Phiên chợ Mường Chon “đánh thức” núi rừng

VHO - Sau một thời gian vắng bóng, chợ phiên Mường Chon ở xã Bình Chuẩn (Nghệ An) được khôi phục, mang theo nhịp sống rộn ràng của vùng cao. Giữa sắc màu thổ cẩm, tiếng khèn bè và sản vật bản địa, phiên chợ không chỉ là nơi mua bán mà còn đánh thức ký ức văn hóa và khát vọng hồi sinh bản mường.

 Trời còn bảng lảng sương, những lối mòn men theo sườn núi Bình Chuẩn đã rộn ràng bước chân người. Từ khắp các bản làng, bà con khoác lên mình những bộ váy áo thổ cẩm đẹp nhất, gùi măng, địu gà, dắt dê… ríu rít gọi nhau xuống chợ…

Phiên chợ giữa miền ký ức

Tiếng khèn bè ngân nga giữa đại ngàn, tiếng cười nói hòa cùng nhịp chân rộn rã như đánh thức cả núi rừng sau giấc ngủ dài. Chợ phiên Mường Chon đã trở lại, mang theo niềm vui, ký ức và khát vọng hồi sinh của một miền sơn cước nơi thượng nguồn sông Lam.

Sau một thời gian gián đoạn, chợ phiên Mường Chon ở xã Bình Chuẩn đã được khôi phục và tổ chức trở lại, họp định kỳ mỗi tháng một lần vào ngày cuối tuần của tuần thứ ba.

Trước đó, chợ phiên Mường Chon được UBND huyện Con Cuông (cũ) đưa vào hoạt động từ ngày 22.11.2020 nhằm khôi phục và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc, tạo không gian giao lưu, gắn kết cộng đồng và quảng bá các sản phẩm đặc trưng của vùng cao Bình Chuẩn.

Tuy nhiên, từ tháng 2.2021, chợ phiên phải tạm dừng hoạt động do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Từ dịp nghỉ lễ 30.4 - 1.5.2022 đến nay chợ phiên Mường Chon mở cửa trở lại để phục vụ người dân và du khách. Việc khôi phục chợ phiên không chỉ góp phần thúc đẩy hoạt động buôn bán, giao lưu văn hóa, tham quan trải nghiệm mà còn tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương.

Giữa không gian núi rừng, phiên chợ không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, mà còn là cuộc hội ngộ văn hóa, nơi con người tìm lại nhịp sống xưa, nơi hơi thở đại ngàn được đánh thức sau thời gian tưởng như bị quên lãng.

Tại phiên chợ, già Lữ Văn Thái, người bản Na Kho, nhấp chén rượu cần, cho biết: “Nhờ được sự quan tâm của chính quyền, dân bản mới lại có phiên chợ đông vui thế này. Không chỉ để bán hàng đâu, mà để gặp nhau, hỏi thăm nhau, kể chuyện mùa màng, con trâu, con lợn, con gà… Vui chẳng khác gì Tết”.

Với người Mường Chon, mỗi phiên chợ như là một ngày hội lớn. Ai cũng diện bộ đồ đẹp nhất, mang theo sản vật của bản làng, mang theo cả niềm vui được gặp gỡ, sẻ chia. Chợ không chỉ giúp bán được hàng, mà còn giữ lại cái tình, cái hồn của miền núi.

Dọc theo khu chợ, sắc màu thổ cẩm rực rỡ như níu bước chân người. Những tấm váy, chiếc khăn, túi xách được dệt bằng đôi bàn tay khéo léo của phụ nữ Thái, Thổ. Mỗi hoa văn là một câu chuyện về núi rừng, về đời sống và niềm tin gửi gắm trong từng sợi chỉ.

Ngay bên cạnh là những gùi hàng chất đầy sản vật địa phương như moọc, nậm pịa, cải muối ống nứa, lợn bản hấp lá chuối, xôi nếp nương dẻo thơm… Hương vị mộc mạc của đất trời hòa trong làn gió núi, tạo nên bức tranh đậm đà bản sắc Mường Chon.

Điều dễ cảm nhận ở phiên chợ này là sự chân tình. Không tiếng rao ồn ào, không mặc cả gay gắt. Người bán niềm nở, người mua vui vẻ. Việc trao đổi không chỉ là hàng hóa, mà còn là sự gắn bó giữa những con người chung nhịp sống miền sơn cước.

“Bán được ít hay nhiều không quan trọng, vui nhất là được gặp bà con, được nghe người ta khen món ăn của bản mình”, chị Vi Thị Thơm, người bản Xiềng, cười nói giữa âm thanh rộn ràng của chợ. Không gian chợ còn sống động bởi tiếng khèn bè gọi mùa, tiếng trống, tiếng reo vui trong những trò chơi dân gian như chọi gụ, đu xích… Những trò chơi tưởng đã mai một nay lại hồi sinh, mang theo tiếng cười giòn tan của trẻ nhỏ và ánh mắt rạng rỡ của người già.

Nơi kết nối cộng đồng, đánh thức tiềm năng

Không chỉ dừng lại ở hoạt động mua bán, chợ phiên Mường Chon còn là điểm tựa để gắn kết cộng đồng và hồi sinh văn hóa vùng cao. Chính quyền xã Bình Chuẩn xác định đây là hướng đi quan trọng nhằm thúc đẩy kinh tế hộ gia đình, đồng thời tạo nền tảng cho du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng. Bên cạnh nông sản và thổ cẩm là khu trưng bày sản phẩm OCOP, đồ thủ công mỹ nghệ của từng bản.

Mỗi gian hàng được sắp xếp gọn gàng, có thuyết minh nguồn gốc, thể hiện sự chỉn chu nhưng vẫn giữ nét mộc mạc vốn có. “Người dân là chủ thể, chính quyền chỉ hỗ trợ cách làm, quảng bá và giữ cho không gian chợ văn minh, sạch đẹp”, ông Lô Văn Lý, Chủ tịch UBND xã Bình Chuẩn chia sẻ.

Từ phiên chợ, nhiều ý tưởng làm du lịch đã nhen nhóm. Du khách có thể trải nghiệm dệt vải, nấu món ăn truyền thống, chơi trò dân gian, ngồi bên ché rượu cần nghe già làng kể chuyện xưa. Những điều mộc mạc ấy lại trở thành giá trị quý giá của du lịch cộng đồng. Phiên chợ cũng mở ra cơ hội cải thiện sinh kế cho người dân.

Nhiều hộ mạnh dạn mở quán ăn, làm homestay, sản xuất hàng lưu niệm. Từ vài chục gian hàng ban đầu, nay chợ Mường Chon đã thu hút hơn trăm hộ tham gia, trở thành điểm hẹn quen thuộc của du khách trong và ngoài tỉnh.

Rời chợ phiên, du khách có thể theo con đường nhỏ uốn quanh núi, nơi dòng suối Mường Chon trong vắt chảy qua. Những guồng nước quay đều, khói lam chiều bảng lảng trên mái nhà sàn, núi non trùng điệp ôm trọn bản làng yên ả.

Cách chợ không xa là hang Thẳm Tông, nơi lưu giữ câu chuyện tình bi thương của chàng trai người Thái và cô gái Khơ Mú. Trước cửa hang, tiếng gió hòa cùng tiếng nước chảy như lời thì thầm của núi rừng về tình yêu, sự thủy chung và khát vọng sống.

Từ ngày chợ phiên Mường Chon được khôi phục, đời sống vật chất và tinh thần của người dân Bình Chuẩn như được tiếp thêm sinh khí. Thổ cẩm theo chân du khách xuống phố, món ăn vùng cao trở thành đặc sản níu chân người xa, bản làng rộn ràng hơn mỗi dịp chợ mở. Thanh niên có việc làm, phụ nữ tự tin khởi nghiệp từ nghề truyền thống.

Từ việc khôi phục chợ phiên, đời sống văn hóa bản làng ở Bình Chuẩn từng bước được hồi sinh, mở ra hướng phát triển bền vững khi kinh tế gắn với bảo tồn văn hóa. Mường Chon hôm nay không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, mà còn là không gian kết nối cộng đồng, gìn giữ bản sắc và tạo động lực phát triển cho bản làng miền Tây xứ Nghệ.