Những quy định nào cần tuân thủ để tránh sự cố sụt lún?

VHO - Những sự cố sụt lún, hố “tử thần” và nứt, lún nhà dân gần công trường thời gian gần đây cho thấy, thi công hạ tầng ngầm trong đô thị cần tiếp tục hoàn thiện pháp lý để giảm rủi ro và bảo vệ người dân; nhiều khoảng trống cần tiếp tục lấp đầy bằng quy định chặt chẽ, giám sát nghiêm ngặt và trách nhiệm rõ ràng.

Trước hết, công tác khảo sát địa chất - thủy văn phải là điều kiện tiên quyết bắt buộc và được cập nhật liên tục.

Tiêu chuẩn nền móng hiện hành (TCVN 9361:2012) quy định yêu cầu thi công và nghiệm thu công tác nền móng; tuy nhiên, với đặc thù công trình ngầm đô thị, cần bổ sung quy định bắt buộc về khảo sát địa tầng theo lưới dày, quan trắc mực nước ngầm và đánh giá biến dạng bề mặt trước, trong và sau thi công.

Thứ hai, phải có quy định pháp lý rõ ràng cho “không gian ngầm đô thị” và trách nhiệm quản lý không gian này.

Nghị định về quản lý không gian xây dựng ngầm đã nêu khái niệm liên quan; song cần văn bản hướng dẫn thi công ngầm riêng biệt, quy định về khoảng cách an toàn với công trình lân cận, tiêu chuẩn tường vây, phương án chống rỗng nền, và yêu cầu nghiệm thu từng giai đoạn trước khi bàn giao mặt bằng.

Về an toàn thi công, Quy chuẩn QCVN 18:2021 (An toàn trong thi công xây dựng) đặt nền tảng về trách nhiệm nhà thầu, chủ đầu tư và cơ quan quản lý; song khi xảy ra sự cố liên quan công trình ngầm - như các vụ sụt lún gần đây - cần quy định bổ sung: tăng cường giám sát 24/7 bằng mạng cảm biến địa kỹ thuật, báo cáo tự động về biến dạng và chế tài hành chính - hình sự mạnh hơn với vi phạm gây sụp đổ công trình lân cận.

Quản lý nước ngầm và khai thác nước dưới đất phải được liên kết chặt với cấp phép thi công ngầm.

Chuyên gia Đặng Hùng Võ cảnh báo: khai thác nước ngầm kéo dài góp phần tạo lún đô thị; do đó các dự án ngầm phải đánh giá tác động đến mực nước ngầm và phối hợp hạn chế khai thác trong vùng ảnh hưởng. Quy định xử lý, bồi thường khi công trình thi công làm ảnh hưởng đến nhà dân cũng cần rõ ràng, minh bạch.

Về quản lý dự án và truyền thông, cần quy định bắt buộc lập “kế hoạch an toàn-ứng phó” công khai, bao gồm lộ trình giám sát, kịch bản dừng thi công khi phát hiện biến dạng vượt ngưỡng và phương án di dân tạm thời.  

Cuối cùng, cần nâng cao năng lực quản lý nhà nước và trách nhiệm chuyên môn: bắt buộc năng lực chứng chỉ cho nhà thầu thi công ngầm, kiểm định độc lập trước nghiệm thu, và bảo hiểm bắt buộc cho rủi ro lún, sụp công trình lân cận.  

Tóm lại, để tránh sự cố sụt lún khi thi công hạ tầng ngầm trong đô thị cần bộ quy định toàn diện: khảo sát địa chất - thủy văn bắt buộc, tiêu chuẩn thi công ngầm riêng, giám sát độc lập thời gian thực, quản lý khai thác nước ngầm liên vùng, cơ chế bồi thường rõ ràng, và chế tài mạnh với vi phạm.

Những quy định nêu trên không chỉ giúp bảo đảm tiến độ công trình mà còn khẳng định quan điểm đặt tính mạng, tài sản người dân lên trên hết, trước hết.