Nét đẹp trong lễ cưới truyền thống dân tộc Tày
VHO - Đối với dân tộc Tày ở Hàm Yên (tỉnh Tuyên Quang) chuyện trăm năm của đôi lứa thường được các gia đình chọn để tổ chức lễ cưới vào dịp đầu Xuân. Đây là một trong những phong tục gắn liền với nét đẹp văn hóa truyền thống, là sự hội tụ những giá trị văn hóa mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Tày.

Người Tày sinh sống ở Hàm Yên có khoảng trên 35.000 người, chiếm 20% dân số toàn huyện. Đến nay, người Tày ở Hàm Yên vẫn còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống nổi bật với lễ cưới, những câu hát Then, đàn Tính, nghề dệt, đan lát thủ công truyền thống.
Ông Trịnh Hải Linh, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Hàm Yên cho biết, người Tày chiếm tỷ lệ đông trong cộng đồng dân tộc thiểu số của huyện, để bảo tồn phát huy giá trị văn hóa, những năm gần đây các cấp ủy, chính quyền địa phương và cộng đồng dân tộc Tày đã chủ động kết nối với nhiều nghệ nhân tâm huyết tổ chức phục dựng những lễ hội truyền thống, tổ chức các buổi giao lưu giữa các địa phương, qua đó khôi phục dần những nét văn hóa trước đây bị mai một, bổ sung kho tàng văn hóa người Tày thêm phong phú.
Trong văn hóa tín ngưỡng của người Tày sinh sống ở huyện Hàm Yên, lễ cưới có vai trò trọng đại không chỉ đối với đôi trai gái mà còn với cả hai bên gia đình, dòng họ, chứa đựng nhiều giá trị về mặt văn hóa, lịch sử, tinh thần. Hôn nhân của dân tộc Tày không chỉ đơn thuần là việc kết duyên của đôi lứa, mà lớn hơn là truyền thống đạo lý của dân tộc giáo dục cho con người biết được nghĩa vợ chồng trong các mối quan hệ gia đình, dòng tộc, góp phần gắn kết cộng đồng, lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc.
Lễ cưới của đồng bào Tày ở Hàm Yên từ xưa đến nay tuy ít nhiều có sự thay đổi, nhưng vẫn giữ được những nét đặc trưng về các thủ tục, nghi lễ, cách thức tổ chức và giá trị nhân văn sâu sắc. Hiện nay, trên địa bàn huyện Hàm Yên, vùng nào có dân tộc Tày định cư sinh sống thì vùng đó có ý thức gìn giữ và phát huy những nét đẹp văn hóa cổ truyền trong lễ cưới.
Với xu thế phát triển của xã hội hiện nay, những nét văn hóa càng cần được lưu giữ không chỉ để cho hôm nay mà phải để cho các thế hệ mai sau hiểu hơn, tự hào hơn về văn hóa của dân tộc mình.

Thời gian qua, huyện Hàm Yên đã có chủ trương nhân rộng các nét đẹp văn hóa truyền thống để tuyên truyền, giáo dục các thế hệ mai sau, trong đó có đám cưới truyền thống của dân tộc Tày. Đây là một nét đẹp văn hóa truyền thống, là sự hội tụ những giá trị văn hóa mang đậm bản sắc văn hóa Tày cần được giữ gìn, phát huy để xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội hiện nay.
Năm 2024, để lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người Tày, Phòng Văn hóa - thông tin, Trung tâm Văn hóa, Truyền thông và Thể thao huyện Hàm Yên đã phối hợp tổ chức phục dựng lễ cưới truyền thống của dân tộc Tày tại thôn Pác Cáp, xã Phù Lưu, huyện Hàm Yên.
Năm 2024, để gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người Tày, Phòng Văn hóa - thông tin, Trung tâm Văn hóa, Truyền thông và Thể thao huyện Hàm Yên đã phối hợp tổ chức phục dựng lễ cưới truyền thống của dân tộc Tày tại thôn Pác Cáp, xã Phù Lưu nhằm triển khai có hiệu quả các nội dung của Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” trên địa bàn huyện Hàm Yên.
Việc bảo tồn những giá trị về văn hóa, lịch sử và giáo dục trong lễ cưới truyền thống của người Tày là việc làm cần thiết góp phần làm phong phú những sinh hoạt văn hóa không chỉ riêng ở vùng cao Hàm Yên. Đây cũng chính là cách người Tày dạy con cháu về lịch sử, dạy thế hệ sau về tình đoàn kết dân tộc, cùng nhau xây dựng cuộc sống gia đình ấm no, bản làng ngày càng hạnh phúc, ông Trịnh Hải Linh chia sẻ.
Theo phong tục truyền thống, lễ cưới của người Tày trải qua với 29 nghi lễ như: Lễ dạm hỏi, lễ hợp mệnh, lễ ăn hỏi và lễ cưới. Lễ nhận rể và đưa dâu là nghi lễ quan trọng trong các nghi lễ cưới hỏi của người Tày. Các nghi lễ đều chứa đựng những phong tục tập quán dân gian phong phú, các chuẩn mực ứng xử văn hóa được cộng đồng trao truyền qua các thế hệ và gìn giữ đến nay.
Thông qua nghi lễ xin dâu, nhận rể và đưa dâu do chủ thể văn hóa thực hiện, giới thiệu đến các đại biểu, khách tham quan một nét đẹp trong văn hóa truyền thống của người Tày.
Bước đầu tiên, đại diện của nhà trai và nhà gái thay mặt cho hai gia đình giao tiếp với nhau. Nhà trai đến nhà gái xin dâu. Thay mặt nhà trai sẽ thực hiện các nghi thức cần thiết, giải quyết mọi việc thuộc về quan hệ giữa gia đình nhà trai và gia đình nhà gái.
Trong lễ cưới, trong lúc thực hành các nghi thức theo phong tục, đại diện nhà trai và đại diện nhà gái “giao tiếp” với nhau bằng cách ứng đáp và ca hát, trong đó hát “Quan làng” là một nghi lễ không thể thiếu. Đó là những lời hát chứa đựng tình cảm thương yêu của gia đình cũng như những lời dặn dò, răn dạy của cha mẹ dành cho con cái.
Cũng theo ông Trịnh Hải Linh, lễ cưới truyền thống của dân tộc Tày tại thôn Pác Cáp, xã Phù Lưu, huyện Hàm Yên không chỉ thể hiện rõ bản sắc văn hóa của dân tộc mà còn chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc, về đạo lý “uống nước nhớ nguồn” với tổ tiên, với văn hóa dân tộc được đúc kết bao đời nay.
Thông qua các nghi lễ phục dựng trong lễ cưới truyền thống giúp cho thế hệ trẻ hiểu biết hơn truyền thống văn hóa, biết giữ gìn, trân trọng những giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Tày. Đồng thời, cho thấy sự phong phú trong kho tàng văn hóa của người Tày cũng như ý nghĩa nhân văn sâu sắc về tình cảm gia đình, tình yêu đôi lứa.
Những nét độc đáo trong lễ cưới của người Tày ở Hàm Yên còn thu hút đông đảo du khách nhiều nơi đến tìm hiểu, tạo động lực cho du lịch, văn hóa phát triển mang lại giá trị thiết thực cho cuộc sống cộng đồng.