Để điện ảnh và du lịch cùng lên ngôi

VHO - Trong chục năm trở lại đây, sự tương tác giữa điện ảnh và du lịch được quan tâm hơn bao giờ hết. Mỗi bộ phim, mỗi sự kiện điện ảnh thường có sức quảng bá mạnh mẽ cho địa phương từng là bối cảnh quay phim, hoặc cho thành phố đăng cai tổ chức sự kiện. Điện ảnh có tính quốc tế rất cao, một bộ phim hay sẽ có sức lan tỏa toàn cầu, một thành phố tổ chức LHP đình đám sẽ khiến cả thế giới quan tâm và hướng về nơi đó.

Về sự lan tỏa điểm đến qua phim, cú hích đình đám là bộ phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2015, đạo diễn Victor Vũ) sau khi thành công ở rạp chiếu đã kéo theo lượng khách du lịch khổng lồ đến với Phú Yên để chiêm ngưỡng, trải nghiệm những bối cảnh quyến rũ. Sau khi phim ra rạp, lượng khách du lịch đến Phú Yên hằng năm liên tục tăng. Phú Yên được gọi với cái tên thân thương là “Xứ hoa vàng cỏ xanh” cũng từ bộ phim này.

Còn có thể kể đến “thành tích” kích cầu du lịch Việt Nam của nhiều bộ phim, cả phim Hollywood quay tại Việt Nam như Kong - Đảo Đầu lâu lẫn các phim Việt như Mắt biếc, Gái già lắm chiêu, các phim trong chuỗi phim Lật mặt… Để rồi sau khi những phim “ăn khách” tung hoành rạp chiếu, các vùng đất Ninh Bình, Quảng Bình, Quảng Ninh, Huế rồi An Giang, Cần Thơ, Lâm Đồng, Ninh Thuận… lại được khách du lịch gọi tên và nườm nượp kéo nhau đến “check in” theo phim.

Một điều quan trọng là làm sao để thu hút nhiều nhà làm phim quốc tế đến Việt Nam, đồng thời nhiều dự án phim Việt Nam chất lượng đến quay tại các tỉnh, thành? Luật Điện ảnh năm 2022 đã có những quy định thông thoáng hơn trong thủ tục đoàn phim nước ngoài đến Việt Nam quay phim, cụ thể là thay vì phải “trình duyệt” kịch bản đầy đủ khi xin cấp phép (cho dù chỉ quay một số cảnh tại Việt Nam) thì đoàn phim chỉ cần nộp tóm tắt và riêng phần quay ở Việt Nam mới cần chi tiết.  Luật này cũng quy định Chế độ ưu đãi đối với tổ chức nước ngoài sử dụng dịch vụ sản xuất phim tại Việt Nam, trong đó nêu “được ưu đãi về thuế theo quy định của pháp luật thuế hiện hành”.

Tuy nhiên, Luật Điện ảnh có hiệu lực từ ngày 1.1.2023, nhưng trong suốt 2 năm 2023 và 2024, chưa thấy có mấy đoàn làm phim nước ngoài lớn đến quay tại Việt Nam. Trong khi đó, hằng năm Thái Lan vẫn đón hàng trăm đoàn phim, có cả những phim kể câu chuyện Việt Nam! Cơ chế “ưu đãi thuế” vẫn chưa được thực hiện do vẫn chưa có những hướng dẫn dưới luật. Phải chăng việc chưa có cơ chế ưu đãi tài chính cho đoàn phim là rào cản lớn đối với đoàn phim nước ngoài? Hơn nữa, chỉ ưu đãi cho đoàn phim nước ngoài phải chăng cũng chưa thực sự hợp lý? Trên thực tế, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có hầu hết các bang của Mỹ đều có chính sách ưu đãi cho tất cả đoàn phim, cả “ngoại” lẫn “nội”! Bởi vì, các bộ phim “nội” thu hút khán giả chắc chắn cũng có sức thu hút du lịch không kém.

Sau một số diễn đàn, hội thảo hướng đến cái “bắt tay” giữa điện ảnh và du lịch, thấy rõ những bất cập trong sự tương tác giữa địa phương và đoàn làm phim, Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam đã đề xuất giải pháp khắc phục để đôi bên hiểu nhau, “bắt tay” cùng có lợi. Đó là công bố Bộ chỉ số thu hút đoàn phim (PAI- Production Attraction Index) do Hiệp hội Xây dựng và khuyến khích các địa phương bắt đầu thực hiện từ năm 2023. PAI có 5 chỉ số để các địa phương tự đánh giá, gồm: Minh bạch thông tin, hỗ trợ thực địa, hỗ trợ thủ tục pháp lý, hỗ trợ tài chính và hạ tầng sẵn có. Điều này rất hữu ích bởi PAI giúp các địa phương từng bước hiểu được những nhu cầu cụ thể của một đoàn phim khi đến địa phương tìm bối cảnh và quyết định quay phim, mặt khác, tất cả đoàn phim không phân biệt trong nước hay quốc tế, đều có thể nhận được sự hỗ trợ và ưu đãi từ địa phương theo 5 chỉ số trên.

Bộ chỉ số PAI mới ra đời nhưng đã có kết quả khả quan, năm 2023 có 10 tỉnh, thành tham gia và Phú Yên là tỉnh dẫn đầu. Trái ngọt đầu tiên là bộ phim Ngày xưa có một chuyện tình (đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh, HK Film sản xuất) đã quyết định quay tại Phú Yên ngay sau khi PAI được công bố, theo đó, đoàn phim được hưởng nhiều ưu đãi từ địa phương. Đổi lại, những bối cảnh nên thơ, hút hồn của Phú Yên đã được quảng bá mạnh mẽ khi phim ra rạp vào đầu tháng 11.2024.

Hiệp hội tích cực khuyến khích các địa phương thực hiện Bộ chỉ số PAI và năm 2024 đã có 36 tỉnh, thành tham gia tự đánh giá. Hiệp hội sẽ công bố xếp hạng chỉ số AI của các tỉnh, thành vào ngày 11.12.2024. Như vậy, PAI hiện nay đang được xem là giải pháp hữu hiệu để khuyến khích cả hai phía: Địa phương tùy khả năng và tình hình thực tế để đưa ra những cơ chế ưu đãi đoàn làm phim, cả về “tinh thần” và vật chất; đoàn làm phim được giúp đỡ khi đến địa phương, yên tâm về các thủ tục và được hưởng ưu đãi tùy theo điều kiện và sự sẵn sàng của mỗi địa phương. Giữ vai trò chủ trì và cầu nối, Hiệp hội tiếp tục nghiên cứu, bổ sung các tiêu chí để Bộ chỉ số PAI ngày càng hợp lý và hiệu quả, đồng thời khích lệ các địa phương tự đánh giá theo Bộ chỉ số PAI và tiến hành xếp hạng hằng năm.

Tuy nhiên, chìa khóa để PAI phát huy hiệu quả, cũng đồng nghĩa với việc hợp tác giữa điện ảnh và du lịch đạt kết quả, đó là chất lượng của tác phẩm điện ảnh, sức chinh phục khán giả mạnh mẽ và rộng lớn của nó. Một bộ phim ra rạp mà khán giả không hào hứng đến xem, rồi ra khỏi rạp một cách “lãng xẹt”, không để lại dấu ấn nào, chắc chắn sẽ không thể có sức thu hút, kích cầu du lịch. Mặt khác, gắn bộ phim với những bối cảnh đẹp, từ đó chuyển hóa thành điểm đến du lịch hấp dẫn là rất cần thiết, nhưng không bao giờ nên “du lịch hóa” tác phẩm điện ảnh. Tác phẩm điện ảnh là một “cơ thể sống”, có hồn cốt và da thịt, có sức sống và tiếng nói riêng với mục tiêu là chạm đến trái tim, thu phục tình yêu của khán giả. Bởi vậy, nhà làm phim phải lấy việc đi đến tận cùng ý tưởng và cảm xúc của mình, phải truyền sức sống cho mỗi hình tượng màn ảnh chứ không phải chỉ “thả” nhân vật của mình vào những bối cảnh du lịch đẹp mắt, những danh lam thắng cảnh.

Một mảnh đất vô cùng màu mỡ để tạo sự tương tác và hợp tác giữa điện ảnh và du lịch là các LHP, các sự kiện điện ảnh. Cannes là một thành phố nhỏ trên bờ biển nước Pháp, không có sân bay, muốn đến đó phải bay đến thành phố Nice rồi đi ô tô 30-40 phút. Nếu đi từ Việt Nam, ta phải bay đến một sân bay quốc tế rồi nối chuyến nội địa đến thành phố Nice. Ra đời từ năm 1946, LHP Cannes đã tổ chức được 77 kỳ và trở thành LHP hàng đầu thế giới, thu hút các ngôi sao hạng A, các nhà làm phim lớn nhất, khiến bất cứ đạo diễn nào cũng mơ ước phim của mình được chọn vào Cannes và khiến bất cứ ai - không chỉ riêng người trong ngành điện ảnh, đều mơ ước được đến Cannes một lần trong đời! LHP Cannes đã biến một thành phố nhỏ vô danh thành một thành phố “ngôi sao”, cái tên thành phố Cannes nổi tiếng hằng năm vẫn vang lên theo mỗi kỳ LHP, và thu hút không kém gì Paris tráng lệ!

Một trường hợp khác là Busan, thành phố lớn thứ hai của Hàn Quốc sau Seoul cũng là thành phố cảng biển lớn ở châu Á. LHP Busan bắt đầu được tổ chức từ năm 1996. Tôi có dịp đi dự LHP Busan lần II năm 1997, thấy đây là thành phố có biển có núi nhưng không hiểu sao đôi khi cứ cảm nhận một sự ảm đạm, có lẽ tại thành phố như được phủ một gam màu xam xám. Ít ai ngờ LHP Busan phát triển quá nhanh cùng với sự trỗi dậy mạnh mẽ của công nghiệp điện ảnh Hàn Quốc, trở thành một trong những LHP dẫn đầu châu Á. Nói chính xác hơn, LHP Busan là nhân tố quan trọng thúc đẩy điện ảnh Hàn Quốc phát triển, đồng thời thu hút điện ảnh quốc tế nói riêng, khán giả và du khách thế giới nói chung đến với Busan - thành phố “ngôi sao” của châu Á!

LHP châu Á Đà Nẵng (DANAFF) do Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam sáng lập và phối hợp với thành phố Đà Nẵng tổ chức lần thứ Nhất vào năm 2023 là LHP thường niên đầu tiên ở Việt Nam, xuất phát từ quyết tâm “hiện thực hóa” sớm nhất quy định mới trong Luật Điện ảnh 2022. Mục tiêu của  DANAFF trở thành một sự kiện điện ảnh uy tín ở châu Á và thế giới, thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa và hợp tác quốc tế của điện ảnh Việt Nam, góp phần phát triển du lịch, văn hóa, kinh tế - xã hội thành phố Đà Nẵng và cả nước.

Sau hai kỳ tổ chức, DANAFF đã nhanh chóng nâng tầm chất lượng chuyên môn và tính chuyên nghiệp, gây tiếng vang và tạo được uy tín trong khu vực và quốc tế nhờ tuyển chọn được những tác phẩm điện ảnh đáng giá vào vòng dự thi, quy tụ được các nghệ sĩ, nhà làm phim nổi tiếng, chuyên gia hàng đầu của quốc tế và Việt Nam, các nhân vật quan trọng trong ngành công nghiệp điện ảnh thế giới, các chuyên gia đến từ các LHP quốc tế hàng đầu như Cannes, Berlin, Busan… Người nổi tiếng đến DANAFF tạo nên sức hút của LHP, đổi lại, họ bị chinh phục bởi sức quyến rũ của không gian DANAFF, của Đà Nẵng và Việt Nam, sự hiếu khách và chuyên nghiệp của LHP, cùng với sự thân thiện, cởi mở của con người Đà Nẵng. Chính họ sẽ bắc nhịp cầu để du khách đến với Việt Nam.

Thật vui là tại LHP Busan lần thứ 29, tháng 10.2024, đoàn công tác của Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam gồm các nghệ sĩ, nhà làm phim, các công ty thành viên và đại diện lãnh đạo một số địa phương đã có dịp làm việc, tiếp xúc với các nhân vật quyền lực của công nghiệp điện ảnh Hàn Quốc và thế giới tại các cuộc họp, cuộc hội thảo. Đặc biệt, thông điệp về LHP châu Á Đà Nẵng, hình ảnh Việt Nam, bối cảnh quay và môi trường làm phim tại các tỉnh, thành Đà Nẵng, Ninh Bình, Quảng Ninh, Phú Yên trong sự kiện “Đêm Việt Nam” đã ghi dấu ấn đậm nét ở LHP Busan.

Hy vọng sẽ đến ngày DANAFF góp phần tạo cho Đà Nẵng vị trí một thành phố “ngôi sao” như Cannes hay Busan đã mở đường.