Triệu chứng ngộ độc aconitin có trong củ ấu tàu

VHO - Vừa qua, tại khoa Cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội) vừa tiếp nhận 2 trường hợp bệnh nhân trong cùng 1 gia đình vào viện trong bệnh cảnh tụt huyết áp, rối loạn nhịp thất phức tạp do ngộ độc Aconitin sau uống 100ml rượu ngâm củ ấu tẩu.

Bệnh nhân N.V.H, nam, 49 tuổi, tiền sử: tăng huyết áp – đái tháo đường type 2, ngày nay có sử dụng rượu ngâm củ ấu tàu cùng bệnh nhân N.H.Q nam 68 tuổi. Sau uống khoảng 30 phút, cả 2 bệnh nhân đều có biểu hiện tê môi, tê đầu lưỡi, chóng mặt, đau tức nặng ngực, được đưa vào khoa Cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn là giờ thứ 2 của bệnh.

Lúc vào viện, bệnh nhân N.V.H được chẩn đoán: Ngộ độc Aconitin biến chứng rối loạn nhịp thất phức tạp – toan chuyển hoá rất nặng, được xử trí rửa dạ dày, dùng các thuốc vận mạch, chống rối loạn nhịp thất bằng Lidocain 2%, lọc máu liên tục để giải quyết tình trạng toan chuyển hoá. Sau lọc máu 12h, tình trạng bệnh nhân cải thiện tốt, hết toan chuyển hoá, không còn rối loạn nhịp thất. Sau 2 ngày điều trị bệnh nhân được xuất viện.

Các bác sĩ cho biết, củ ấu tàu thường được dùng trong Đông y làm rượu thuốc để xoa bóp chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi. Aconitin rất độc với cơ tim, chất này thúc đẩy màng tế bào khử cực hóa, tăng nhanh nhịp đập, rút ngắn giai đoạn trơ.

Cơ chế tác động của nó dựa trên sự gia tăng thẩm thấu của các ion Na qua các màng ngăn, làm chậm lại quá trình ưu phân cực. Ngộ độc aconitin biểu hiện trên điện tâm đồ đầu tiên làm giảm nhịp tim, sau đó dẫn truyền nhĩ - thất bị phong bế, xuất hiện ngoại tâm thu, nhịp nhanh thất, rung thất, cuối cùng tim ngừng đập. Nguyên nhân có thể là do tính hưng phấn của cơ tim tăng cao.

Trên hệ thần kinh, nó gây ức chế dẫn truyền các xung thần kinh làm dây thần kinh tê liệt, mất khả năng dẫn truyền. Đối với các tận cùng thần kinh cảm giác trong da và niêm mạc, giai đoạn đầu với liều lượng thấp kích thích gây ngứa, với liều cao hơn có cảm giác nóng bỏng, sau đó mất cảm giác, tê dại. Ngoài ra, aconitin còn ức chế trung tâm hô hấp.

Trong trường hợp uống nhầm rượu ngâm củ ấu tàu, aconitin ngấm rất nhanh qua da và niêm mạc dạ dày, ruột để vào máu gây nên các triệu chứng: đầu tiên là các rối loạn cảm giác tại chỗ, cảm giác kiến bò ở lưỡi rồi mất hết cảm giác dẫn tới tê môi, lưỡi, họng và mặt, đôi khi gây cảm giác như đầu to ra; các chi cũng có thể mất cảm giác.

Các triệu chứng khác thường gặp là: cảm thấy lo sợ, khó chịu, buồn bã chân tay, tiếp theo là các rối loạn thần kinh thực vật: buồn nôn, nôn mửa, vã mồ hôi, chảy nước dãi, co giật thớ cơ, có thể ngất, hạ thân nhiệt. Rối loạn hô hấp: khó thở, nhịp thở chậm, tình trạng tăng tiết gây ứ đọng khí phế quản, ngừng thở.

Rối loạn nhịp tim là triệu chứng hay gặp và thường nặng, có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời và đúng cách, các rối loạn nhịp là: nhịp xoang chậm, ngoại tâm thu thất một ổ, rồi nhiều ổ, bloc nhĩ thất, cuối cùng là cơn nhịp nhanh thất, rung thất. Nguy cơ gây tử vong chủ yếu là các loạn nhịp tim và suy hô hấp diễn biến từ vài phút đến vài giờ.

Theo các bác sĩ Khoa cấp cứu Nội – Nhi (Bệnh viện Thanh Nhàn), khi xác định có biểu hiện ngộ độc củ ấu tàu, bệnh nhân cần được xử trí cơ bản như các trường hợp ngộ độc khác. Đầu tiên có thể gây nôn, cho uống than hoạt  tính nếu người bệnh còn tỉnh, sau đó nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Tuyệt đối không để người bị ngộ độc ở nhà để tự theo dõi và điều trị vì bệnh nhân có thể tử vong nhanh chóng do suy hô hấp hoặc loạn nhịp tim.

“Vì củ ấu tàu rất độc nên người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng. Khi dùng các chế phẩm thuốc có thành phần là củ ấu tàu phải hết sức thận trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc có kinh nghiệm. Không tự chế biến củ ấu tàu làm thức ăn. Các loại rượu ngâm ấu tàu dùng để xoa bóp phải dán nhãn rõ ràng, cất giữ nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em và để tránh nhầm lẫn khi sử dụng. Khi có biểu hiện ngộ độc cần nhanh chóng xử trí cấp cứu ban đầu, sau đó đưa bệnh nhân tới bệnh viện nơi có khả năng cấp cứu, chống độc hoặc trung tâm chống độc để xử trí kịp thời”, bác sĩ khuyến cáo.