Ra mắt sách “Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương: Danh nhân - Thi hào - Giá trị di sản“

VHO - Mới đây, tại Cung Trí thức TP. Hà Nội, Viện Nghiên cứu Danh nhân đã tổ chức lễ ra mắt cuốn sách “Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương: Danh nhân - Thi hào - Giá trị di sản”. Buổi lễ quy tụ đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu văn hóa - văn học cùng đại diện dòng họ Nguyễn Tiên Điền và họ Hồ Quỳnh Lưu.

Sự kiện đánh dấu sự ra đời của một ấn phẩm khoa học có giá trị và mở ra một diễn đàn học thuật nơi hai đỉnh cao của lịch sử văn học Việt Nam được đặt trong thế đối sánh, tương tác và soi chiếu lẫn nhau.

Cuốn sách do Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội ấn hành, được biên soạn trên cơ sở tuyển chọn các tham luận tại Hội thảo khoa học Quốc gia “Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương: Danh nhân - Thi hào - Giá trị di sản”.

Ban Biên tập đã cấu trúc công trình thành bốn phần, tạo nên một chỉnh thể mạch lạc, bao quát Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương, từ Các mối liên hệ lịch sử -  văn hóa - xã hội - nhân sinh (qua nhiều thực thể); Những tương đồng, khác biệt về thi pháp, phong cách nghệ thuật; đến Vai trò, vị trí của họ trong nhà trường, trong một số loại hình nghệ thuật hiện đại, trong tiếp nhận của người nước ngoài; và Vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị di sản của hai Danh nhân…

Ở phần thứ nhất, Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương hiện lên trong mạng lưới liên hệ đa tầng của thời đại, nơi thân phận cá nhân, bối cảnh lịch sử và cảm thức nhân sinh đan cài, tạo nên những tiếng nói thi ca vừa mang dấu ấn riêng, vừa phản ánh sâu sắc tinh thần thời đại.

Phần thứ hai đi sâu so sánh thi pháp và phong cách nghệ thuật, làm rõ những tương đồng và khác biệt giữa hai cá tính sáng tạo lớn.

Phần thứ ba, nhìn Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương trong một không gian tiếp nhận ngày càng rộng mở, từ nhà trường đến các loại hình nghệ thuật hiện đại, từ độc giả trong nước đến người nước ngoài.

Phần cuối cùng đặt ra những vấn đề thiết thực về bảo tồn, phát huy giá trị di sản của cả Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương, đồng thời bổ sung thêm những luận bàn chuyên sâu về từng danh nhân.

Theo TS. Nguyễn Thị Kim Oanh, Chủ tịch Hội đồng Viện Nghiên cứu Danh nhân, GS.TSKH. Phan Xuân Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Danh nhân, việc xuất bản cuốn sách là “món quà thiết thực và giàu ý nghĩa” nhân kỷ niệm 260 năm ngày sinh Nguyễn Du và 253 năm ngày sinh Hồ Xuân Hương trong năm 2025.

GS.TS. Lã Nhâm Thìn, Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Văn học, Ủy viên Hội đồng Giáo sư nhà nước khẳng định: “Đây là lần đầu tiên Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương được nghiên cứu trong một hệ hình so sánh toàn diện, trên 3 vấn đề lớn: Danh nhân - Thi hào - Giá trị di sản, vừa làm nổi bật tài năng riêng của từng tác gia, vừa làm rõ những nét gặp gỡ tương đồng giữa họ”.

Theo GS.TS. Lã Nhâm Thìn, cuốn sách không dừng ở việc tổng hợp tri thức, mà còn gợi mở những cách nhìn mới, giúp nhận diện rõ hơn về sáng tác của Đại thi hào dân tộc và Bà chúa thơ Nôm.

Ví dụ Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương gặp gỡ nhau trong tiếng nói khẳng định, đề cao người phụ nữ. Nhưng khi miêu tả vẻ đẹp người phụ nữ, Nguyễn Du nghiêng về quan niệm thẩm mĩ thời trung đại, lấy thiên nhiên làm chuẩn mực để miêu tả vẻ đẹp con người.

Hồ Xuân Hương đi theo hướng khác với mĩ học thời trung đại khi nữ sĩ lấy vẻ đẹp của con người để miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên. Bà chúa thơ Nôm nhìn thiên nhiên qua vẻ đẹp hình thể của người phụ nữ.

Mĩ học của Hồ Xuân Hương trong điểm nhìn nghệ thuật về người phụ nữ không những mang ý nghĩa cách tân mà còn đậm chất nhân văn. Sự khác nhau này, khi đặt cạnh nhau, không triệt tiêu mà bổ sung, làm giàu thêm quan điểm mỹ học trong văn học trung đại Việt Nam.

Cũng theo GS.TS. Lã Nhâm Thìn, “Cuốn sách có giá trị thiết thực đối với cả người dạy và người học ở các cấp, từ phổ thông đến đại học”; “không chỉ cung cấp tri thức, công trình còn gợi mở phương pháp tiếp cận và giảng dạy, giúp người học vừa kế thừa thành tựu nghiên cứu truyền thống, vừa tiếp cận những cách nhìn hiện đại, có khả năng vận dụng linh hoạt trong nghiên cứu và giảng dạy”.

Chia sẻ tại buổi ra mắt, ThS. Nguyễn Hải Nam, Chủ tịch Hội đồng gia tộc họ Nguyễn Tiên Điền cho rằng sự ra đời của cuốn sách thể hiện tính lan tỏa thực sự của Hội thảo khoa học quốc gia "Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương: Danh nhân - Thi hào - Giá trị di sản", từ đây gợi mở hướng nghiên cứu mới về cuộc đời và sự nghiệp cũng như mối quan hệ tình cảm, tinh thần giữa Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương.

PGS.TS. Đỗ Ngọc Thống nhấn mạnh “Điểm mới của công trình thể hiện ở cách tiếp cận hai danh nhân trong mối quan hệ tương hỗ, xét đồng thời trên các bình diện tài năng thơ ca, vị thế danh nhân và giá trị di sản”.

Theo ông, “Đây là hướng tiếp cận rất đáng khích lệ, đặc biệt phù hợp với môi trường giáo dục phổ thông, nhất là các lớp chuyên văn. Cuốn sách xứng đáng có mặt trong thư viện các nhà trường”.

PGS.TS. Biện Minh Điền, Giảng viên Cao cấp trường Đại học Vinh (Trưởng Ban Nội dung và Biên tập) cho biết: "Cuốn sách ra đời xuất phát từ nhiều lý do cấp thiết. Trước hết, xuất phát từ vai trò, vị thế, ảnh hưởng tích cực và mối liên hệ “còn nhiều bí ẩn” thú vị giữa Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương. Cả hai đều là những Tác giả - Danh nhân tiêu biểu của dân tộc, mang tầm vóc Quốc tế. Bên cạnh những tương đồng độc đáo (cùng quê, cùng thời, cùng là Thi hào; cùng được UNESCO vinh danh), là những khác biệt cũng hết sức độc đáo (khác “giống”; khác phong cách, thi pháp; khác con đường lựa chọn),...".

"Giữa họ có nhiều cái khác nhưng cùng gặp gỡ trong đích đến, điểm đến: Cùng đưa tiếng Việt và chủ nghĩa nhân văn mang đặc sắc Việt Nam đạt đến đỉnh cao thành tựu; cùng truyền cảm hứng mãnh liệt đến nhiều quốc gia/dân tộc, thậm chí đến mọi con người trên trái đất về quyền làm người, niềm yêu đời, khát vọng sống và khát vọng tự do, công lý...", ông nói

PGS.TS. Biện Minh Điền cũng cho rằng, cuốn sách ra đời còn xuất phát từ nhu cầu của nghiên cứu và tiếp nhận hiện đại về di sản và giá trị truyền thống, xuất phát từ mong đợi của đông đảo công chúng độc giả về hai Danh nhân - Thi hào… Bên cạnh đó là xuất phát từ ý thức không chỉ nhằm tôn vinh, tri ân, mà hơn thế còn là nhu cầu học tập, tiếp thu và phát huy giá trị di sản của hai Danh nhân trong thời đại ngày nay. Cuốn sách ra đời là sự ghi nhận kết quả nghiên cứu của Hội thảo khoa học "Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương: Danh nhân - Thi hào - giá trị di sản" do 5 đơn vị đồng tổ chức…

Từ Hội thảo khoa học và kỷ yếu - cuốn sách về Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương, PGS.TS. Biện Minh Điền bày tỏ mong muốn có sự cộng tác chặt chẽ giữa các nhà khoa học và Viện Nghiên cứu Danh nhân, mong rằng sự cộng tác này sẽ tiếp tục được duy trì, nhằm tạo ra thêm nhiều giá trị mới cho việc tìm hiểu, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản các danh nhân Việt Nam.