Cấm xe máy xăng: “Đường xanh” còn vướng những “ổ gà”

VHO - Lộ trình hạn chế, tiến tới cấm xe máy xăng đang được một số địa phương lên kế hoạch thực hiện từ nay đến năm 2030 và xa hơn. Tuy nhiên, nếu không có giải pháp đồng bộ mục tiêu này sẽ gặp phải những khó khăn.

Kế hoạch chuyển đổi giao thông xanh

Theo kế hoạch dự kiến, từ 1.7.2026 Hà Nội sẽ hạn chế xe máy chạy xăng trong khu vực vành đai 1, mở rộng phạm vi ra vành đai 2 vào năm 2028 và tiến tới vành đai 3 vào năm 2030.

Còn tại TP.HCM cũng đã đưa ra lộ trình chuyển đổi phương tiện giao thông xanh với việc hạn chế xe xăng từ đầu năm 2026. Giai đoạn 2027-2030, thành phố sẽ kiểm định khí thải xe máy trên diện rộng. Đến năm 2031, vùng phát thải thấp dự kiến mở rộng ra phạm vi vành đai 1. Đến năm 2032, các đơn vị nâng cao tiêu chuẩn khí thải áp dụng cho toàn bộ xe cộ ra vào vùng phát thải thấp.

Bên cạnh đó, dự thảo kế hoạch cũng đề ra từ ngày 1.1.2027, xe mô tô và xe gắn máy sẽ phải kiểm định khí thải tại các cơ sở được chỉ định ở Hà Nội và TPHCM. Sau giai đoạn thí điểm này, lộ trình sẽ được mở rộng ra các địa phương khác, hướng tới triển khai đồng bộ trên toàn quốc vào năm 2030.

Tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP. HCM, quy chuẩn khí thải sẽ được siết chặt hơn theo kế hoạch quản lý chất lượng không khí của từng địa phương.

Có thể nói, chuyển đổi giao thông xanh là hướng đi tất yếu trong tiến trình phát triển bền vững của một đô thị. Khi ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng, việc thay thế phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch bằng xe điện, xe năng lượng sạch không chỉ là lựa chọn mà là đòi hỏi cấp bách của thời đại. Đây cũng là xu thế toàn cầu, hướng tới nền kinh tế xanh và cuộc sống an toàn hơn cho người dân.

Với Việt Nam, chuyển đổi giao thông xanh không chỉ giúp cải thiện chất lượng môi trường đô thị mà còn mở ra cơ hội phát triển công nghiệp pin, năng lượng sạch và hạ tầng thông minh. Đây là những trụ cột quan trọng của tăng trưởng xanh trong tương lai.

Những khó khăn

Như vậy, dù lộ trình “khai tử” xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch (xe chạy xăng) đã được nhiều địa phương xác định, nhưng việc triển khai đang đối mặt không ít trở ngại về hạ tầng, chi phí chuyển đổi, nhận thức và thói quen của người dân.

Tại Hà Nội, kế hoạch dự kiến đến năm 2030 cấm xe máy xăng trong khu vực vành đai 3 đặt ra yêu cầu phát triển đồng bộ phương tiện công cộng. Hiện hệ thống metro (tàu điện cao tốc) mới có tuyến Cát Linh – Hà Đông, tuyến Nhổn - Ga Hà Nội đoạn trên cao, dự kiến vận hành toàn tuyến vào cuối năm 2027.

Dự kiến từ năm 2026 cấm đăng ký mới xe máy xăng ở trung tâm

VHO - Đây là một trong những nội dung trong đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông của Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Sở Xây dựng TP.HCM) đưa ra.

Hệ thống Xe buýt điện vẫn chưa phủ rộng tại tất cả các tuyến đường, bộc lộ những hạn chế: mất thời gian di chuyển, chờ đợi… chưa đáp ứng được phần lớn nhu cầu giao thông ở đô thị. Nếu chưa có phương tiện công cộng thay thế thuận tiện, đáp ứng được nhu cầu giao thông của nhiều người thì việc cấm xe máy sẽ khó khả thi, đặc biệt tại các khu dân cư ngoại thành, nơi người dân phụ thuộc hoàn toàn vào xe cá nhân.

Bên cạnh đó, hạ tầng trạm sạc xe điện, bãi đỗ xe điện vẫn chưa đồng bộ. Mặc dù số lượng trạm sạc đang ngày một tăng hơn, nhưng so với nhu cầu thực tế thì vẫn còn khá thưa. Để đạt được mục tiêu như phổ cập xe điện, cấm xe máy xăng… thì hạ tầng trạm sạc phải phổ biến, đồng bộ và dễ sử dụng.

Theo số liệu thống kê, đến tháng 9.2024, Việt Nam đã có 77 triệu xe máy đăng ký, đưa tỷ lệ sở hữu xe máy trên 1.000 dân tới 770 xe, được cho là thuộc hàng cao nhất thế giới. Trong số đó phần lớn là xe máy xăng.

Xe máy xăng vẫn là phương tiện cơ động, với những ưu điểm như: chi phí thấp, phù hợp điều kiện hạ tầng và thu nhập của đa số người dân. Việc chuyển sang xe điện hay phương tiện công cộng đòi hỏi thay đổi thói quen và chuẩn bị về chi phí chuyển đổi xe.

Xe máy điện hiện nay nếu chỉ nằm ở mức giá không quá 20 triệu, phần lớn là dòng bình dân, quãng đường ngắn, pin yếu. Nhiều người dân khi mua xe điện có tâm lý e ngại chi phí pin, thời gian sạc và độ bền sản phẩm.

Ở tầm mức giá cao hơn lại trở thành bài toán kinh tế cho việc chuyển đổi phương tiện từ xe máy xăng sang xe máy điện. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ, như trợ giá hay đổi xe cũ lấy xe điện…chưa đủ sức thúc đẩy chuyển đổi phương tiện trên diện rộng.

Lấy ví dụ, một chiếc xe máy xăng cũ nếu bán đi chỉ được 5-6 triệu, muốn đổi sang xe máy điện tương đương thì phải bỏ ra trên dưới 20 triệu nữa. Giả sử cả gia đình có trung bình 3 xe máy điện (hoặc xe đạp điện) thì số tiền phải bỏ ra mua phương tiện xanh không hề nhỏ (khoảng trên dưới 60 triệu). Chưa kể có những người còn đang đi xe máy xăng bằng... mua trả góp!

Bên cạnh đó, cũng có hàng triệu xe máy xăng đã sử dụng hơn 10 năm, tiêu hao nhiên liệu và phát thải cao. Việc thu hồi, loại bỏ xe cũ chưa có cơ chế tài chính rõ ràng. Nhiều người dân vẫn giữ xe cũ để đi lại ngắn ngày hoặc vùng nông thôn. Do đó, nếu không có quy trình thu hồi, tái chế, hỗ trợ đổi xe, việc “cấm” xe máy xăng vào năm 2030 sẽ rất khó đi vào thực tế.

Để giảm phát thải bụi mịn và khí độc hại từ phương tiện giao thông, lộ trình cấm xe máy xăng vào năm 2030 là xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, để thúc đẩy giao thông xanh như kế hoạch đặt ra, cần đi kèm một bài toán rõ ràng với các chính sách, cơ chế hỗ trợ thiết thực, hiệu quả.