Tạo sinh kế cho người cao tuổi trong bối cảnh già hoá dân số

VHO- Nhà nước và xã hội cần thay đổi quan niệm, cách tiếp cận, cách nhìn đối với vấn đề người cao tuổi, coi đây không chỉ là vấn đề cần giải quyết mà còn là cơ hội, nguồn lực cho sự phát triển.

Đây là vấn đề được các đại biểu đặt ra tại Diễn đàn “Sinh kế và khởi nghiệp đối với người cao tuổi” do Cục Bảo trợ Xã hội  (Bộ LĐ,TB&XH) và Tạp chí Lao động và Xã hội phối hợp với tổ chức.

Kết quả nghiên cứu vào tháng 6-8 năm 2020 tại 3 địa phương là Thành phố Hồ Chí Minh, Nghệ An và Hải Dương cho thấy khoảng 40-45% người cao tuổi tham gia hoạt động kinh tế, Trong số những người cao tuổi tham gia hoạt động kinh tế có khoảng 3-4 % là chủ các doanh nghiệp, các trang trại trồng trọt, chăm nuôi, đã và đang tạo ra hàng triệu chỗ làm việc cho người lao động ở khắp vùng miền trong cả nước. Bên cạnh đó còn hàng vạn NCT tham gia hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, giảng dạy, hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Nhiều NCT vẫn đủ sức khoẻ để làm việc, tạo thu nhập

Huyện Thanh miện có 22.596 người cao tuổi (NCT)  trên tổng dân số là 136.000 chiếm khoảng 16%, độ tuổi 60-69 chiếm 67%, tuổi thọ bình quân là 74,8;  Có khoảng 40-50% NCT vẫn tham gia hoạt động kinh tế và có tới 1/2 vẫn là  chủ kinh tế hộ (chủ yếu đố tuổi 60-69), trong đó có 230 NCT là chủ các trang trại, thu hút nhiều lao động; trừ những người sức khỏe quá yếu còn lại hầu hết NCT để tham gia làm việc nhà như đưa cháu đi học, đón cháu về, làm việc nhà. Bên cạnh đó NCT đã tham gia nhiều hoạt động xã hội như tham gia xây dựng chương trình nông thôn...

Điều này cho thấy dù ở tuổi nghỉ hưu nhưng rất nhiều NCT vẫn còn sức khỏe và khả năng để làm những công việc phù hợp mang lại thu nhập cho bản thân, gia đình. “Một xu hướng khá phổ biến gần đây trên thị trường lao động số NCT ngày càng chiếm tỷ lệ cao hơn. Theo thống kê, cứ 10 lao động lớn tuổi tại các đô thị thì có bảy lao động làm việc trong khu vực phi chính thức. Nhưng NCT tìm được công việc phù hợp lại không phải dễ dàng trong khi các quy định về lao động lớn tuổi ở nước ta vẫn khá hạn chế và thị trường lao động dành riêng cho đối tượng này chưa được hình thành. Đa số người cao tuổi có nhu cầu làm việc không biết tìm việc làm ở đâu, chỉ qua giới thiệu của người quen, bạn bè, nên cơ hội tìm kiếm việc làm phù hợp với sức khỏe không nhiều. Trên các website tuyển dụng hiện nay, giới hạn tuổi mà nhà tuyển dụng yêu cầu thường từ 18 - 35 tuổi. Người lao động trong nhóm từ 45 tuổi trở lên có rất ít lựa chọn việc làm, còn nhóm từ 60 tuổi trở lên hầu như không có việc làm cần đến họ qua các kênh tuyển dụng chính thức. Với người lao động từ 50 tuổi trở lên, công việc họ tìm được chủ yếu tập trung vào các việc, như: bảo vệ, giúp việc gia đình, chăm sóc người già... Bên cạnh đó, nhiều NCTcó khả năng, kinh nghiệm, muốn đầu tư sản xuất kinh doanh nhưng lại thiếu vốn”, TS. Trần Ngọc Diễn, Tổng Biên tập Tạp chí Lao động xã hội nêu.

TS Trần Ngọc Diễn chia sẻ tại Diễn đàn

Tại hội thảo, TS. Nguyễn Lê Minh, chuyên gia tư vấn về việc làm cho rằng, lâu nay khi nói đến “Khởi nghiệp” nhiều người chỉ nghĩ đến thanh niên hoặc người trung tuổi. Thật ra, kinh nghiệm của nhiều quốc gia đều rất quan tâm đến NCT, bởi vì họ đã nhận thức rất rõ đây là một nguồn lực quý báu của quốc gia. NCT có lợi thế về kinh nghiệm làm việc, kinh nghiệm nghề nghiệp, có nhiều mối quan hộ trong xã hội. Đặc biệt với đội ngũ trí thức là NCT, với trình độ học vấn và chuyên mộn đã tích lũy nhiều năm, họ vẫn muốn tiếp tục làm việc và cống hiến cho sự phát triển của đất nước.

Hiện nay, Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn của quá trình già hóa dân số nhanh chóng. Theo số liệu của Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, Việt Nam hiện có gần 13 triệu người người từ 60 tuổi trở lên, chiếm 13,6% tổng dân số, trong đó số người trên 65 tuổi trở lên là hơn 8,4 triệu người (chiếm tỷ lệ 8,9%); số người trên 80 tuổi trở lên xấp xỉ là 2 triệu người (chiếm 17,6% tổng số người cao tuổi); có 3,1 triệu người đang hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội; hơn 1,6 triệu người cao tuổi hưởng trợ cấp hàng tháng;  khoảng 1,4 triệu người cao tuổi hưởng trợ cấp người có công...

 Do đó, các đại biểu tại hội thảo đều khẳng định, chính sách hỗ trợ sinh kế là tiền đề quan trọng giúp NCT tự bảo đảm thu nhập, giảm thiểu mức độ phụ thuộc vào sự giúp đỡ của con cháu và bảo đảm thực hiện quyền sống độc lập cũng như các quyền khác của NCT. Nhà nước cần có định hướng và lộ trình xây dựng và thực hiện chính sách hỗ trợ sinh kế cho NCT phù hợp với bối cảnh kinh tế- xã hội của đất nước và tình hình thực tế của người cao tuổi.  “Không phải tất cả NCT đều cần chính sách hỗ trợ về sinh kế, nhất là những NCT làm chủ doanh nghiệp, nhưng đối với nhóm NCT thu nhập thấp, NCT thuộc diện nghèo sống độc lập,  người cao tuổi cư trú ở các  xã đặc biệt khó khăn… Nhà nước cần có chính sách ưu tiên hỗ trợ về sinh kế so với người dân có độ tuổi thấp hơn, hỗ trợ sinh kế cho NCT ở vùng đặc biệt khó khăn khác với chính sách hỗ trợ sinh kế cho NCT ở vùng đồng bằng và thành thị...”, TS.Nguyễn Hải Hữu chuyên gia về việc làm nói.

Q.HOA