Tưởng niệm các liệt sĩ và nhân dân hy sinh trong chiến thắng trận đầu trên sông Gianh

VHO - Chiến thắng trận đầu trên sông Gianh là mốc son mang ý nghĩa quan trọng, đáng tự hào của quân và dân miền Bắc trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam.

Ngày 31.7, tại Bia di tích sông Gianh, Quân chủng Hải quân tổ chức lễ tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ và nhân dân hy sinh trong chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5.8.1964. 

Tại buổi lễ, các đại biểu đã đặt vòng hoa, dâng hương tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ và nhân dân đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tiếp đó đã diễn ra nghi thức thả hoa, hạc giấy trên sông Gianh.

Ngược dòng thời gian, cách đây tròn 60 năm, ngày 2 và 5.8.1964, ngay trong lần đầu ra quân chiến đấu, Hải quân nhân dân (HQND) Việt Nam đã đánh đuổi tàu khu trục Ma-đốc của đế quốc Mỹ. Sau khi tàu Ma-đốc bị đánh đuổi khỏi vùng biển Việt Nam, đêm 4.8.1964, đế quốc Mỹ dựng lên “sự kiện Vịnh Bắc bộ”, để mở chiến dịch “trả đũa” mang tên “Mũi tên xuyên” (Operation Pierce Arrow).

Ngày 5.8.1964, Mỹ sử dụng hàng chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt bất ngờ tấn công cùng lúc vào các mục tiêu kinh tế, căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu thuyền dọc bờ biển từ Cảng Gianh (Quảng Bình); Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An); Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Hòn Gai, Bãi Cháy (Quảng Ninh) hòng tiêu diệt lực lượng Hải quân của ta, mở đầu kế hoạch chiến tranh phá hoại quy mô lớn đối với miền Bắc.

Trên địa bàn Quảng Bình, lúc 12 giờ 30 phút ngày 5.8.1964, địch dùng 8 máy bay F8U bay từ phía biển vào đèo Ngang, chia làm 2 tốp oanh tạc các căn cứ Hải quân ở cửa sông Gianh, Mũi Roòn, bắn tàu đo đạc 527 của Hải quân đang làm nhiệm vụ ở cửa Roòn và bắn phá cảng Gianh.

Tàu đo đạc 527 và các tàu T181, T183 (Phân đội 7); T173, T175, T177 (Phân đội 6), thuộc Khu tuần phòng 2 đã kịp thời cơ động chiến đấu, phối hợp với lực lượng phòng không, dân quân tự vệ anh dũng đánh trả các đợt công kích của máy bay địch. Sau 25 phút chiến đấu, bộ đội ta đã bắn cháy 1 máy bay, rơi xuống biển ở phía đông nam cửa Gianh và bắn hư hỏng 1 chiếc khác. 

Vào lúc 16 giờ 18 phút cùng ngày, địch tiếp tục sử dụng 11 máy bay F8U bắn phá cảng Gianh lần thứ hai. Ngay loạt đạn đầu, bộ đội ta đã bắn cháy 1 máy bay địch. Ở Hòn La, cán bộ, chiến sĩ tàu T175 đã dũng cảm chiến đấu đánh trả 6 máy bay địch.

Mặc dù, tàu bị trúng đạn bốc cháy, một số cán bộ, chiến sĩ hy sinh, thuyền trưởng bị thương nặng, song cán bộ, chiến sĩ trên tàu vẫn kiên cường bám vị trí, vừa chiến đấu, vừa cứu chữa, điều khiển cơ động tàu vào bờ kịp thời. 

Kết thúc trận chiến, HQND Việt Nam cùng với lực lượng của Quân chủng Phòng không-Không quân và nhân dân các địa phương bắn rơi 8 máy bay Mỹ, làm hư hỏng nhiều chiếc khác, bắt sống tên giặc lái đầu tiên của Mỹ trên vùng biển miền Bắc nước ta.

Riêng tại bến cảng sông Gianh, trong trận đầu chiến đấu với các loại máy bay tối tân của Mỹ ngày 5.8.1964, các chiến sĩ HQND Việt Nam phối hợp với dân quân Quảng Bình và bộ đội phòng không đã chiến đấu dũng cảm, ngoan cường, đánh trả máy bay Mỹ, bắn rơi 3 chiếc và làm 1 chiếc hư hỏng.

Cùng với thành tích đánh đuổi tàu khu trục Ma-đốc ngày 2.8, chiến thắng ngày 5.8.1964 đã trở thành chiến công đầu tiêu biểu, mở đầu trang sử anh hùng trong lịch sử xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của HQND Việt Nam.

Với chiến công vẻ vang đó, Quân chủng Hải quân được Chủ tịch nước tặng thưởng 1 Huân chương Quân công hạng Nhì; Tiểu đoàn 135 được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vì thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Ngày 2 và 5.8.1964 trở thành mốc son có ý nghĩa quan trọng, đáng tự hào của quân và dân miền Bắc và trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta. Đây là “Chiến thắng trận đầu” của HQND Việt Nam; đồng thời cũng là chiến thắng trận đầu của quân và dân miền Bắc trong chống chiến tranh phá hoại, bảo vệ miền Bắc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.