Bản Bút – Nơi hồn Thái thức dậy cùng du lịch xanh

VHO -Ẩn mình trong thung lũng xanh mướt của huyện Quan Hóa (Thanh Hóa), bản Bút, ngôi làng nhỏ của đồng bào Thái giữa đại ngàn, đang trở thành một trong những điểm đến mới hấp dẫn nhất trên bản đồ du lịch sinh thái xứ Thanh.

Với hồ Pha Đay lững lờ, rừng nguyên sinh bao bọc, nếp nhà sàn thanh bình và bản sắc Thái đậm đà, bản Bút đang hiện lên hình hài của một điểm du xuân, cắm trại, trải nghiệm văn hóa đặc sắc và trọn vẹn niềm mơ du lịch cộng đồng bền vững.

Hồ Pha Đay - Viên ngọc thượng ngàn thức giấc

Cách thị trấn Hồi Xuân chỉ khoảng 10km, bản Bút nép mình giữa một thung lũng rộng lớn, được ôm trọn bởi hơn 1.000ha rừng nguyên sinh trập trùng, ngút tầm mắt. Nơi ấy, thiên nhiên không chỉ là phông nền mà còn là bạn đồng hành, là linh hồn gắn chặt với đời sống con người.

Từ bản nhìn lên, hồ Pha Đay hiện ra như một bức tranh thủy mặc nằm ẩn mình trên đỉnh núi cao 1.200m, chiếc gương khổng lồ soi bóng trời mây, rừng đá vôi hàng nghìn năm tuổi.

“Pha” trong tiếng Thái nghĩa là núi, “Đay” là bậc thang. Tên hồ đã gợi mở một không gian tầng tầng lớp lớp, vừa hùng vĩ vừa trữ tình. Đường lên hồ chênh vênh, khúc khuỷu, khi dựng đứng như thử thách ý chí, lúc lại uốn lượn ôm lấy sườn núi mềm như dải lụa.

Du khách chinh phục đường mòn ấy không chỉ để ngắm hồ, mà để cảm nhận sự sống đang chuyển mình trong từng gốc cây, ngọn cỏ, tiếng suối róc rách, mùi cỏ ẩm hòa vào không khí trong lành nơi đại ngàn.

Mặt hồ trong vắt, phẳng lặng, dường như gom hết sự thanh khiết của mây trời và núi rừng vào lòng. Đứng trước Pha Đay, nhiều người không khỏi lặng người, như vừa bắt gặp một miền ký ức nào đó rất xa, hoặc như đã từng hẹn gặp nơi này trong giấc mơ thời thơ bé.

Không phải vô cớ mà người dân bản Bút coi hồ là "trái tim xanh" của bản, là linh hồn của không gian sống, là biểu tượng thiêng liêng về sự gắn bó giữa người với rừng.

Và chính trong cái bầu khí quyển đầy mơ mộng ấy, bản Bút hiện ra với những nếp nhà sàn gỗ truyền thống nằm nép mình bên suối, tiếng khung cửi lách cách vọng ra từ những khung cửa gỗ nâu cũ, những vạt váy thổ cẩm phơi mình trong nắng sớm.

Người Thái nơi đây sống chan hòa với thiên nhiên, tôn trọng rừng núi như một phần máu thịt. Chính lối sống ấy, giản dị mà sâu sắc, đã tạo nên sự hấp dẫn riêng biệt của bản Bút, không ồn ào, không cầu kỳ, mà chân thật, hiền hòa, lắng đọng.

Khi giấc mơ xanh bật lên từ lòng bản

Du khách đến bản Bút không chỉ để chiêm ngưỡng cảnh sắc mà còn để sống chậm lại, sống thật, được ăn món người bản địa nấu, ngủ trong nhà người bản địa ở, và nghe những câu chuyện không thể tìm thấy ở bất kỳ sách hướng dẫn du lịch nào.

Một bữa cơm nơi đây, dù đơn sơ, cũng đủ đầy vị rừng: xôi ngũ sắc dẻo thơm, cá suối nướng giòn tan, thịt lợn cỏ nướng mắc khén, gỏi cá dốc chua cay, cơm lam dẻo ngọt… Tất cả như được ướp bằng tình người, bằng nếp sống truyền đời mộc mạc.

Chị Nguyễn Thị Hà, du khách đến từ TP Thanh Hoá chia sẻ: “Bản Bút thật sự rất bình yên. Dù dịch vụ chưa phát triển nhiều, nhưng con người thân thiện, khung cảnh thơ mộng và bản sắc Thái rõ nét khiến chuyến đi trở thành một kỷ niệm khó quên”.

Không cần đến resort cao cấp, bản Bút chào đón du khách bằng những homestay gỗ mộc mạc, những trò chơi dân gian như tó lẹ, ném còn, kéo co, đi cà kheo, bắn nỏ… Và vào những đêm trăng sáng, cả bản cùng ngân lên điệu khua luống, múa xòe, tiếng cười hòa cùng tiếng trống, tiếng chiêng, khiến ai cũng cảm thấy như đang sống lại tuổi thơ, như tìm về một miền nguyên sơ chưa từng bị đánh thức bởi thị trường du lịch ồn ào.

Năm 2020, xã Nam Xuân đã lựa chọn 5 hộ người Thái thí điểm làm du lịch homestay. Họ không chỉ cải tạo lại không gian nhà sàn, mà còn sưu tầm vật dụng truyền thống, lập đội văn nghệ, xây dựng các tour trải nghiệm văn hóa ngay tại bản.

Trưởng bản Hà Công Chức tâm sự: “Chúng tôi muốn làm du lịch, nhưng là du lịch giữ gìn được nếp sống. Mỗi mái nhà, mỗi món ăn, mỗi điệu múa đều mang trong đó một phần hồn cốt của người Thái”.

Tuy nhiên, bản Bút cũng hiểu rằng: để giấc mơ xanh lan xa hơn, cần có kỹ năng và chiến lược. Người dân mong muốn được tham gia các lớp bồi dưỡng kiến thức về du lịch cộng đồng, từ cách bày trí món ăn, đón tiếp du khách, đến tổ chức các hoạt động trải nghiệm đạt chuẩn.

Khi văn hóa truyền thống được “gói ghém” trong cách làm du lịch hiện đại, đó là lúc bản làng chuyển mình mà không đánh mất gốc rễ.

Năm 2019, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 1574/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Quan Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Trong đó, giai đoạn 2019–2025, bản Bút (xã Nam Xuân) được xác định là điểm ưu tiên đầu tư nhằm đa dạng hóa các sản phẩm và loại hình du lịch cộng đồng trên địa bàn.

Đề án là cơ sở quan trọng để khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch của vùng đất giàu bản sắc này. Đồng thời, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững dựa trên thế mạnh sẵn có về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa truyền thống, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của cộng đồng các dân tộc thiểu số, trước hết là cộng đồng người Thái ở bản Bút.

Với điều kiện tự nhiên phong phú, những giá trị văn hóa đặc sắc còn được gìn giữ nguyên vẹn, sự nỗ lực từ chính quyền địa phương cùng tinh thần mến khách, thân thiện của người dân, bản Bút đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch sinh thái cộng đồng của xứ Thanh.

Theo mục tiêu của xã Nam Xuân, đến hết năm 2025, bản Bút sẽ đón hơn 2.000 lượt khách, trong đó ít nhất 60% là khách lưu trú từ một đêm trở lên, doanh thu từ dịch vụ du lịch cộng đồng kỳ vọng vượt mốc 800 triệu đồng.

Ký ức đọng lại từ bản xanh

Giữa những xô bồ của cuộc sống đô thị, bản Bút giống như một điểm chạm tinh thần. Nơi đó, du lịch không phải là tiêu thụ, mà là giao thoa, giữa con người với con người, giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và đổi mới.

Một bản Bút với những mái nhà sàn bừng sáng ánh đèn trong đêm, với tiếng khèn Thái vang vọng trong gió sớm, với ánh mắt trẻ thơ hồn nhiên vẫy chào khách lạ… đang từng ngày trở thành biểu tượng cho hướng đi du lịch cộng đồng bền vững tại xứ Thanh.

Bản Bút không bán rừng, không hy sinh di sản để đổi lấy phát triển. Bản chọn giữ lại những gì nguyên bản nhất, để khi du khách đến, họ không chỉ nhìn thấy vẻ đẹp, mà còn cảm nhận được tinh thần, hơi thở và nhịp sống nơi đại ngàn.

Và khi bước chân du khách còn in dấu trên lối nhỏ vào bản, khi khói bếp chiều còn lẩn khuất giữa tán rừng, khi tiếng khua luống vẫn còn vang vọng dưới sân nhà sàn... thì bản Bút sẽ vẫn là một điểm đến sống mãi trong ký ức, một miền đất dịu dàng giữa lòng thượng nguồn sông Mã, nơi giấc mơ du lịch xanh đang dần trở thành hiện thực.