Sống dưới chân núi, dân thấp thỏm nỗi lo sạt lở

VHO - Nhiều người dân sống dưới chân núi Van Cà Vãi ở thị trấn Di Lăng, huyện Sơn Hà (Quảng Ngãi) dù vẫn biết nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ, nhưng đành chấp nhận đối mặt với hiểm nguy. Hằng năm, cứ đến mùa mưa to kéo dài, họ lại bỏ tài sản, nhà cửa… bồng bế nhau đi sơ tán.

 Canh cánh nỗi lo thiên tai

Bà Trần Thị Thọ buôn bán tạp hóa ngay dưới chân núi Van Cà Vãi, gia đình bà có 6 nhân khẩu. Mỗi mùa mưa bão, nơi đây thường xảy ra tình trạng sạt lở đất đá, khiến ai cũng nơm nớp, thấp thỏm lo di chuyển đi ở nhờ chỗ khác.

Theo bà Thọ, núi Van Cà Vãi bị sạt lở từ nhiều năm trước. Dù nhà nước từng làm dự án chống sạt, nhưng đất đá vẫn tiếp tục đổ xuống. Chính quyền đã tổ chức họp dân để lấy ý kiến tái định cư. Khu này có 7 hộ dân sinh sống, trong đó có một hộ không đồng ý di dời vì diện tích đất của họ ở đây quá nhiều, qua nơi tái định cư chỉ được 100m2, lại không có đền bù nên họ không chịu.

Sát với nhà bà Thọ là bà Đinh Thị Thẻo, từng chứng kiến 2 lần bị núi Van Cà Vãi sạt lở, đất đá đổ xuống làm sập gian bếp, bà Thẻo cho hay, gia đình luôn phải sống trong cảnh bất an, phập phồng lo sợ khi mùa lũ đến. “May là chưa có thương vong, nhưng mỗi lần núi sạt lại tốn cả chục triệu sửa bếp, đã nghèo lại càng nghèo hơn”, bà Thẻo than thở.

Năm nay, chính quyền tiếp tục triển khai khẩn cấp chống sạt lở núi Van Cà Vãi ngay trong thời điểm những trận mưa dông kéo đến, khiến ngôi nhà của bà Thẻo phải chịu những luồng nước xối xả: “Không biết nước từ đâu, trên núi hay nước ngầm mà ngập vào tận phòng khách. Dự án đang làm nhanh, nhưng nếu xong rồi thì đêm đến nhà tôi cũng không dám ở, lo kiếm chỗ khác trú chân, lỡ ra đang ngủ núi lại sạt thì không biết thế nào…”.

Nguyên nhân dự án chống sạt lở chậm tiến độ

Trao đổi với Văn Hóa, ông Phan Anh Quang, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Hà cho biết, năm 2021, núi Van Cà Vãi bị sạt lở, uy hiếp các hộ dân sinh sống dưới chân núi. Tháng 6.2021, huyện Sơn Hà đầu tư 3 tỉ đồng để thi công khẩn cấp chống sạt tại đây. Khoảng cuối năm 2023, Chủ tịch UBND huyện Sơn Hà có quyết định bàn giao công trình cho UBND thị trấn Di Lăng quản lý.

Thế nhưng, vào mùa mưa năm 2023, núi Van Cà Vãi tiếp tục sạt lở lớn, đe dọa tính mạng bà con. Năm 2024, huyện Sơn Hà lại đầu tư 14 tỉ đồng từ nguồn vốn Trung ương hỗ trợ để khắc phục hậu quả thiên tai, sạt lở trên địa bàn. Về việc “vì sao trước đây đã đầu tư 3 tỉ đồng chống sạt lở khẩn cấp vẫn không hiệu quả”, ông Quang lý giải, điểm sạt lở trước đó nằm ở một bên sườn đồi, đến khi khắc phục xong thì bên cạnh lại tiếp tục sạt lở.

Dự án khắc phục hậu quảthiên tai khu tại dân cưVan CàVãi khởi công ngày 15.7.2024, dự kiến hoàn thành trước ngày 31.10.2024. Thế nhưng, đến trung tuần tháng 9 vừa qua, khối lượng thi công chỉ mới đạt hơn 23%.

Theo ông Quang, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tiến độ dự án bị chậm. Trước tiên, từ chủ trương của UBND tỉnh là “tái định cư và xử lý chống sạt lở núi Van Cà Vãi”, huyện lên phương án “xử lý chống sạt lở và chọn vị trí tái định cư”. Tuy nhiên, sau nhiều lần họp dân lấy ý kiến, bà con vẫn không thống nhất chủ trương, không chịu di dời. Họ cam kết đến mùa mưa sẽ tự di chuyển, tự chịu trách nhiệm.

Tiếp đến là khu vực đỉnh núi Van Cà Vãi còn có trụ điện thuộc đường dây 110 kV của Công ty CP thủy điện Đạt Phương Sơn Trà, nằm trong bán kính xử lý sạt lở. Tháng 6.2024, lãnh đạo Cục Đê điều, phòng chống thiên tai về kiểm tra và cho rằng, giải pháp thiết kế không đảm bảo nên nguy cơ tái sạt lở rất cao. Lãnh đạo đạo Cục yêu cầu phải di dời khẩn cấp trụ điện nói trên.

Tuy nhiên, qua nhiều cuộc họp, tỉnh cho chủ trương không thực hiện tái định cư, chỉ gia cố chống sạt lở núi Van Cà Vãi. Nhưng do địa hình, địa chất nơi đây phức tạp, địa phương không tìm được đơn vị thiết kế phù hợp.

Cuối cùng, UBND huyện Sơn Hà lựa chọn không di dời các hộ dân, tiến hành bạt sâu vào núi để giật cơ lên sát móng trụ điện, hình thành rãnh đỉnh thoát nước trên mặt cơ hiện trạng, dốc nước liên thông các cơ xuống rọ đá gia cố dưới chân cơ 1.

“Phương án kỹ thuật phải giật cơ thành 9 cấp, bóc hết lớp đất đá yếu với khối lượng khá lớn, khoảng 40.000m3, cho đến khi xuất hiện lớp đất sỏi đá bên trong và thực hiện biện pháp kỹ thuật để chống xói lở. Đến thời điểm này, về tổng thể toàn bộ dự án chậm tiến độ, nhưng riêng phần gia cố chống sạt lở núi Van Cà Vãi đã đạt hơn 80%”, ông Quang cho biết.

Thực tế, dù triển khai 2 dự án với tổng kinh phí 17 tỉ đồng để bảo vệ đời sống của 5 hộ dân cùng 24 nhân khẩu dưới chân núi Van Cà Vãi, nhưng vấn đề đảm bảo an toàn cho bà con tới khi dự án thứ 2 đưa vào sử dụng đang vẫn là mối hoài nghi, chưa có câu trả lời chắc chắn!