Mang sách và tri thức lên vùng cao

VHO - “Hải đăng trên bản” là dự án cộng đồng do nhóm sinh viên trẻ từ VNV Education – Soft Skills khởi xướng, nhằm đưa sách, kỹ năng và tinh thần học tập đến với học sinh ở vùng cao còn nhiều thiếu thốn. Mỗi năm, dự án chọn một địa phương để hỗ trợ; năm nay là hai điểm trường tại tỉnh Lâm Đồng.

Cùng với các hoạt động trao tặng sách, dự án còn tổ chức tập huấn kỹ năng giảng dạy cho giáo viên địa phương. Chuỗi hoạt động mùa 3 được khởi động bằng chương trình “Thu sách đổi quà” tại Đường Sách TP.HCM (đợt 1 từ 19-21.7 và đợt 2 từ 1-3.8).

Người ủng hộ sách được nhận quà tái chế như một cách lan tỏa thông điệp xanh và sẻ chia, góp phần thắp sáng hành trình mang tri thức đến với học sinh vùng cao.

Không để trẻ con vùng cao thiếu sách

Hành trình bắt đầu từ VNV Education – Soft Skills, mô hình học kỹ năng mềm do Tiến sĩ Lưu Thị Thanh Mai sáng lập dành cho sinh viên. Tại đây, sinh viên được rèn luyện kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, tham gia các hoạt động thiện nguyện như dạy tiếng Anh cho trẻ em nghèo, tặng quà Giáng sinh cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn…

Những trải nghiệm ban đầu đó đã khơi gợi trong nhóm bạn trẻ một mong muốn lớn hơn: làm gì đó bền vững hơn, sâu sắc hơn cho cộng đồng. 

Trong chuyến đi đến rừng Bidoup (Lâm Đồng), nhóm tình nguyện viên đã tự khảo sát, tìm đến các điểm trường nhỏ để dạy học, hướng dẫn kỹ năng và truyền cảm hứng cho học sinh dân tộc thiểu số.

“Kết thúc chuyến đi, chúng tôi nhận thấy hoạt động này xứng đáng được tổ chức thường niên, để mỗi năm ánh sáng ấy lại được thắp lên một lần nữa”, một tình nguyện viên chia sẻ.

Tên gọi “Hải đăng trên bản” ra đời từ đó. Nghe hơi ngộ, vì hải đăng thường ở biển, mà “bản” thì lại cheo leo nơi vùng cao. Nhưng với các bạn trẻ, đó là hình ảnh gợi lên sự soi sáng, dẫn lối, không chỉ giữa sóng gió mà còn giữa núi rừng xa xôi, nơi tri thức còn là điều xa xỉ với nhiều em học sinh. 

Mỗi năm, dự án lại chọn một tỉnh vùng cao để đến. Năm nay, “Hải đăng trên bản” chọn tỉnh Lâm Đồng (phần địa bàn trước đây thuộc Đắk Nông), hướng đến hai điểm trường: Trường Phổ thông Dân tộc bán trú tiểu học Vừ A Dính (xã Tà Đùng) và Trường THPT Đăk Glong (xã Quảng Khê).

Một trường có thư viện nhưng gần như không có sách, một trường thì sách cũ kỹ, không đủ phục vụ cho nhu cầu học tập của học sinh. Cả hai đều đang rất cần được tiếp sức để học sinh có điều kiện học tốt hơn.

Năm nay, ngoài tặng sách, dự án còn tổ chức thêm chương trình “Teach to Teach”, tập huấn kỹ năng giảng dạy và ứng dụng công nghệ cho một số giáo viên tại địa phương.

Hoạt động này xuất phát từ mong muốn của chính các thầy cô ở điểm trường, họ cần thêm công cụ, thêm kiến thức để dạy tốt hơn, đặc biệt trong thời đại học sinh đã tiếp xúc với điện thoại, máy tính ngày một nhiều.

Nguyễn Hồng Ngân, Trưởng dự án “Hải đăng trên bản” mùa 3 – chia sẻ: “Khi tiếp nhận vai trò này, mình không chỉ nhận lấy một kế hoạch, mà là nhận lấy ngọn lửa từ những anh chị đi trước, những người đã viết nên câu chuyện đầy cảm hứng này.

Với mình, đây không chỉ là dự án cộng đồng, nó trả lời cho câu hỏi mà mình luôn trăn trở: làm sao để sự giúp đỡ không chỉ là một món quà trao đi, mà phải là một hạt mầm được gieo xuống.

Khi biết về câu chuyện của hai ngôi trường, một nơi có thư viện mà không có sách, một nơi có sách nhưng đã cũ, mình thực sự cảm nhận được ‘hạt mầm’ mà chúng ta cần gieo là tri thức. Tri thức là thứ duy nhất khi cho đi sẽ càng sinh sôi”.

Gieo mầm từ việc nhỏ

Để gom được số sách đủ trao tặng cho học sinh, nhóm dự án chọn hình thức gây quỹ vừa gần gũi vừa thiết thực: ai có sách mang đến tặng, sẽ được đổi lại một món quà nhỏ.

Quà là những chậu cây sen đá, đồ thủ công từ mo cau như chén, dĩa, muỗng, quạt tay, tượng thạch cao, đồ tái chế,… phần lớn các quà tặng này là do các đơn vị cộng tác hỗ trợ.

Tại Đường Sách TP.HCM, nhiều người dân, du khách, độc giả quen thuộc của Đường Sách đã ghé qua đóng góp. Sau ba ngày của hoạt động “Thu sách đổi quà” trong đợt 1 vừa qua, các thùng sách được gom lại và đem cân.

Tổng cộng gần 200kg sách đã được quyên góp. Con số này có thể chưa lớn nếu so với mục tiêu dài hạn mà dự án đặt ra, nhưng xét về giá trị kết nối và những câu chuyện phía sau, đó đã là một kết quả đáng trân trọng.

Ban đầu, nhiều người nghĩ các vị khách nước ngoài ghé gian hàng đơn thuần chỉ vì tò mò. Nhưng chỉ một lúc sau, họ quay trở lại và trên tay lúc này là những túi sách thiếu nhi còn mới tinh, thơm mùi giấy.

Họ đã đi đến các nhà sách gần đó để chọn mua sách, sau khi nghe những người thực hiện dự án chia sẻ câu chuyện. Hành động lặng lẽ ấy cho thấy lòng tốt không cần chung ngôn ngữ, cũng chẳng cần lời kêu gọi ồn ào.

Một câu chuyện khác đến từ chính những người làm nghề sách, là các cửa hàng nằm dọc Đường Sách TP.HCM. Sự tin tưởng không đến ngay lập tức.

Họ tìm hiểu, đặt câu hỏi, cân nhắc kỹ lưỡng để chắc chắn rằng “Hải đăng trên bản” là một dự án cộng đồng rõ ràng, minh bạch và những cuốn sách trao đi sẽ đến đúng nơi, đúng người. Và khi đã tin tưởng, họ không ngần ngại mang những cuốn sách quý giá của chính mình qua ủng hộ…

Gần 200kg sách đầu tiên chỉ là phần khởi đầu của hành trình. Nhưng đằng sau những con số ấy là sự lan tỏa, là tinh thần sẻ chia, sự công nhận từ cộng đồng, đó mới chính là “nhiên liệu” để ngọn hải đăng tiếp tục được thắp sáng trong những ngày sắp tới.

Điều đặc biệt ở “Hải đăng trên bản” là đội ngũ không chỉ có mặt tại TP.HCM mà còn từ nhiều tỉnh, thành bạn. Có người ở Hà Nội, không thể tham gia trực tiếp nhưng vẫn tình nguyện tham gia dự án qua online.

Mỗi ngày, bạn lặng lẽ đóng góp cho dự án bằng những bản kế hoạch, những email được soạn thảo kỹ lưỡng. Một nhiếp ảnh gia sống ở Vũng Tàu, dù không phải thành viên chính thức, cũng xung phong lên TP.HCM mỗi cuối tuần để chụp ảnh tư liệu cho dự án, không lấy thù lao. 

Đáng quý hơn nữa là một số bạn sinh viên quê ở Đắk Nông (nay là tỉnh Lâm Đồng) -  nơi đoàn sẽ đến, cũng chủ động liên hệ xin tham gia hỗ trợ hậu cần, dẫn đường. Có bạn từng được hỗ trợ từ những dự án cộng đồng, nay đã lớn, muốn quay lại giúp đỡ các em nhỏ hơn. Vòng tròn sẻ chia cứ thế rộng ra… 

Hay như trường hợp của chị Phan Vũ Hoài Vui, một trong những người đồng hành cùng dự án từ những ngày đầu tiên, tài trợ toàn bộ sản phẩm từ mo cau, thứ vật liệu tưởng như bỏ đi ở vùng quê, giờ được chế tác thành những món đồ xinh xắn, mang đi đổi sách. 

Mo cau vốn là phần bị bỏ đi sau mỗi mùa trổ quả. Nhưng dưới bàn tay sáng tạo, chúng được “hồi sinh” thành những món đồ hữu ích. Và nhờ vậy, một vòng đời mới được viết tiếp, bền vững và ý nghĩa hơn.

Dự án hoàn toàn tự nguyện, nhưng lại được “tiếp sức” bằng rất nhiều tấm lòng. Trong hai mùa vừa qua, hàng ngàn cuốn sách đã được mang đến các trường vùng cao.

Con số này vẫn chưa nhiều và sách có thể chưa thay đổi cuộc sống của một đứa trẻ trong ngày một ngày hai. Nhưng biết đâu, vài năm nữa, từ một cuốn sách cũ mà nhóm mang đến, sẽ có một em học sinh chọn học tiếp, chọn làm thầy cô giáo, hoặc quay về giúp đỡ bản làng mình như cách các anh chị tình nguyện viên đang làm hôm nay…

Đợt 2 của hoạt động “Thu sách đổi quà” mùa 3 sẽ diễn ra từ 1-3.8.2025, tại Đường Sách TP.HCM. Sau khi tiếp nhận, toàn bộ sách sẽ được phân loại, đóng gói cẩn thận và chuyển đến tay học sinh trong chuyến đi thực địa dự kiến tổ chức vào cuối tháng 8.2025.

Nhóm thực hiện kỳ vọng được đón nhận các loại sách phù hợp với nhu cầu học tập và phát triển kỹ năng cho học sinh ở vùng cao, bao gồm: sách giáo khoa cấp tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, sách tham khảo các khối lớp, truyện thiếu nhi, truyện tranh, sách kỹ năng sống…