Khám phá và trải nghiệm di sản văn hóa Khmer Nam Bộ

VHO - Chuỗi hoạt động kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23.11) và Tuần lễ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) chào mừng Lễ hội Ok Om Bok tỉnh Vĩnh Long năm 2025 đang diễn ra sôi nổi tại tỉnh Vĩnh Long. Chương trình diễn ra đến ngày 5.11 với nhiều hoạt động thưởng thức, trải nghiệm, hứa hẹn mang đến cho người dân và du khách không gian văn hóa đặc sắc, đậm dấu ấn Nam Bộ.

 Theo ông Nguyễn Quỳnh Thiện, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long, sau khi sáp nhập địa giới hành chính của ba tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh, Vĩnh Long trở thành trung tâm chiến lược của vùng Nam Bộ, có vị trí giao thương quan trọng giữa TP.HCM và các tỉnh Tây Nam Bộ, đồng thời sở hữu nhiều tiềm năng phát triển toàn diện về kinh tế, thương mại, du lịch và giao lưu quốc tế.

Tôn vinh giá trị văn hóa Khmer Nam Bộ

Vĩnh Long là vùng đất giàu truyền thống văn hóa và cách mạng, quê hương của nhiều danh nhân, anh hùng dân tộc như nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu, Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng, Anh hùng LLVTND Nguyễn Thị Định, chị Út Tịch… Toàn tỉnh hiện có 214 di tích lịch sử, văn hóa được xếp hạng, trong đó có hai di tích quốc gia đặc biệt, 45 di tích cấp quốc gia và 167 di tích cấp tỉnh. Nhiều địa danh gắn liền với lịch sử, văn hóa vùng đất Nam Bộ như mộ và khu lưu niệm Nguyễn Đình Chiểu, di tích Đồng Khởi Bến Tre, đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ao Bà Om, quần thể chùa Khmer ở Trà Vinh, Văn Thánh Miếu Vĩnh Long… đều là điểm đến quen thuộc với người dân và du khách.

Đặc biệt, Vĩnh Long còn là nơi lưu giữ và lan tỏa 19 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (DSVHPVT), trong đó có Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ được UNESCO ghi danh là DSVHPVT đại diện của nhân loại và 18 di sản được đưa vào Danh mục DSVHPVT quốc gia.

Tại lễ khai mạc chuỗi hoạt động kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam 2025 tổ chức ngày 1.11, tỉnh đã tổ chức đón Bằng chứng nhận của Bộ trưởng Bộ VHTTDL về việc đưa “Nghề làm mão (mũ), mặt nạ của đồng bào Khmer Trà Vinh” vào Danh mục DSVHPVT quốc gia. Đây là một trong 6 DSVHPVT được hình thành trong đời sống của đồng bào dân tộc Khmer. Đặc điểm chung nhất là hệ thống đình, chùa, miếu mạo, nhà cổ, di tích lịch sử, văn hóa gắn với công cuộc đấu tranh giành độc lập, giải phóng dân tộc; các làn điệu dân ca, Hát bội, Hát sắc bùa, Đờn ca tài tử, các lễ hội truyền thống, các làng nghề thủ công truyền thống phản ánh sinh động đời sống văn hóa, sản xuất của người dân địa phương.

Trong số các lễ hội truyền thống của vùng Nam Bộ, Lễ hội Ok Om Bok còn gọi là lễ cúng trăng là nét sinh hoạt văn hóa tâm linh đặc sắc của đồng bào Khmer. Lễ hội diễn ra vào rằm tháng 10 âm lịch hằng năm, là dịp người dân tạ ơn thần Mặt trăng đã che chở, mang lại mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no. Ngoài nghi thức cúng trăng, lễ hội còn có nhiều hoạt động vui chơi dân gian, múa hát, đua ghe ngo… thể hiện tinh thần đoàn kết và niềm vui của cộng đồng.

Quảng bá hình ảnh vùng đất hội tụ

Năm nay, Tuần lễ VHTTDL tỉnh Vĩnh Long diễn ra từ 30.10 đến 5.11 với chủ đề “Khám phá và trải nghiệm DSVHPVT quốc gia Lễ hội Ok Om Bok”. Chương trình gồm nhiều hoạt động phong phú như không gian ẩm thực Nam Bộ, hội chợ xúc tiến thương mại - sản phẩm công nghiệp nông thôn và OCOP, hội thi trình diễn nhạc cụ truyền thống dân tộc Khmer lần thứ nhất, triển lãm nghề và trang phục truyền thống Khmer, biểu diễn múa rối nước, cùng chương trình triển lãm du lịch “Vĩnh Long - Vùng đất hội tụ - Một cung đường, ba điểm chạm”.

Hoạt động famtrip khảo sát tuyến chợ Dừa - Cồn Hô - Làng văn hóa du lịch Khmer Trà Vinh cũng được tổ chức, giúp các doanh nghiệp lữ hành kết nối, xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa, sinh thái mới. Bên cạnh đó, còn có các hoạt động thể thao như đua xe đạp, mô tô, giải vô địch dưỡng sinh và gala quốc gia, tạo không khí sôi nổi trong suốt tuần lễ.

Theo đó, Hội thi trình diễn nhạc cụ truyền thống dân tộc Khmer tỉnh Vĩnh Long lần thứ I năm 2025, diễn ra từ 31.10-3.11 tại khu di tích danh lam thắng cảnh Ao Bà Om (phường Nguyệt Hóa). Tham gia hội thi có 12 đoàn nghệ thuật quần chúng đến từ các địa phương, trường học trong tỉnh như xã Cầu Kè, Ngãi Tứ, Trà Cú, Long Hiệp, Cầu Ngang, Châu Thành, Bình Phú, phường Trà Vinh, cùng sinh viên Trường Đại học Trà Vinh.

Các đoàn mang đến chương trình biểu diễn tổng hợp gồm hòa tấu, độc tấu, song tấu, tam tấu, tứ tấu, thể hiện tình yêu quê hương, ca ngợi Đảng, Bác Hồ, tinh thần đoàn kết dân tộc và đời sống văn hóa ở cơ sở. BTC cho biết, hội thi là dịp khuyến khích phong trào sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật truyền thống trong cộng đồng Khmer, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị âm nhạc dân gian, đồng thời tăng cường tình đoàn kết và niềm tự hào văn hóa dân tộc.

Trong khuôn khổ Tuần lễ, giải đua ghe ngo tỉnh Vĩnh Long mở rộng diễn ra ngày 3 và 4.11 trên sông Long Bình (phường Trà Vinh, phường Hòa Thuận) là sự kiện được mong chờ nhất. Đây là môn thể thao truyền thống gắn liền với lễ hội Ok Om Bok, hằng năm đều thu hút hàng ngàn người dân và du khách đến cổ vũ.

Những cuộc đua gay cấn, tiếng trống, tiếng reo hò vang dội hai bên bờ sông tạo nên không khí lễ hội sôi động, mang đậm bản sắc văn hóa sông nước Nam Bộ. “Đêm Lễ hội Ok Om Bok, điểm nhấn của tuần lễ sẽ được tổ chức vào tối 5.11 tại khu di tích Ao Bà Om, với nghi thức cúng trăng và chương trình nghệ thuật truyền thống. Hình ảnh ánh trăng soi bóng mặt nước Ao Bà Om cùng những điệu múa dân gian rộn ràng, sắc phục rực rỡ của đồng bào Khmer hứa hẹn mang lại cảm xúc khó quên cho người xem.

Cũng trong dịp này, Sở VHTTDL tỉnh Vĩnh Long tổ chức trưng bày hơn 250 hiện vật và 120 hình ảnh về các di sản văn hóa tiêu biểu của tỉnh. Ông Thạch Bồi, Phó Giám đốc Sở VHTTDL cho biết, thời gian qua, Bảo tàng Vĩnh Long đã sưu tầm, lưu giữ hơn 48.000 hiện vật, tài liệu phản ánh quá trình hình thành và phát triển của tỉnh qua nhiều giai đoạn lịch sử, với nhiều bộ sưu tập có giá trị như nông cụ, dụng cụ ăn trầu của người Kinh, Khmer, tranh Phật trên vải, thư thời chiến…

“Hơn 20 năm qua, các cơ quan, đơn vị trong tỉnh đã thực hiện nhiều chương trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phù hợp với Luật Di sản văn hóa, qua đó lan tỏa sâu rộng các giá trị truyền thống trong đời sống cộng đồng. Năm 2025, Sở VHTTDL đã tham mưu UBND tỉnh triển khai nhiều đề án, dự án, hội thi, hoạt động truyền dạy di sản và truyền thông, góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho công tác bảo tồn lâu dài”, ông Thạch Bồi cho hay.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Quỳnh Thiện nhấn mạnh: “Tuần lễ VHTTDL chào mừng Lễ hội Ok Om Bok là cơ hội để các doanh nghiệp, địa phương liên kết phát triển, quảng bá thương hiệu và sản phẩm du lịch, đồng thời tăng cường sự gắn kết, giao lưu giữa các cộng đồng dân tộc trong tỉnh. Đây cũng là dịp để khẳng định hình ảnh người Vĩnh Long văn minh, hiếu khách, nghĩa tình, mỗi người dân là một đại sứ du lịch, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống và đưa hình ảnh Vĩnh Long đến gần hơn với bạn bè trong nước và quốc tế”.