​Phân tầng, xếp hạng ĐH ở Việt Nam: Khi nào chấm dứt “vàng thau lẫn lộn”?

VH- Đó là một trong những bất cập hay nói cách khác là thiếu khả thi của việc phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam hiện nay đã được nhiều chuyên gia chỉ ra tại hội thảo “Phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam, từ nhận thức đến hành động” vừa tổ chức tại TP.HCM.

Theo các trường, tại Việt Nam, việc phân tầng, xếp hạng trường ĐH vẫn còn là vấn đề mới và khó có thể triển khai trong thực tiễn, điều này được nhìn nhận là tâm lý sợ rớt hạng của các trường.

Nhiều ĐH đang “chết lâm sàng”

Nhóm nghiên cứu của Trường ĐH Tài nguyên - Môi trường TP.HCM cho rằng, từ phản ứng của xã hội, của các trường và nhận định của chuyên gia cho thấy rằng kết quả đánh giá và xếp hạng ĐH ở Việt Nam hiện nay vẫn đang còn nhiều bất cập trong việc đưa ra bộ tiêu chí đánh giá và xếp hạng; vấn đề về việc thu thập thông tin dữ liệu; cơ quan chủ trì và đánh giá… Vì vậy, cho đến nay chưa có bảng xếp hạng nào là hoàn toàn thuyết phục.

Phân tích của các chuyên gia luật cũng cho thấy, các quy định về việc phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam hiện mới chỉ dừng lại ở tiêu chí chung chung, khó có thể triển khai trong thực tế. “Bộ GD&ĐT chưa thực hiện tốt trách nhiệm về việc hướng dẫn và chưa công bố được kết quả việc phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH, còn các trường thì tự phân tầng, xếp hạng thông qua tuyên bố sứ mạng hoặc mục tiêu chiến lược phát triển. Các quy định pháp luật về việc phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH Việt Nam cần phải được triển khai thực hiện một cách thực chất và hiệu quả hơn”, TS Viên Thế Giang, Khoa Luật (Trường ĐH Kinh tế TP.HCM) chỉ rõ.

Cũng theo TS Giang, Bộ GD&ĐT vẫn chưa có hướng dẫn hoặc công bố một cách chính thức bảng phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam, do đó dư luận có quyền hoài nghi về tính khả thi cũng như hiệu quả của quy định này. Bởi lẽ, hiện nay việc cạnh tranh gay gắt trong nội bộ hệ thống giáo dục ĐH đã làm cho nhiều cơ sở giáo dục “chết lâm sàng” và nới lỏng tối đa mà thực chất là dễ dãi trong quy trình đào tạo để có người học. Điều này đe dọa nghiêm trọng đến chất lượng giáo dục ĐH và tình trạng “vàng thau lẫn lộn” không biết đến khi nào mới chấm dứt. Bên cạnh đó, quá trình “xâm thực” ngày càng nhiều của giáo dục ĐH nước ngoài vào Việt Nam và đang có xu hướng phổ biến đến mức, một bộ phận không nhỏ các cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam trở thành nơi… cho thuê địa điểm đào tạo của cơ sở giáo dục ĐH nước ngoài. Vì vậy, cơ sở giáo dục ĐH Việt Nam bị yếu thế ngay trên sân nhà bởi vì nguồn thu từ liên kết, cho thuê địa điểm đào tạo là một nguồn thu quan trọng cho nhà trường…

 Tổ chức giáo dục Quacquarelli Symonds, Anh quốc, vừa công bố Bảng xếp hạng ĐH thế giới năm 2019 (gọi tắt là QS World) cho 1011 ĐH hàng đầu thế giới. Lần đầu tiên, Việt Nam có hai ĐH xuất hiện trong bảng xếp hạng này là ĐH Quốc gia TP.HCM đứng trong nhóm 701-750 và ĐH Quốc gia Hà Nội đứng trong nhóm 801-850

Đại học kinh doanh… mở ngành bác sĩ!

Nhiều chuyên gia cũng đưa ra minh chứng, trong thực tiễn phát triển, nhiều trường vẫn theo đuổi định hướng ĐH nghiên cứu trong khi thực tế họ chỉ có thể trở thành ĐH theo hướng ứng dụng và thực hành như Trường ĐH Kinh tế quốc dân Hà Nội và Học viện Nông nghiệp Việt Nam đều xác định trở thành trường nghiên cứu nhưng thực tế việc đào tạo lại không theo hướng này. Thậm chí trường có uy tín và có bề dày trong đào tạo như Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, mặc dù được xác định sẽ trở thành ĐH nghiên cứu nhưng hiện vẫn đào tạo đa ngành, đa hệ. Hay có những trường hợp đặc thù chỉ đào tạo sau ĐH như Học viện Khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam và Học viện Hành chính quốc gia…

Có một bất cập nữa được nhìn nhận là, Bộ GD&ĐT thẩm định báo cáo của các tổ chức phân tầng và xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH và trình Thủ tướng Chính phủ công nhận. Tuy nhiên, các quy định hiện hành vẫn chưa đảm bảo tính độc lập, khách quan. ThS Võ Thị Mỹ Hương, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành cho rằng: “Một cách tổng quát có thể nhận thấy, các cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam đang phát triển theo bề rộng (nghĩa là bằng mọi cách mở mã ngành đang có nhu cầu lớn) mà chưa chú trọng xây dựng ngành đào tạo gắn với vị thế, uy tín kinh nghiệm. Thực tế này đã dẫn đến hiện tượng có không ít cơ sở giáo dục ĐH xin mở mã ngành nhưng không có đủ năng lực như trường hợp Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội đào tạo bác sĩ”.

Theo ThS Nguyễn Minh Đỗi, Trường ĐH Mở TP.HCM, rất nhiều giảng viên, sinh viên và các nhà tuyển dụng, thậm chí là nhà quản lý thiếu hiểu biết về văn hóa chất lượng, thực tế này có thể đẩy các trường phấn đấu đạt các tiêu chí phân tầng, xếp hạng theo hướng cố để được phân vào tầng hoặc thứ hạng cao thay vì chú trọng vào sứ mệnh phát triển, do vậy, quá trình phân tầng, xếp hạng cần phải diễn ra song song với quá trình xây dựng văn hóa chất lượng. “Từ những ngổn ngang của vấn đề phân tầng, xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH ở Việt Nam chứng tỏ, giáo dục ĐH Việt Nam đang rơi vào khủng hoảng, thiếu định hướng để cải tổ tận gốc giáo dục ĐH trong bối cảnh không thể duy trì những khác biệt về định hướng phát triển giáo dục ĐH”, một chuyên gia nhận định.n

 Bài, ảnh: THÙY TRANG