Chuyện bảo tồn văn hóa đồng bào của ông chủ Farm Sản Việt

VHO - Giữa không gian núi rừng và những vườn cây ăn trái xanh mướt, giữa bập bùng lửa trại, tiếng cồng chiêng của đồng bào Raglai, Ê Đê ngân lên vang vọng. Nhịp theo tiếng cồng, tiếng chiêng, những du khách cùng nắm tay nhau nhún nhảy, hòa vào thanh âm của núi rừng…

 Nhưng ít ai biết rằng, để những điệu múa, nhịp cồng chiêng truyền thống của đồng bào Raglai, Ê Đê sống lại, kết nối với cộng đồng và lan tỏa giá trị văn hóa đến với du khách, anh Nguyễn Minh Thành - chủ Trang trại Sản Việt (thôn Suối Sâu, xã Ninh Tân, thị xã Ninh Hòa, tỉnh khánh hòa) đã tâm huyết và vất vả nhiều năm trời để vận động, đồng hành với bà con nơi đây.

 Vừa đưa chúng tôi đi thăm không gian thanh bình của những khu vườn xanh mướt, anh Thành vừa tâm sự:

Chỉ vì đam mê nông nghiệp xanh, sạch mà anh bỏ phố để đến với núi rừng Ninh Tân - nơi có đông đồng bào Raglai sinh sống. Ban đầu anh chỉ định đầu tư làm nông nghiệp xanh kết hợp thu hút du khách, phát triển du lịch nông nghiệp nông thôn.

Tuy nhiên, khi gắn bó với vùng đất này, anh phát hiện đồng bào nơi đây có những nét văn hóa, lễ hội hết sức độc đáo nhưng đang dần mai một.

Từ thực tế đó anh suy nghĩ, tại sao mình không vận động đồng bào khôi phục lại những nét văn hóa, lễ hội độc đáo này để phục vụ du khách, vừa bảo tồn văn hóa, vừa nâng cao đời sống cho đồng bào.

Nghĩ là làm, ban đầu anh tìm đến những nghệ nhân, những già làng, trưởng thôn để nói lên suy nghĩ của mình; đồng thời nhờ họ vận động bà con cùng mình tập luyện, khôi phục những bài cồng chiêng, làn điệu dân ca, lễ hội…

“Mình xác định, ban đầu phải nâng cao phong trào tập luyện văn nghệ, cồng chiêng trong các buôn làng; rồi dần dần khôi phục lại các bài chiêng, các làn điệu dân ca, lễ hội… mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào. Từ đó, thành lập ra các đội cồng chiêng, đội múa hát dân ca phục vụ du khách.

Không chỉ là phục vụ du khách đến trang trại của mình, mà cả những điểm, khu du lịch trên địa bàn để tăng thêm thu nhập, nâng cao đời sống cho đồng bào; từ đó, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị những bản sắc văn hóa đang có nguy cơ mai một”, anh Thành chia sẻ.

Anh cất công đi nhiều địa phương để sưu tầm 2 bộ đàn đá, cồng chiêng, các nhạc cụ, vật dụng của đồng bào để trưng bày tại trang trại, cũng là để phục vụ việc tập luyện văn nghệ. Anh mời các nghệ nhân về dạy đánh đàn đá cho các nhân viên và người dân có năng khiếu; và hiện đã có 6 người có thể chơi được loại nhạc cụ độc đáo này.

Giữa không gian núi rừng, tiếng đàn đá, cồng chiêng, tiếng mã la ngân lên vang vọng, như những thanh âm đưa ta trở về với cội nguồn văn hóa truyền thống.

Trong đêm biểu diễn cồng chiêng phục vụ du khách, chúng tôi gặp ông Y Hy - nghệ nhân người dân tộc Ê Đê tại xã Ninh Tây, ông chia sẻ:

“Đối với người Ê Đê, cồng chiêng không chỉ là một loại nhạc cụ mà là báu vật thiêng, là linh hồn của sự sống, là phương tiện để con người giao tiếp với các thần linh. Cồng chiêng luôn hiện diện trong các lễ hội quan trọng như Lễ bỏ mả, Mừng lúa mới, Lễ đâm trâu, Cúng bến nước... Mỗi dịp cồng chiêng ngân vang là các thế hệ trong buôn làng cùng nhau hội tụ, đoàn kết và giữ gìn văn hóa của dân tộc”.

Theo ông Y Hy, người Ê Đê ở xã Ninh Tây hiện có khoảng 3.000 người. Cồng chiêng là một phần không thể thiếu trong đời sống, sinh hoạt và lễ hội của đồng bào nơi đây.

Được làm từ đồng thau, cồng chiêng thuộc bộ gõ, có hình tròn như nón quai thao. Điểm khác biệt là cồng có núm nhỏ ở giữa, còn chiêng thì phẳng hoàn toàn. Người Ê Đê sử dụng dùi bọc vải để đánh cồng chiêng, tạo nên những âm thanh vang vọng, ngân nga giữa núi rừng.

Nhưng không chỉ dừng lại ở giá trị tâm linh, cồng chiêng còn là sợi dây kết nối cộng đồng.

“Chúng tôi vẫn luôn cố gắng duy trì các lễ hội truyền thống, gìn giữ tiếng cồng chiêng. Và từ ngày Trang trại Sản Việt mời bà con về đây biểu diễn phục vụ du khách, đồng bào càng có cơ hội để gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của mình.

Đây cũng là cách để đồng bào truyền dạy văn hóa cho con cháu, giúp các thế hệ trẻ không quên nguồn cội của mình”, ông Y Hy nhấn mạnh.

Còn anh Cao Truyền - đồng bào Raglai, thôn Suối Sâu, xã Ninh Tân chia sẻ: Trước đây việc đánh cồng chiêng, hát dân ca chỉ diễn ra vào các dịp lễ hội của buôn làng, việc hệ trọng của gia đình. Nhưng những năm gần đây, lễ hội ít được tổ chức, những nét văn hóa của đồng bào cũng dần mai một.

Từ khi anh Thành vận động, đêm nào đội văn nghệ, đội cồng chiêng cũng tới đây tập luyện; việc này đã thu hút đông đảo bà con trong thôn làng tới xem, vui chơi và cỗ vũ. Khu trang trại của anh Thành giờ đây trở thành nơi vui chơi, sinh hoạt văn hóa của đồng bào trong thôn. Vui lắm.

 “Được biểu diễn phục vụ du khách không chỉ giúp chúng tôi có thêm thu nhập, nâng cao đời sống mà còn giúp đồng bào bảo tồn được những nét văn hóa của cha ông để lại”, anh Cao Truyền chia sẻ.

Không chỉ là bảo tồn văn hóa, Trang trại Sản Việt còn giúp đồng bào nâng cao đời sống bằng cách vận động các hộ dân trồng và chăn nuôi những vật nuôi, cây trồng mang bản sắc của địa phương phương để phục vụ du khách.

“Hiện chúng tôi đang hỗ trợ bà con nuôi ong dú, trồng bo bo và các loại rau sạch để phục vụ du khách. Việc này sẽ giúp bà con có thêm thu nhập, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho bà còn”, anh Thành chia sẻ.

Chúng tôi gặp anh Lê Thanh Tiến - du khách đến từ Đà Nẵng, anh vui vẻ chia sẻ: Mình tham gia đoàn Famtrip “Xuyên Việt Farmstay” tham quan các trang trại, mô hình du lịch canh nông; vừa là đi du lịch, vừa là để học cách làm du lịch nông nghiệp nông thôn.

Ban đầu, mình nghĩ nơi đây chỉ có những vật nuôi, cây trồng… như những trang trại khác. Tuy nhiên sau khi được tham quan các mô hình chăn nuôi, trồng trọt ở đây, nhất là tối nay được xem chương trình văn nghệ, được hòa mình vào không khí lễ hội của đồng bào mình hết sức bất ngờ bởi những nỗ lực và cách làm của Trang trại Sản Việt, của anh Thành.

Việc này không chỉ làm phong phú các sản phẩm du lịch phục vụ du khách, mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào. Đặc biệt, việc góp phần nâng cao đời sống cho đồng bào sẽ góp phần phát triển bền vững cho trang trại…

Còn ông Phạm Thanh Tùng - Chuyên gia về du lịch nông nghiệp hữu cơ chia sẻ: Du lịch nông nghiệp hữu cơ không chỉ là hình thức tham quan, trải nghiệm canh tác mà còn là cầu nối giữa người tiêu dùng và sản phẩm nông nghiệp sạch.

Không chỉ vậy, mô hình của Trang trại Sản Việt còn giúp bảo tồn văn hóa bản địa. Du khách không chỉ được thưởng thức các món ăn truyền thống, tham gia vào các hoạt động văn hóa như múa cồng chiêng, các lễ hội dân gian mà còn cảm nhận được nếp sống, phong tục, tập quán của cộng đồng địa phương. Từ đó, văn hóa bản địa được bảo vệ, không bị mai một trước làn sóng du lịch đại trà. Điều này quả thật rất đáng quý, đáng trân trọng.