Hôn nhân chưa chín đã vội tàn

VHO - Xu hướng “yêu chớp nhoáng, cưới vội vàng, chia tay trong chớp mắt” đang ngày càng phổ biến, kéo theo sự gia tăng của hiện tượng “ly hôn xanh” trong giới trẻ. Dù quan niệm cưới hỏi đã cởi mở hơn, nhưng nếu thiếu nhận thức về việc xây dựng nền tảng bền vững cho đời sống hôn nhân, thế hệ trẻ sẽ rất dễ rơi vào vòng xoáy đổ vỡ, để lại nhiều hệ lụy về tâm lý và xã hội.

Duyên vỡ, tình cạn… sau thời gian ngắn

“Ly hôn xanh” là cách gọi những cuộc hôn nhân sớm nở tối tàn, thường kết thúc trong vòng 5 năm sau cưới và phổ biến ở các cặp đôi trẻ trong độ tuổi từ 18- 30. Theo điều tra giữa kỳ dân số và nhà ở năm 2024 của Tổng cục Thống kê, tỷ lệ người ly hôn tại Việt Nam chiếm 2,6%.

Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới cho biết, mỗi năm có hơn 60.000 vụ ly hôn, chiếm gần 30% số cặp đã kết hôn. Đáng chú ý, 70% trong số này đến từ các gia đình trẻ; hơn một nửa kết thúc hôn nhân chỉ sau 1-5 năm chung sống, thậm chí có trường hợp “đường ai nấy đi” chỉ sau vài tháng, vài tuần cưới nhau.

Tỷ lệ ly hôn trong giới trẻ ngày càng tăng đã phản ánh “khoảng trống” trong nhận thức và sự chuẩn bị cho hôn nhân. Không ít bạn trẻ bước vào đời sống vợ chồng khi tình yêu chưa đủ độ chín, thiếu thời gian va chạm để hiểu sâu con người thật của nhau. Một số người mang tâm lý lãng mạn hóa, tin rằng chỉ cần có tình yêu là vượt qua hết mọi khác biệt.

Tuy nhiên, hôn nhân là bước chuyển lớn, từ cá nhân độc lập sang người mang nhiều trách nhiệm với bạn đời và gia đình hai bên. Khi chưa kịp chuẩn bị tâm thế cho vai trò mới, chưa đủ kỹ năng ứng xử và thích nghi, giới trẻ dễ rơi vào khủng hoảng và mâu thuẫn.

Hoàng Thị Liên (24 tuổi, Ninh Bình) kết hôn sau vỏn vẹn 6 tháng yêu nhau. Thiếu thời gian tìm hiểu, cả hai bước vào hôn nhân với nhiều kỳ vọng nhưng lại thiếu kỹ năng ứng xử và dung hòa sự khác biệt. Cuối cùng, vì không thể tìm được tiếng nói chung, họ chọn giải thoát cho nhau bằng lá đơn ly hôn. May mắn của Liên là chưa có con chung nên mọi chuyện diễn ra khá nhẹ nhàng.

Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng bước ra khỏi một cuộc hôn nhân đổ vỡ. Với nhiều bạn trẻ, khi đã có con chung, có tài sản chung, việc chia tay không chỉ là câu chuyện tình cảm mà còn là cuộc chiến về quyền nuôi con, tài chính và nhiều hệ lụy tâm lý.

Nguyễn Thị Tuyết (25 tuổi, Hà Nội) trải lòng: “Vợ chồng mình ly hôn sau gần 2 năm sống chung. Anh ấy khác biệt hoàn toàn về lối sống, thường xuyên đi sớm về muộn, nhậu nhẹt tối ngày và không quan tâm đến gia đình. Mình góp ý nhiều lần nhưng mọi thứ vẫn không thay đổi. Mình chọn cách chấm dứt để cả hai không tổn thương thêm”.

Có thể thấy, lối sống nhanh và tâm thế thiếu kiên nhẫn đang tác động mạnh mẽ đến cách giới trẻ tiếp cận hôn nhân. Sinh ra trong thời đại mọi nhu cầu đều được đáp ứng tức thì, nhiều người kỳ vọng gia đình nhỏ cũng sẽ “vận hành” trơn tru như vậy.

Thế nhưng, hôn nhân không phải là điểm đến cuối cùng mà là hành trình cùng nhau sửa sai, thấu hiểu và trưởng thành. Tâm lý muốn nhanh chóng hóa giải xung đột hoặc chấm dứt căng thẳng khiến ly hôn trở thành lựa chọn “nhẹ nhàng” nhất.

Hơn thế, xã hội hiện đại với xu hướng đề cao tự do cá nhân đang dần thay đổi quan niệm truyền thống. Với nhiều người, kết hôn không còn là điều bắt buộc mà đôi khi chỉ là một phương án trong hành trình sống. Khi lựa chọn ấy không còn phù hợp, họ sẵn sàng từ bỏ để tìm lại sự cân bằng cá nhân.

Nỗ lực để có hôn nhân trưởng thành

Sự gia tăng của hiện tượng “ly hôn xanh” không chỉ phản ánh những thay đổi trong quan niệm về hôn nhân và lối sống của giới trẻ, mà còn kéo theo nhiều hệ lụy về tâm lý, xã hội, kinh tế và quan hệ gia đình. Khi sự đổ vỡ diễn ra quá sớm, những người chưa kịp định hình lại bản thân sẽ dễ rơi vào khủng hoảng, mất niềm tin vào tình yêu và hôn nhân.

Ngoài ra, nếu có con chung, những đứa trẻ có nguy cơ phải lớn lên trong môi trường thiếu vắng tình thương, lâu dần ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách và tâm lý.

Theo chuyên gia tâm lý, TS Đặng Hoàng Ngân, để xây dựng một cuộc hôn nhân bền vững, mỗi người trước hết cần hiểu và thành thật với chính mình. Hiểu bản thân cần gì, ưu tiên điều gì, điểm mạnh hay giới hạn ra sao khi sống chung với người khác và nhận diện ra những tổn thương từ gia đình gốc.

Trong mối quan hệ hôn nhân, việc bộc lộ cảm xúc và nhu cầu cá nhân trên tinh thần tôn trọng nhau rất quan trọng. Khi có mâu thuẫn, thay vì xem nhau là đối lập, có thể coi đó là cơ hội để hiểu nhau và cùng vượt qua khó khăn. Hôn nhân không phải lúc nào cũng lãng mạn, khi cảm xúc dần nguội, việc có thêm thành viên mới hay cùng nhau trải qua biến cố sẽ giúp cả hai thêm sự kết nối.

Trong bối cảnh gia đình Việt Nam, việc thống nhất ranh giới với hai bên nội ngoại là yếu tố then chốt giúp hôn nhân bền vững. Cặp đôi cần xác định rõ phạm vi can thiệp của gia đình. Ranh giới rõ ràng giúp giảm thiểu áp lực từ bên ngoài, tạo không gian riêng để vợ chồng cùng vun đắp cuộc sống chung một cách chủ động và độc lập.

TS Đặng Hoàng Ngân cũng cho rằng, gia đình gốc là hình mẫu đầu tiên về hôn nhân mà giới trẻ tiếp nhận, ảnh hưởng đến cách họ yêu và xây dựng tổ ấm. Bên cạnh đó, nhà trường và các tổ chức giáo dục nên mở rộng không gian học tập về tình yêu, hôn nhân thông qua các hoạt động thực tế như thảo luận, tranh biện, chiếu phim, triển lãm… để học sinh, sinh viên có cơ hội tiếp cận chủ đề này từ nhiều góc nhìn.

Truyền thông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình biểu tượng và kỳ vọng về tình yêu, hôn nhân. Ngoài ảnh hưởng từ gia đình và bạn bè, giới trẻ còn chịu tác động lớn từ các hình mẫu lan tỏa qua phim ảnh, mạng xã hội. Tuy nhiên, hiện nay đang tồn tại sự thiên lệch nghiêng về các nội dung như phản bội, ngoại tình, trả thù thay vì truyền cảm hứng tích cực.

Khi giáo dục chính thống còn khoảng cách với trải nghiệm thực tế, truyền thông đại chúng càng cần ý thức vai trò định hướng, góp phần nuôi dưỡng cái nhìn nhân văn và lành mạnh hơn về các mối quan hệ.

Để xây dựng một thế hệ bước vào hôn nhân đầy trách nhiệm, cần sự chung tay của gia đình, nhà trường và truyền thông trong việc trang bị cho thế hệ trẻ nền tảng vững chắc về cảm xúc, sự thấu hiểu và kỹ năng ứng xử trong đời sống gia đình.