Nghi thức dựng cây nêu của dân tộc Cơ Tu

VHO- Du khách đến với Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) vừa có dịp tìm hiểu nghi thức dựng cây nêu do bà con dân tộc Cơ Tu, tỉnh Thừa Thiên Huế tái hiện.

 Thày cúng thực hiện nghi thức dựng cây nêu

Trong các lễ hội của người Cơ Tu, thì lễ hội lâu đời và quan trọng nhất là lễ dựng cây nêu. Theo tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Cơ Tu, đây là một nghi thức quan trọng bởi cây nêu là biểu tượng của sự linh thiêng cao cả. Các họa tiết trang trí trên cây nêu đều thể hiện tính linh thiêng, lòng tôn kính đối với thần linh, ông bà đã khuất. Nghi thức dựng cây nêu thường xuất hiện trong lễ Mừng lúa mới, lễ Đâm trâu với mong muốn cầu bình an, mưa thuận gió hòa, vụ mùa bội thu…

Cây nêu là một thành tố có quan hệ mật thiết với cây cột lễ nhưng lại hoàn toàn tách rời với cây cột lễ. Trong khi cây cột lễ được chôn chính giữa sân nhà Gươl thì cây nêu (thường là 2 cây tre) được chôn ở vòng ngoài, câu ngọn vào phía trong tạo thành hình cung gãy ngay trên đỉnh của cột lễ. Cột lễ là cột “thiêng” vì đây là nơi thần linh hội tụ về dự lễ; bàn thờ cúng dâng lễ vật hiến sinh cho thần linh; nơi trình diễn điệu múa “Tung tung da dá”; không gian thiêng kết nối, thông quan giữa thần linh với con người. Với ý nghĩa như vậy, cột tế thường được làm cao hơn, trang trí cầu kỳ hơn những vật trang trí khác.

Nghi lễ dựng cây nêu của dân tộc Cơ Tu gồm 2 bước, bước đầu tiên là cúng trên nhà Gươl để xin phép thần linh, tổ tiên cho phép dân làng thực hiện nghi lễ dựng cây nêu, lễ vật gồm 1 con gà, xôi, rượu, quả lễ, bánh… trước khi thực hiện nghi thức thày cúng xin phép thần linh và tổ tiên trên nhà Gươl. Sau khi được sự chấp thuận và cho phép của Yàng xứ, các vị thần linh và ông bà tổ tiên, bà con cảm tạ bằng điệu múa dâng trời “Tung tung da dá” một lượt quanh cây cột trụ giữa nhà Gươl. Kết thúc bước thứ nhất của nghi thức cúng trên nhà Gươl, bà con sẽ di chuyển xuống sân lễ hội để thực hiện nghi thức dựng cây nêu và cúng kính cáo trời đất, các vị Yàng. Tại đây, thầy cúng thực hiện bước thứ hai là nghi thức cúng tại vị trí dựng cây nêu, lễ vật gồm 1 đầu lợn, đuôi lợn, 1 lá gan lợn đã luộc chín, tiết lợn sống, 1 con gà, 1 ché rượu cần, rượu trắng, quả lễ… tất cả được đặt trên một cái bàn tại vị trí đặt cây nêu. Sau khi ổn định vị trí, kiểm tra lễ vật đã đầy đủ, thầy cúng bắt đầu thực hiện nghi thức.

Kết thúc phần lễ sẽ là phần hội, đồng bào Cơ Tu thưởng thức hương vị rượu cần cùng đông đảo du khách tham quan. Tiếng cồng chiêng và múa xoang hòa cùng vũ điệu “Tung tung da dá” để cùng tạ ơn thần linh và để mừng cho nghi thức dựng cây nêu của đồng bào Cơ Tu đã thành công tốt đẹp. 

 PHẠM HƯƠNG