Khi sự ngưỡng mộ vượt khỏi màn hình

VHO - Trong thời đại bùng nổ công nghệ, khi mỗi chiếc điện thoại mở ra cả một thế giới mới, mạng xã hội trở thành không gian quen thuộc của hàng triệu bạn trẻ, nơi thói quen giải trí, cách nhìn nhận bản thân, mối quan hệ và thần tượng đều chuyển biến mạnh mẽ. Văn hóa thần tượng vì thế bước vào đời sống thế hệ trẻ theo cách nhanh hơn, sâu hơn và cũng phức tạp hơn.

“Bệ phóng” cho thần tượng thời đại số

Khác với thế hệ trước, giới trẻ ngày nay tiếp cận thần tượng không qua sân khấu lớn hay truyền hình, mà qua những video vài chục giây, những livestream đời thường hay những bức ảnh chỉn chu trên mạng.

Một người bình thường có thể trở thành “hiện tượng” chỉ sau một đêm, và một thần tượng có thể duy trì sức ảnh hưởng hàng năm trời chỉ bằng việc đăng tải những khoảnh khắc đời sống gần gũi.

Chính mạng xã hội đã xóa nhòa khái niệm thần tượng truyền thống. Thần tượng của người trẻ có thể là ca sĩ nổi tiếng, nhưng cũng có thể là travel blogger, beauty blogger, reviewer ẩm thực hay những người sáng tạo nội dung lan toả giá trị tích cực.

Vì sao người trẻ dễ bị cuốn vào thế giới thần tượng?

Người trẻ thường muốn tìm một hình mẫu để học hỏi hoặc đồng cảm. Khi thần tượng xuất hiện liên tục trên điện thoại, cười, khóc, chia sẻ và tương tác, họ cảm thấy gần gũi, như thể “thần tượng ở ngay cạnh mình”.

Thuật toán của các nền tảng xã hội cũng khiến sự gắn bó trở nên mạnh mẽ hơn bởi càng xem nhiều, nội dung liên quan đến thần tượng càng được đề xuất nhiều. Từ đó, một số bạn trẻ xem thần tượng như “điểm tựa tinh thần”, thậm chí là một phần trong cách nhìn nhận bản thân.

Cùng với đó, việc trở thành thành viên trong một cộng đồng fan đông đảo cũng giúp họ có cảm giác được kết nối, bù đắp cho những mối quan hệ thiếu hụt trong đời sống thực.

Không thể phủ nhận rằng văn hóa thần tượng mang lại nhiều giá trị. Những câu chuyện vượt khó, nỗ lực của nghệ sĩ hay người sáng tạo nội dung có thể thúc đẩy giới trẻ sống tích cực, chăm chỉ và theo đuổi ước mơ. Các cộng đồng fan văn minh còn tham gia hoạt động thiện nguyện, gây quỹ, lan tỏa thông điệp tốt đẹp.

Ở góc nhìn đó, thần tượng trở thành động lực, không chỉ để người trẻ phát triển bản thân mà còn để chung tay xây dựng những giá trị tốt trong xã hội.

Khi sự ngưỡng mộ vượt khỏi ranh giới lý trí

Bên cạnh những giá trị tích cực, văn hóa thần tượng cũng bộc lộ nhiều hệ lụy đáng lưu ý. Một trong những biểu hiện phổ biến là tâm lý thần tượng mù quáng.

Không ít bạn trẻ sẵn sàng bảo vệ nhân vật mình yêu thích bằng mọi giá, bất chấp đúng sai, thậm chí tham gia vào các cuộc công kích, tranh cãi gay gắt trên mạng. Những “cuộc chiến fandom” kéo dài không chỉ tạo môi trường độc hại mà còn làm giảm khả năng phán đoán độc lập của người hâm mộ.

Một vấn đề khác là áp lực so sánh. Mạng xã hội tràn ngập những hình ảnh được chỉnh sửa, sắp đặt nhằm thể hiện ngoại hình hoàn hảo, cuộc sống sang trọng hay thành công sớm. Việc tiếp xúc liên tục với các “phiên bản hoàn mỹ” này khiến nhiều người trẻ dễ rơi vào tâm lý tự ti, lo âu và đánh giá thấp chính mình.

Ngoài ra, sự phụ thuộc cảm xúc vào thần tượng cũng là nguy cơ không nhỏ. Khi thần tượng vướng vào tranh cãi, scandal hoặc tạm ngừng hoạt động, một bộ phận người trẻ có thể rơi vào trạng thái hụt hẫng, mất cân bằng vì đặt quá nhiều kỳ vọng vào hình mẫu trên mạng xã hội.

Làm sao để giới trẻ làm chủ việc thần tượng?

Các chuyên gia tâm lý cho rằng điều quan trọng không phải là hạn chế việc thần tượng, mà là giúp người trẻ hình thành “kháng thể số”, khả năng tỉnh táo trước thông tin và hình ảnh trên mạng xã hội.

Muốn vậy, họ cần nhìn nhận thần tượng một cách khách quan, coi đó là những con người bình thường với cả ưu điểm lẫn hạn chế. Đồng thời ý thức rằng mạng xã hội chỉ phản ánh một phần đời sống, dễ tạo ra ảo tưởng và tiêu chuẩn sai lệch. Việc chọn lọc giá trị tích cực, tránh chạy theo hình ảnh hào nhoáng và ưu tiên đầu tư cho học tập, kỹ năng và trải nghiệm thực tế là yếu tố cần thiết để giữ sự cân bằng.

Gia đình và nhà trường cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này, thông qua việc giáo dục kỹ năng số, tư duy phản biện và định hướng giá trị sống, giúp thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội một cách lành mạnh hơn.

Trong thời đại số hóa, mối quan hệ giữa giới trẻ, mạng xã hội và văn hóa thần tượng tạo nên bức tranh đa chiều, nơi thần tượng vừa có thể thúc đẩy sự trưởng thành, vừa gây lạc hướng nếu thiếu bản lĩnh. Vì vậy, điều quan trọng là ngưỡng mộ một cách tỉnh táo, phù hợp giá trị cá nhân, để bản lĩnh và sự chủ động giúp người trẻ phát triển bền vững.