Thấm đẫm văn hoá lúa nước tại Lễ hội Xuống đồng Mường Vang

VHO - Lễ hội Xuống đồng (lễ “Khuống mùa”) của người Mường tại Mường Vang (tỉnh Phú Thọ) là dịp để cộng đồng cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hoà, nhà nhà yên vui, xóm làng bình an. Lễ hội mang đậm đặc trưng của cư dân trồng lúa nước, thấm đẫm văn hoá lúa nước với các nghi thức trang trọng.

Với những nét độc đáo, lễ hội đã trở thành truyền thống tốt đẹp, thu hút đông đảo du khách gần xa và vừa được tái hiện tại Ngày hội Văn hóa các dân tộc Mường lần thứ II diễn ra tại Làng Văn hóa  - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đoài Phương, Hà Nội).

Lễ hội Xuống đồng, hay còn gọi là Lễ “Khuống mùa” thường được đồng bào dân tộc Mường tại Mường Vang tổ chức vào ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch hằng năm, khi tiết xuân rạng ngời trên khắp đất Mường.

Lễ hội Xuống đồng mang đậm đặc trưng của cư dân trồng lúa nước, khởi đầu bằng các nghi thức trang trọng.

Ngay từ sáng sớm, các mâm cỗ chay mặn đã được chuẩn bị cẩn thận để dâng lên Ngọc Hoàng Thượng đế và các vị thần Thành hoàng tại miếu.

Đoàn rước uy nghi, dẫn đầu là thầy Mo, tiếp đến là các bậc chức sắc, già làng trưởng bản, đội bưng lễ, đội cầu kiệu cùng dàn chiêng sắc bùa và nhân dân trong làng, nối nhau tiến ra miếu Thành Hoàng.

Tại miếu, thầy Mo trong trang phục áo chùng, đầu đội mũ mo, tay cầm quạt, thực hiện nghi thức khấn.

Bài khấn bày tỏ lòng thành kính, cầu xin thần linh giám minh chính quả để mường làm lễ Khai hạ, mở xá cày đầu tiên, mong cầu cho con trâu khỏe mạnh, con người bình an.

Sau đó, thầy Mo thực hiện nghi thức gieo quẻ âm dương để xin phép các vị thần Thành Hoàng.

Tiếp đến, theo hiệu lệnh của thầy Mo, đoàn rước kiệu thánh tiến ra khu vực ruộng trung tâm của mường trong tiếng chiêng, trống cùng điệu nhạc đi đường, lưu thủy.

Nghi thức quan trọng nhất trong tiết Khai hạ Khuống mùa chính là lễ thức mở xá cày đầu tiên.

Người được chọn phải là người làm ăn giỏi giang, tài đức, gia đình sung túc cùng con trâu to khoẻ để thực hiện luống cày đầu tiên, mở đầu cho một năm mới làm ăn thịnh vượng.

Ngay sau đó, trong niềm vui phấn khởi, bà con dân làng xuống đồng thực hiện nghi thức tưới những giọt nước đầu tiên, cấy mạ non và thả cá, chính thức bắt đầu một chu kỳ sản xuất mới.

Khi lễ thức hoàn tất, đoàn rước các vị thần quay trở lại miếu thờ để an vị. Tại đây, thầy Mo tiếp tục bài khấn tạ lễ, mời các thần về hưởng lộc và ban phúc cho đất mường được an lành, no ấm.

Phần lễ kết thúc, cũng là lúc bản mường bắt đầu vào hội Xuống đồng tưng bừng, náo nhiệt.

Khởi đầu là nghi thức gọi chiêng của thầy Mo: "Dậy dậy chiêng hỡi, dậy dậy chiêng à... Tiếng chiêng động hết 9 tỉnh 10 mường...".

Tiếng chiêng vang vọng là lời hiệu triệu, cầu mùa, cầu phúc, và mở màn cho màn hoà tấu chiêng Mường đặc sắc của dàn chiêng sắc bùa.

Trong nhịp điệu chiêng, trống, xênh tiền vang xa, lễ hội bùng nổ với các điệu múa và trò chơi dân gian gắn liền với tri thức văn hoá lúa nước.

Múa dâng bông: Điệu múa cổ dâng bông cơm trái lúa - những sản vật quý báu duy trì sự sống - lên trời đất tổ tiên, thể hiện lòng thành kính, biết ơn.

Đâm đuống: Từ vật dụng giã gạo, chày và cối đã trở thành một trò chơi vũ đạo, tượng trưng cho màn "đâm đuống đuổi gấu ăn trăng trong đêm nguyệt thực" hoặc gọi mưa thuận gió hoà.

Múa xênh tiền: Các cô gái Mường tạo ra những động tác đẹp, sinh động từ nhạc cụ gõ Xênh tiền.

Cùng với điệu múa uyển chuyển của các cô gái, sân hội còn là nơi trai tráng thi tài sức mạnh qua các trò chơi truyền thống như đẩy gậy và đè khà (một kiểu vật tự do với luật chơi đơn giản).

Không khí xuân còn thêm náo nhiệt với ném còn, đánh mảng, cà kheo và những câu hát đối giao duyên say đắm của trai gái Mường.

Trong lúc dân làng quây quần bên vò rượu cần vít cong, thầy Mo thực hiện nghi thức nhân văn là buộc chỉ cổ tay để ban sức khoẻ, may mắn cho dân làng.

Lễ hội khép lại trong không gian vòng xoè truyền thống , nơi mọi người tay nắm tay cùng say đắm , gắn kết chan hoà để bước vào cuộc sống lao động hăng say, vui tươi.

Lễ hội Xuống đồng Mường Vang không chỉ là dịp cầu mùa, cầu an mà còn là biểu trưng sống động cho tinh thần cộng đồng, sự đoàn kết và nét đẹp văn hóa độc đáo của người Mường.

Đến với lễ hội vào dịp mùng 8 tháng Giêng âm lịch hằng năm, du khách đượcg hòa mình vào không gian rộn ràng của vòng xoè và thưởng thức hương vị rượu cần cùng không gian núi rừng thanh bình, hùng vĩ.