Đừng để giảm cân trở thành gánh nặng

VHO- Nhiều người dù cơ thể cân đối, cân nặng phù hợp nhưng vẫn cảm giác lo âu, bất an về trọng lượng của mình dẫn đến việc chán ăn do tâm thần. Biểu hiện này thường gặp ở những người hoạt động nghệ thuật, người của công chúng, trẻ ở tuổi dậy thì khi họ chịu áp lực phải có hình ảnh cơ thể lý tưởng...

 Bác sĩ Vũ Sơn Tùng khám cho bệnh nhân

 Từ chối thịt, cá vì sợ tăng cân

Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) đã tiếp nhận khoảng 20 trường hợp bệnh nhân “gầy như xác ve” vào viện do chán ăn tâm thần. Điển hình là trường hợp bệnh nhân nam N.T.T (13 tuổi) vào viện trong tình trạng mệt mỏi, ăn uống kém, gầy sút cân. Bác sĩ Nguyễn Phương Linh, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho hay, nam sinh không có tiền sử bệnh lý nội khoa, ngoại khoa, là con một trong gia đình kinh tế khá, bố mẹ hòa thuận. Trước khi mắc bệnh, nam sinh là người có tính cách vui vẻ, hòa đồng với mọi người, có thành tích cao trong học tập, tham gia vào đội tuyển học sinh giỏi của trường.

Tuy nhiên, khoảng một năm trở lại đây, N.T.T tăng cân nhanh lên đến 67 kg (chiều cao 1m56). Trong khi chơi đùa, có lúc nam sinh bị bạn bè trêu là “béo”. Nghĩ rằng mình thực sự béo, không cân đối và xấu, nên cảm thấy tự ti với mọi người, dần dần không thích chơi với các bạn, không thích tham gia các hoạt động ở trường lớp như trước, nhưng không nói với ai và muốn giảm cân để trở nên cân đối hơn, để không bị trêu chọc nữa. Sau đó nam sinh tự tìm hiểu về các phương pháp giảm cân trên mạng xã hội, tự giảm tất cả lượng thức ăn nạp vào cơ thể, đồng thời thực hiện các bài tập thể dục đốt cháy mỡ thừa (HIT) với cường độ cao (khoảng 1-2 tiếng/ngày) nhằm giảm cân.

Bố mẹ nam sinh cho hay trong quá trình này, bệnh nhân bước vào giai đoạn dậy thì, chiều cao tăng nhanh chóng, cân nặng cũng giảm đi. Nhưng người bệnh vẫn tiếp tục duy trì việc ăn kiêng và tập luyện như trước. Sau đó, thân hình người bệnh dần trở nên gầy gò, có biểu hiện mệt mỏi, hoạt động chậm chạp hơn trước. Dù đã “gầy như xác ve” nhưng bệnh nhân vẫn cho rằng tay chân và bụng vẫn còn béo. Do vậy, bệnh nhân tiếp tục ăn kiêng và luyện tập.

Bác sĩ Linh cho biết, trước khi vào viện khoảng 2 tháng, nam sinh cao 1m73, nặng 51 kg, bố mẹ và mọi người xung quanh đều thấy con có thể trạng gầy, có khuyên nên ngừng việc ăn kiêng và luyện tập thể dục. Nhưng nam sinh lo mình ăn thịt, cá có thể tăng cân bất cứ lúc nào, bạn bè lại chê béo và tiếp tục ăn uống rất ít. Nam sinh chia sẻ với bác sĩ rằng, bản thân luôn cảm thấy lo sợ vì nếu không duy trì chế độ ăn kiêng tập luyện, cân nặng sẽ tăng lên. Khi không tập thể dục, người bệnh có cảm giác đau khổ, bồn chồn, bứt rứt. Bệnh nhân dần trở nên ít nói chuyện với mọi người, giảm hứng thú với các sở thích trước đó. Trước khi vào viện một tuần, mạch của người bệnh chỉ dao động trong khoảng 36-50 nhịp/phút, cân nặng 49 kg, BMI 16,37. Người bệnh được yêu cầu khám thêm chuyên khoa Tâm thần và có chỉ định nhập Viện sức khỏe Tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai với chẩn đoán mắc chán ăn tâm thần.

Tránh nhận thức lệch lạc về giảm cân

Theo bác sĩ Vũ Sơn Tùng, Viện sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), chán ăn tâm thần là rối loạn ăn uống do hạn chế năng lượng ăn vào so với nhu cầu. Bệnh nhân sẽ có cảm giác sợ hãi về việc tăng cân và hình ảnh cơ thể của mình, luôn cho rằng mình thừa cân trong khi cân nặng hoàn toàn bình thường. Người bệnh chán ăn tâm thần thường đói nhưng lại từ chối thức ăn. Có 2 loại chán ăn tâm thần gồm: Hạn chế ăn uống - người bệnh hạn chế lượng thức ăn nạp vào bằng cách ăn càng ít càng tốt và ăn và đào thải - người bệnh ăn thức ăn nhưng sau đó nôn hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng để tống thức ăn ra ngoài.

Bác sĩ Tùng cho biết, chán ăn tâm thần thường bắt đầu ở tuổi vị thành niên, thường là khi bắt đầu dậy thì. 85% bệnh nhân chán ăn tâm thần ở trong độ tuổi từ 13 - 18. Tỉ lệ người mắc bệnh <15 tuổi="" ngày="" càng="" tăng.="" tỉ="" lệ="" mắc="" bệnh="" ở="" nữ="" giới="" cao="" gấp="" 3="" lần="" nam="" giới="" (0,9%="" so="" với="" 0,3%),="" trong="" cơ="" sở="" điều="" trị="" lâm="" sàng,="" tỉ="" lệ="" nữ="" gấp="" 10="" lần="" so="" với="" nam.="" nguyên="" nhân="" dẫn="" đến="" tình="" trạng="" chán="" ăn="" tâm="" thần="" có="" thể="" do="" di="" truyền,="" yếu="" tố="" sinh="" học,="" yếu="" tố="" xã="" hội="" và="" yếu="" tố="" tâm="" lý.="" “ngoài="" ra,="" chán="" ăn="" tâm="" thần="" thường="" gặp="" ở="" những="" người="" hoạt="" động="" nghệ="" thuật,="" người="" của="" công="" chúng="" sẽ="" có="" áp="" lực="" phải="" có="" hình="" ảnh="" cơ="" thể="" lý="" tưởng;="" người="" có="" tiền="" sử="" trầm="" cảm="" hoặc="" lo="" âu;="" đáp="" ứng="" kém="" với="" các="" sang="" chấn="" tâm="" lý;="" thường="" xuyên="" kiềm="" chế="" cảm="" xúc="" của="" bản="" thân”,="" bác="" sĩ="" tùng="" chia="">

Cũng theo bác sĩ Tùng, để ngăn ngừa tăng cân hoặc tiếp tục giảm cân, người bệnh thường hạn chế nghiêm ngặt lượng thức ăn họ ăn. Họ có thể kiểm soát lượng calo hấp thụ bằng cách nôn sau khi ăn hoặc lạm dụng thuốc nhuận tràng, thuốc hỗ trợ ăn kiêng, thuốc lợi tiểu hoặc thuốc xổ. Họ cũng có thể cố gắng giảm cân bằng cách tập thể dục quá mức. Dù đã giảm cân, nhưng họ vẫn tiếp tục sợ tăng cân. Và hậu quả của những người mắc chứng chán ăn tâm thần có thể gây ảnh hưởng đến đa cơ quan. Người bệnh có thể có các triệu chứng như mệt mỏi, mất ngủ, chóng mặt hoặc ngất xỉu, tóc mỏng dễ gãy hoặc rụng, không chịu được lạnh, mất nước, răng bị mài mòn và vết chai trên các khớp ngón tay...

“Nhiều người cho rằng khi mắc bệnh tâm thần phải có những rối loạn hành vi như đập phá, la hét. Nhưng đối với bệnh nhân chán ăn tâm thần không có những hành vi này, mà chủ yếu họ có sự nhận thức lệch lạc về cân nặng của bản thân. Ngoài các biến chứng về thể chất, những người mắc chứng chán ăn cũng thường mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm, lo âu và các rối loạn cảm xúc khác, rối loạn giấc ngủ, rối loạn nhân cách, lạm dụng rượu và chất gây nghiện, hành vi tự hủy hoại”, bác sĩ Tùng chia sẻ.

Để điều trị bệnh nhân chán ăn tâm thần, có thể kết hợp hóa dược, trị liệu tâm lý, điều trị các biến chứng. Nếu bệnh nhân được phát hiện sớm và chẩn đoán kịp thời thì có thể chỉ cần điều trị ngoại trú. 

 QUỲNH HOA