).

Ngoài ra, trong bộ sưu tập còn một số tác phẩm có giá trị khác như: Hải quỳ, Hoa huệ của Lê Phổ; Rạng đông xanh, Nhị Kiều của Vũ Cao Đàm; Cô Tấm của Thái Tuấn; Người mẹ Nam Bộ, Người mẹ Rha-đê, Thiếu nữ Rha-đê của Phạm Đình Tín; Tắm trăng của Văn Đen; Biển, Chữ Phái của Bùi Xuân Phái; Xóm chài của Tạ Tỵ; Chùa Thầy của Trần Phúc Duyên; Trải vách quế gió vàng hiu hắt, Cánh chim lạc xứ, Tan tác, Vực thẳm vũ trụ của Võ Đình. Trịnh Cung có Chải tóc, Trăng trên sông Seine, Bên bờ Địa Trung Hải, Chân dung tự họa; Đinh Cường có Trong lòng biển cả, Phạm Duy, Ta con bê vàng lạc dáng chiều xanh, Trịnh Công Sơn, Thụy Khuê; Nguyễn Trung có Một tòa thiên nhiên, Một mảnh trừu tượng; Đỗ Quang Em có Bát máu và Bửu Chỉ với tác phẩm Quan tài Nguyễn Tuân.

Việc sở hữu những tác phẩm này không chỉ gia tăng giá trị cho bộ sưu tập của bảo tàng mà còn mang lại cơ hội hiếm có để công chúng nhận diện rõ hơn tiến trình nghệ thuật tạo hình Việt Nam trong thế kỷ XX. Cùng với Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, vào tháng 7.2023, Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng cũng vinh dự được ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê trao tặng bộ sưu tập 253 hiện vật.

Bộ sưu tập gồm 131 tác phẩm nghệ thuật của họa sĩ Lê Bá Đảng và 16 bản tạo hình trên đá, 19 bản kẽm in, 71 khuôn tạo hình, 16 dụng cụ chế tác của ông. Sau khi tiếp nhận hiện vật và hoàn thiện hồ  sơ khoa học cho từng hiện vật bộ sưu tập, Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng đã tiến hành cải tạo và chỉnh lý một phần không gian trưng bày chuyên đề tại tầng ba thành không gian trưng bày “Bộ sưu tập nghệ thuật Lê Bá Đảng” để giới thiệu đến công chúng và du khách.

Như vậy, đây là lần thứ tư ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê hiến tặng các tác phẩm nghệ thuật quý gửi đến Nhà nước Việt Nam, trong đó có ba lần thông qua Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM và một lần thông qua Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng. Cũng như những lần hiến tặng trước, ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê ủy quyền bà Phạm Lan Hương và ông Lâm Nhân (Trường ĐH Văn hóa TP.HCM) làm đại diện tại Việt Nam, giám sát bảo tàng thực hiện cam kết về trưng bày, bảo quản và phổ biến giá trị di sản đến công chúng.

Nguyện vọng từ những người hiến tặng và cam kết từ bảo tàng

Theo ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê, việc trưng bày sưu tập này sẽ giúp công chúng nhận diện rõ hơn tiến trình nghệ thuật tạo hình Việt Nam trong thế kỷ XX, đồng thời khuyến khích thế hệ trẻ tìm hiểu, đào sâu về nghệ thuật trước khi sáng tác, góp phần đưa bảo tàng trở thành điểm đến hấp dẫn cho người yêu mỹ thuật.

Ông bà chia sẻ: “Nguyện ước của chúng tôi là Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM sẽ trở thành nơi lưu giữ những tác phẩm tiêu biểu của nền hội họa Việt Nam. Việc trưng bày các tác phẩm khác biệt của nhiều thế hệ họa sĩ, trong đó có những người từng sống và sáng tác ở nước ngoài, tiếp cận với các dòng chảy nghệ thuật thế giới, sẽ thúc đẩy giới trẻ đào sâu nghiên cứu trước khi sáng tác; đồng thời thu hút người yêu hội họa đến bảo tàng để nhận diện tiến trình nghệ thuật tạo hình Việt Nam trong thế kỷ XX”.

Ông Trần Minh Công, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM cho biết, trong những năm qua, bảo tàng đã nhiều lần được ông bà tin tưởng trao tặng những sưu tập tranh quý của nữ họa sĩ Lê Thị Lựu và họa sĩ Lê Bá Đảng. Các bộ sưu tập này được lưu giữ, bảo quản và trưng bày theo đúng cam kết, đồng thời giá trị nghệ thuật đã được công chúng trong nước và quốc tế đón nhận tích cực. “Chúng tôi rất vui mừng tiếp tục nhận được sự tin cậy khi ông bà hiến tặng đợt ba với 34 tác phẩm “Từ Mỹ thuật Đông Dương đến Mỹ thuật Gia Định (1925-1975)”. Bảo tàng cam kết dành một không gian cố định tại lầu 1, nhà I để trưng bày toàn bộ số tác phẩm này trong năm 2025”, ông Công nói.

Theo ông Trần Minh Công, bảo tàng cũng sẽ biên soạn và in ấn các công trình nghiên cứu của bà Thụy Khuê về những tác phẩm và họa sĩ mà gia đình đã trao tặng; đồng thời tái bản sách về Lê Thị Lựu và Lê Bá Đảng dưới dạng ấn phẩm in và sách điện tử, nhằm quảng bá rộng rãi đến bạn đọc trong và ngoài nước. Toàn bộ kinh phí thu được từ hoạt động phát hành sách sẽ được dùng để nâng cao nghiệp vụ cho bảo tàng.

Sau khi tiếp nhận hiện vật, bảo tàng sẽ áp dụng các giải pháp bảo quản tốt nhất, đồng thời nghiên cứu mở rộng “Không gian nghệ thuật Lê Bá Đảng” để có thêm diện tích trưng bày những tác phẩm hiến tặng từ năm 2023. “Bảo tàng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc trước tấm lòng của ông bà. Những tác phẩm này sẽ tạo thêm cơ hội cho công chúng tiếp cận di sản hội họa Việt Nam, đồng thời góp phần quảng bá văn hóa nghệ thuật nước nhà ra thế giới”, ông Công nhấn mạnh.