Thôn Bắc Hoa – nơi gìn giữ văn hóa đồng bào Nùng ở Lục Ngạn

VHO - Thôn Bắc Hoa, xã Tân Sơn (huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang) là một trong những điểm sáng về gìn giữ văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Nùng. Không chỉ nổi bật với kiến trúc nhà trình tường hàng trăm năm tuổi, Bắc Hoa còn được biết đến là vùng đất có nhiều sản vật đặc trưng, đời sống cộng đồng yên bình, gắn kết.

Hiện nay, Bắc Hoa vẫn lưu giữ gần 100 ngôi nhà trình tường cổ. Những ngôi nhà được làm từ đất có độ kết dính cao, xây dựng theo kỹ thuật truyền thống, bền vững với thời gian. Xen kẽ trong thôn là những gốc đào, gốc mận lâu năm tạo nên cảnh quan hài hòa, cổ kính.

Người dân Bắc Hoa đa số là người Nùng, sống chủ yếu bằng nghề trồng trọt, chăn nuôi. Cuộc sống tuy còn nhiều khó khăn nhưng luôn giữ được nếp sinh hoạt cộng đồng gắn bó, đậm đà bản sắc.

Điểm đặc biệt là thôn có quy ước sử dụng tiếng kẻng để thông báo: ba tiếng là họp thôn, sáu tiếng là họp đoàn thể, nếu đánh liên hồi là có tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, theo người dân địa phương, nhiều năm nay trong thôn không xảy ra trộm cắp hay vi phạm pháp luật, tiếng kẻng chưa bao giờ phải đánh liên hồi.

Bắc Hoa cũng là nơi còn lưu giữ nhiều phong tục truyền thống trong các dịp lễ, tết. Vào dịp Tết Nguyên đán, hầu hết các hộ gia đình đều dựng cây nêu, chuẩn bị mâm cỗ với những món ăn đặc trưng như xôi ba màu, gà trống thiến, bánh vắt vai... Mỗi gia đình đều trang trọng treo cờ Tổ quốc, cờ Đảng ở trước cửa và trên ban thờ như một biểu hiện sinh động của lòng biết ơn Đảng, Bác Hồ.

Cách trung tâm xã không xa, Bắc Hoa có điều kiện thuận lợi về giao thông. Người dân thường xuyên tham gia chợ phiên Tân Sơn (hay còn gọi là chợ Thác Lười), họp sáu phiên mỗi tháng vào các ngày mồng 2, 7, 12, 17, 22 và 27 âm lịch. Đây không chỉ là nơi mua bán hàng hóa mà còn là không gian giao lưu văn hóa, kết bạn, tìm hiểu giữa các nam thanh nữ tú. Đặc biệt, phiên chợ ngày 12 tháng Giêng được người dân gọi là “chợ tình” – một nét văn hóa độc đáo đang được bảo tồn và phát huy.

Bắc Hoa nổi tiếng với nhiều sản vật có giá trị như vải thiều chín muộn, lúa nếp bao thai hồng, thịt lợn quay, xôi ba màu... Các sản phẩm đều gắn với phương thức sản xuất truyền thống, tạo nên thương hiệu riêng của vùng đất này. Địa hình đồi núi trùng điệp, dòng Thác Lười uốn lượn cùng màu xanh bạt ngàn của núi rừng đã tạo nên khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, hấp dẫn du khách.

Hoạt động văn hóa tại Bắc Hoa diễn ra sôi nổi, tiêu biểu là Câu lạc bộ hát Sloong hao – loại hình dân ca đặc trưng của người Nùng. Câu lạc bộ sinh hoạt đều đặn mỗi tháng và biểu diễn vào các dịp lễ như Tết Nguyên đán, Quốc khánh 2.9, sinh nhật Bác Hồ 19.5, ngày hội văn hóa - thể thao các dân tộc...

Ngoài ra, hội viên còn giao lưu với các câu lạc bộ ở huyện Chi Lăng, Cao Lộc (Lạng Sơn) nhằm trao đổi, học hỏi và lan tỏa giá trị dân ca Nùng đến thế hệ trẻ. Nhiều hội viên không chỉ biểu diễn mà còn tích cực sáng tác, cải biên lời mới ca ngợi quê hương, đất nước, truyền cảm hứng cho lớp trẻ.

Tham dự lễ hội xuân, du khách không thể quên những làn điệu sloong hao dặt dìu giao duyên, tự tình, hò hẹn; những lời hát đối đáp, hát sli lượn của những bạn hữu gần xa không kể trẻ già, gái trai để làm quen, để giao lưu kết tình thân ái, chia sẻ những kinh nghiệm trong cuộc sống, lao động sản xuất… Họ cũng gửi gắm bao hẹn ước cho tình yêu lứa đôi, tình yêu cuộc sống…

Cùng với sự nỗ lực của người dân, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều biện pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Bắc Hoa. Thôn đã xây dựng nhà văn hóa làm nơi sinh hoạt cộng đồng, tổ chức truyền dạy tiếng Nùng và các làn điệu dân ca truyền thống cho thế hệ trẻ. Dự án bảo tồn bản Bắc Hoa cũng đang được triển khai nhằm giúp người dân sửa chữa nhà trình tường cổ, cải tạo cảnh quan, hướng tới phát triển du lịch cộng đồng.

Với những giá trị văn hóa đặc sắc, đời sống yên bình, cảnh quan thiên nhiên thơ mộng, Bắc Hoa đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài tỉnh, đặc biệt vào dịp đầu xuân năm mới – mùa của lễ hội và giao hòa văn hóa.

Ông Vũ Văn Thùy - Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Lục Ngạn, Trưởng Ban Tổ chức lễ hội cho biết, những năm gần đây, Hội hát Sloong hao và phiên chợ Xuân vùng cao huyện Lục Ngạn được xác định là những lễ hội văn hóa được tổ chức để kết nối với chuỗi sự kiện của lễ hội Xuân Tây Yên Tử và Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Bắc Giang.

Với mục đích duy trì, bảo tồn, phát triển và giới thiệu, quảng bá rộng rãi những nét đẹp văn hóa truyền thống giàu bản sắc của nhân dân các dân tộc vùng cao huyện Lục Ngạn, tiến tới xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng của địa phương, kết nối với không gian văn hóa - du lịch giàu tiềm năng của tỉnh Bắc Giang.