VHO - Đang ăn tối, anh Sáng nhận được điện thoại của người dân báo về việc phát hiện có ổ trứng rùa biển đang nở ở khu vực Mũi Cồn (Hòn Khô, xã Nhơn Hải), anh liền bỏ chén cơm xuống rồi tức tốc đến nơi có rùa đẻ… Và đây không phải là lần đầu tiên mà anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng (38 tuổi, thành viên Tổ cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản xã Nhơn Hải, TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) nhận được thông tin như vậy.

Học làm “cha đỡ đẻ” cho rùa biển

Gần 5 năm qua, anh và cộng sự đã nhiều lần tận tay “đỡ đẻ”  để cho nhiều lứa rùa biển trở về biển đông.

Mặc dù có hẹn trước, nhưng chúng tôi phải chờ anh Sáng khá lâu mới gặp được. Anh bảo, lúc trưa đang nằm ngủ thì một số du khách bên biển Hải Giang gọi đi kiểm tra vì phát hiện một số dấu vết giống dấu chân rùa lên bờ tìm chỗ đẻ. “Hải Giang cách Hòn Khô không xa, nhưng mình phải lần theo dấu vết của rùa, để xem là dấu chân mới hay cũ, từ đó có cách hỗ trợ cho rùa sinh sản một cách tốt nhất” anh Sáng nói.

Rùa mẹ lên bãi biển đẻ trứng được anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng và ngành chức năng bảo vệ

Nhiều năm lần theo dấu vết để hỗ trợ rùa biển sinh sản, anh không nhớ hết những kỷ niệm buồn vui với công việc này. Bởi đối với anh, hễ khi nghe người dân hoặc du khách gọi điện thông báo có rùa lên bờ đẻ là anh tức tốc đến ngay. Có những lúc, sau khi gọi điện thoại, anh chạy đến nơi và tìm kiếm xung quanh kỹ càng nhưng không phát hiện được gì. Có khi, anh đến nơi thì phát hiện được ổ trứng rùa, lúc ấy tâm trạng như “nhặt được vàng” biển.

Có lẽ, kỷ niệm đến giờ gây ấn tượng nhất đối với anh Sáng đó là thấy tận mắt rùa biển để và lần đầu tiên làm “cha đỡ” cho đến khi những còn rùa biển trở lại biển khơi. Đó là một đêm vào cuối tháng 6.2021, lúc đó anh đang ăn cơm tối cùng gia đình thì có người dân gọi điện báo phát hiện một con rùa xanh khoảng gần một mét, nặng khoảng 60kg đang vào bờ đẻ trứng. Anh bỏ dỡ chén cơm đang ăn dỡ, tức tốc đến bãi Mũi Cồn thì phát hiện một ổ gần 100 trứng rùa.

Theo anh Sáng, ổ trứng rùa thường nằm ở mép biển, nguy cơ trứng bị hư rất cao. Do đó, ngay sau khi phát hiện, anh cùng một số người khác nhanh chóng đưa trứng rùa đến khu vực an toàn. Theo tính nhẩm của anh, khoảng 62 ngày sau thì các trứng rùa nở. Trong 98 trứng rùa nói trên thì nở được 67 rùa con, tuy nhiên có một số con chết ngạt khi ngoi lên mặt đất, do đó chỉ còn 56 con được trở về biển. “Cảm giác của mình lúc đó rất sung sướng, không có gì có thể tả nỗi cảm giác hạnh phúc. Khi chúng tôi đưa hết những chú rùa con xuống biển cũng đã quá một giờ sáng, nhưng không ai cảm thấy mệt nhọc. Mọi người chỉ tiếc là có nhiều trứng rùa bị hư không nở được, rồi một số rùa con bị ngạt khi ngoi lên mặt đất”, anh Sáng nhớ lại cảm giác lúc rùa biển nở.

Để bảo vệ cũng như đạt tỷ lệ trứng rùa nở nhiều sau khi đẻ, anh Sáng tận tình di dời những ổ trứng đến nơi an toàn

Như có duyên nợ với việc “đỡ đẻ” cho rùa biển, những lần sau đó, anh Sáng cũng nhận được những tin báo từ người dân rồi nhanh chóng đến địa điểm có rùa đẻ trứng. “Rùa thường lên bờ đẻ trứng lúc ban đêm, nên khi có phát hiện là tôi chạy đến ngay, phòng trường hợp có trứng rùa bị nước biển cuốn trôi đi. Anh em thường thức canh rùa nở đến tận sáng là chuyện bình thường”, anh Sáng vui chia sẻ.

Ở một kỷ niệm khác vào đêm tháng 8.2021, anh Sáng cùng một số cán bộ Trạm Kiểm soát Biên phòng Nhơn Hải chứng kiến một rùa mẹ dài gần 1m, nặng khoảng 82kg lên bờ sinh nở. Ổ trứng rùa lúc đó, có tổng 92 trứng. Sau đó, anh cùng những người khác đã di dời đến nơi an toàn tại khu vực bãi biển Nhơn Hải. Một tháng sau đó, anh tiếp tục phát hiện và hỗ trợ một con rùa nặng khoảng 79kg, dài 93cm lên bờ đẻ 92 trứng và cũng lần này, được các anh di dời đến nơi an toàn.

Khi được hỏi, anh có kinh nghiệm nào trong việc làm “cha đỡ” cho rùa biển, anh Sáng cười cho biết: “Lúc đầu thì cứ làm theo những gì mình biết, chỉ mong làm sao để đưa được trứng rùa đến chỗ an toàn, xa nơi có sóng đánh vào vì dễ cuốn trôi trứng rùa. Sau lần đó, tôi lên Youtube để học cách quan sát dấu vết của rùa lên bờ đẻ trứng, rồi học xem cách đưa trứng đến nơi an toàn và ấp trứng cũng như cách thả các chú rùa con về biển như thế nào cho đúng cách”.

Chỉ vì tình yêu biển xanh

Theo anh Sáng, các anh em trong tổ làm việc này xuất phát từ tình yêu thiên nhiên, trách nhiệm cộng đồng với biển xanh, chứ không vì cơm áo gạo tiền hay một lợi ích vật chất nào cho bản thân cả. “Không những tôi mà các thành viên trong Tổ cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản xã Nhơn Hải, cũng là lực lượng cốt cán bảo vệ rạn san hô ở khu vực biển Hòn Khô, nên ý niệm về bảo vệ môi trường, bảo vệ các loài thuỷ sản ven bờ luôn được các anh đề cao” - anh Sáng thành thật.

Chỉ tay về hướng Hòn Khô, anh Sáng bộc bạch: “Hiện nay, Nhơn Hải đang phát triển mạnh về du lịch, do đó du khách kéo về rất đông cũng tạo “áp lực” lên việc sinh sản của loài rùa biển. Bởi vậy, bên cạnh việc tuyên truyền du khách và người dân tăng cường bảo vệ rạn san hô, các anh cũng không quên nhắc du khách cần có ý thức bảo tồn rùa biển. Đơn giản như việc, khi phát hiện rùa mắc lưới hoặc rùa lên bờ đẻ thì báo ngay cho lực lượng chức năng để có biện pháp hỗ trợ rùa”.

Như thường lệ, rùa lên bãi biển Hòn Khô để sinh sản từ tháng 4 - 9. Nhưng trong năm nay, bắt đầu từ tháng 3 ÂL là đã có rùa lên bờ đẻ trứng. “Rùa mẹ thường lên bãi đẻ vào ban đêm, bởi chúng không ưa tiếng ồn, nhất là có nhiều người tập trung. Sau khi tìm được vị trí thích hợp, rùa mẹ sẽ dùng chân sau đào ổ, mỗi ổ sâu khoảng 80cm. Rùa mẹ thường đào nhiều ổ để “ngụy trang” phòng trường hợp ổ trứng bị tấn công. Ở đấy, rùa mẹ đẻ trứng trong vòng vài chục phút đến một giờ đồng hồ, mỗi lần rùa đẻ khoảng 80 - 100 trứng. Sau khi đẻ trứng xong, rùa mẹ dùng chân hất cát để phủ lên trứng” anh Sáng chia sẻ kỹ năng rùa mẹ làm ổ đẻ trứng.

Để tạo sự yên tĩnh cho rùa lên bờ sinh sản, chính quyền địa phương phối hợp với ngành chức năng khoanh vùng bãi đẻ cho rùa ở khu vực bãi biển Nhơn Hải

Để tạo sự yên tĩnh cho rùa lên bờ sinh sản, chính quyền địa phương phối hợp với Chi cục Thuỷ sản Bình Định khoanh vùng bãi đẻ cho rùa ở khu vực bãi biển trước Trạm Kiểm soát biên phòng Nhơn Hải với diện tích khoảng 9.000m². Dẫn chúng tôi đến bãi đẻ của rùa biển, anh Sáng cho hay, khu vực này ít người dân tập trung, khá yên tĩnh nên hy vọng có thể hỗ trợ tốt cho rùa lên sinh sản. Chính quyền địa phương cũng đặt biển báo cấm tập trung gây ồn và bên trong khu vực này đặt nhiều hốc đá để rùa biển dễ dàng tìm thấy ổ đẻ.

Việc bảo vệ những rạn san hô ở Hòn Khô, lặn vớt rác dưới đáy biển của anh Sáng và nhóm đồng đội cũng như việc “đỡ đẻ” cho rùa biển đều xuất phát từ tình yêu thiên nhiên, muốn bảo vệ những loài vật có nguy cơ tuyệt chủng. “Có thể số lượng rùa con nở ra nhiều, nhưng để sống sót và trưởng thành thì rất ít, do đó rất có nguy cơ tuyệt chủng. Bởi thế, mỗi chúng ta cần có ý thức bảo vệ rùa biển, cách thiết thực nhất là tạo môi trường thuận lợi cho chúng sinh sản”, anh Sáng bày tỏ.

PHAN HIẾU