Các thành phố châu Âu có trở nên không thể sống được?

VHO - Mùa hè năm 2025 một lần nữa ghi nhận nhiều đợt nắng nóng liên tiếp, ảnh hưởng đến khắp châu Âu. Tuy nhiên, tác động của nhiệt độ khắc nghiệt là dữ dội nhất tại các khu vực đô thị, nơi hiệu ứng đảo nhiệt đô thị (Urban Heat Island – UHI) khiến nhiệt độ tăng cao hơn đáng kể so với vùng nông thôn lân cận.

Ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng

Hiệu ứng đảo nhiệt làm cho các đợt nắng nóng thêm phần gay gắt, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cư dân và hạ tầng thành phố. Niels Souverijns, chuyên gia khí hậu tại Viện Công nghệ VITO (Bỉ), chia sẻ với Euronews: “Hiệu ứng đảo nhiệt đô thị đang làm các thành phố châu Âu ấm hơn 2, 3, thậm chí 4 độ so với môi trường nông thôn.”

Dữ liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Chung của Ủy ban châu Âu chỉ ra rằng nhiệt độ bề mặt ở nhiều thành phố có thể cao hơn 10-15°C so với vùng nông thôn xung quanh trong những ngày hè nóng bức.

Đáng chú ý, gần 40% dân số châu Âu sống ở thành phố, và khoảng 70% sống trong khu vực đô thị, làm tăng quy mô người chịu ảnh hưởng.

Hiệu ứng đảo nhiệt đô thị không chỉ gây khó chịu mà còn là mối đe dọa sức khỏe. Nghiên cứu từ Trường Y tế Công cộng Quốc gia NOVA (Bồ Đào Nha) ghi nhận số ca nhập viện tăng gần 19% trong những ngày nắng nóng, đặt áp lực lớn lên hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Những nhóm người dễ bị tổn thương như người già, trẻ nhỏ và những người mắc bệnh mãn tính (bệnh hô hấp, tim mạch) chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

“Ban đêm là thời điểm quan trọng để cơ thể được làm mát, nhưng do hiệu ứng đảo nhiệt, nhiệt độ giảm chậm, khiến sức khỏe người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng,” ông Souverijns cho biết.

“Rừng bê tông” và những tác nhân gây đảo nhiệt

Nguyên nhân của hiệu ứng đảo nhiệt đô thị đa phần bắt nguồn từ vật liệu xây dựng như bê tông, nhựa đường, xi măng hấp thụ và giữ nhiệt suốt ngày dài rồi thả ra vào ban đêm.

Nhà khoa học khí hậu Wim Thiery (Đại học VUB, Bỉ) giải thích: “Những vật liệu này hấp thụ nhiệt khi mặt trời chiếu sáng và tỏa nhiệt vào ban đêm, làm tăng nhiệt độ tối đa và giữ nhiệt lâu hơn.”

Bên cạnh đó, mật độ xây dựng cao, các tòa nhà chọc trời, phố hẹp làm cho không khí nóng bị mắc kẹt, cản trở gió tự nhiên làm mát. Đặc biệt, ở các khu vực đô thị nghèo, sự thiếu hụt cây xanh, nhà ở kém cách nhiệt và hạn chế tiếp cận các biện pháp làm mát khiến hiệu ứng này càng trầm trọng hơn.

Ngoài ra, lượng phương tiện giao thông đông đúc tạo ô nhiễm cũng góp phần làm tăng hiệu ứng đảo nhiệt bằng cách tạo thành lớp khí nhà kính bao phủ thành phố.

Các thành phố đang làm gì để đối phó?

Trước thực trạng ngày càng nghiêm trọng, các thành phố châu Âu đã bắt đầu triển khai các giải pháp xanh nhằm giảm thiểu và thích ứng với đảo nhiệt đô thị.

Wim Thiery nhấn mạnh: “Tương lai hiệu ứng đảo nhiệt sẽ càng trầm trọng do biến đổi khí hậu, với nhiệt độ tăng cao hơn mức trung bình 2°C và các ngày nắng nóng tăng 4°C ở châu Âu.”

Các giải pháp bao gồm mở rộng các hành lang gió, trồng thêm cây xanh, xây dựng mái nhà và mặt tiền tòa nhà phủ cây xanh, đồng thời sử dụng nước hiệu quả hơn để làm mát không khí.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng thích ứng chỉ giải quyết được phần ngọn. Ông Thiery cho biết: “Ở cấp độ cục bộ, cây xanh và các biện pháp làm mát có thể hiệu quả, nhưng ở khu vực rộng lớn hơn, nhiệt độ vẫn sẽ tăng do hạn chế không gian và mật độ xây dựng.”

Chuyên gia Souverijns bổ sung: “Giảm thiểu phát thải khí nhà kính là yếu tố sống còn. Nếu không, biến đổi khí hậu sẽ khiến hiệu ứng đảo nhiệt đô thị ngày càng nghiêm trọng hơn.”

Nếu lượng khí thải không được kiểm soát, các chuyên gia cảnh báo một “sóng thần nhiệt” sẽ xảy ra, biến nhiều thành phố châu Âu thành nơi không thể sống được trong những ngày hè.

Ông Souverijns cảnh báo: “Chúng ta đã chứng kiến những thành phố không thể sống được như vậy ở Ấn Độ và các quốc gia gần xích đạo, nơi người dân vật lộn để sinh tồn và làm việc dưới nhiệt độ khắc nghiệt.”