Sống bên công trình cấp nước sạch (Vân Canh- Bình Định): Hơn 7 tỉ đồng “đắp chiếu”, cả nghìn dân kêu “khát”

VHO- Công trình bổ sung nguồn nước cấp cho hệ thống cấp nước sinh hoạt thị trấn Vân Canh (Vân Canh, Bình Định) có tổng mức đầu tư hơn 7,1 tỉ đồng từ vốn Chương trình mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh nông thôn, vốn Trung ương hỗ trợ theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ và vốn ngân sách tỉnh.

 Do không còn vận hành nên cỏ dại bám lấy, mọc um tùm

 Người dân nơi đây kỳ vọng sẽ giải quyết được bài toán thiếu nước sạch sinh hoạt, đặc biệt là trong mùa hạn hán nhưng giờ đây nhà máy lại rơi vào cảnh “đắp chiếu” sau thời gian ngắn vận hành, gây lãng phí tiền của nhà nước. 
Vị trí nhà máy chưa hợp lý 
Công trình bổ sung nguồn nước cấp cho hệ thống cấp nước sinh hoạt huyện Vân Canh (gọi tắt công trình cấp nước sạch Vân Canh) do Sở NN&PTNT làm chủ đầu tư, đưa vào sử dụng khoảng đầu năm 2013, có công suất 1.400 m3/ngày đêm, với nhiệm vụ cung cấp nước sạch sinh hoạt cho gần 12.000 người dân các xã Canh Thuận, Canh Hiệp, Canh Hiển và thị trấn Vân Canh. Đưa vào vận hành “cầm hơi” phục vụ cấp nước sạch cho người dân chỉ được trong một thời gian ngắn thì bỗng nhiên từ năm 2015 đến nay nhà máy đã dừng hẳn hoạt động. Hiện công trình đã bắt đầu xuống cấp, thiết bị tại hệ thống trạm bơm, nhà máy xử lý nước bị rỉ sét. Trong khuôn viên, các công trình bể chứa nước sạch, nhà hóa chất, hồ lắng bùn, nhà quản lý gần như bị cỏ dại bám lấy, mọc um tùm. 
Không chỉ có gia đình nhà anh Dặm mà hàng trăm hộ đồng bào Chăm H’roi sống tại thị trấn Vân Canh, cũng như hàng nghìn người dân tại các xã Canh Thuận, Canh Hiệp, Canh Hiển thuộc huyện Vân Canh thổ lộ: “Nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân ở địa phương là rất lớn, vậy mà công trình được nhà nước đầu tư hàng tỉ đồng này lại không hoạt động, lãng phí quá. Không những vậy, cứ bước vào mùa khô người dân huyện Vân Canh phải hứng chịu tình cảnh thiếu nước sạch sinh hoạt trầm trọng. Sống bên công trình cấp nước sạch mà người dân phải “khát”, đúng là chuyện dở khóc dở cười. Theo UBND huyện Vân Canh, nguyên nhân nhà máy cấp nước hoạt động không hiệu quả là do mức giá nước sạch sinh hoạt cấp cho hộ dân được Trung tâm Nước sạch - Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh đề xuất 4.500 đồng/m3 thời điểm 2013 là khá cao, không phù hợp với điều kiện kinh tế của người dân ở địa phương. Với lại, giờ đây giá nước chỉ có thu 1.800 đồng/m3, thì người dân vẫn không đăng ký sử sụng, chỉ muốn xài miễn phí, không thu tiền. 
Cũng theo UBND huyện Vân Canh, một nguyên nhân khác dẫn đến nhà máy hoạt động không hiệu quả là do vị trí đặt nhà máy nước sạch chưa hợp lý. Vào mùa nắng hạn, nhà máy không có đủ nước để hoạt động vì vào thời điểm này, nước từ sông Hà Thanh cạn dần cộng với việc phải qua 2 lần bơm mới đến được nhà máy, gây tốn kém. Riêng thời gian Công ty CP Tổng hợp Vân Canh tiếp nhận vận hành, huyện phải bù lỗ hàng trăm triệu đồng/năm. Công ty có thể phá sản nếu duy trì hoạt động nhà máy trong điều kiện như vậy. 

 Công trình cấp nước sạch Vân Canh rơi vào hoàn cảnh “đắp chiếu” 

Tiền bán nước không đủ bù lỗ 
Qua tìm hiểu được biết, trước khi đưa công trình này vào vận hành, Trung tâm Nước sạch - Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh xây dựng đơn giá nước sinh hoạt theo các mức: 4.500 đồng/m3 (hộ dân cư), 4.800 đồng/m3 (phục vụ mục đích công cộng), 7.500 đồng/m3 (cơ quan hành chính, sự nghiệp), 8.800 đồng/m3 (hoạt động sản xuất vật chất) và 11.800 đồng/m3 (kinh doanh dịch vụ). Tại thời điểm đó, các mức giá trên do Trung tâm đề xuất và gửi văn bản đề nghị huyện Vân Canh cho ý kiến về mức giá, phương án vận hành. Tuy nhiên địa phương chậm trễ hồi âm. Sau đó huyện lại cho rằng các mức giá này là không phù hợp, nhất là giá nước sạch sinh hoạt ở hộ dân cư. Thêm vào đó, là huyện miền núi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số nghèo và đây là công trình cấp nước tự chảy nên UBND huyện đưa ra ý kiến: Đồng bào sẽ không đủ khả năng chi trả nếu tính theo mức giá này. 
Để giải quyết khúc mắc trong vận hành công trình, tháng 12.2013 UBND tỉnh đồng ý chủ trương giao công trình cấp nước sạch Vân Canh cho UBND huyện Vân Canh tổ chức, quản lý, vận hành. Trung tâm Nước sạch - Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh đã thực hiện bàn giao công trình cho Công ty TNHH Tổng hợp Vân Canh quản lý. Ông Lê Bá Thanh, Giám đốc Công ty CP Tổng hợp Vân Canh cho biết, sau khi nhận bàn giao, đơn vị đã tiến hành vận hành, cung ứng nước sạch sinh hoạt cho nhân dân trong vòng 1 năm. Năm 2013, Công ty chỉ thu mức giá 750 đồng/m3 (hộ dân cư) và đến nay cũng chỉ thu 1.800 đồng/m3. Trong khi đó chi phí điện, hóa chất để phục vụ hoạt động cho nhà máy nước là khá lớn. Tiền bán nước không đủ để bù cho chi phí sản xuất, do vậy Công ty rơi vào hoàn cảnh thua lỗ và phải bù lỗ. 
Thông tin từ Sở NN&PTNT tỉnh Bình Định, Sở đã gửi văn bản và yêu cầu UBND huyện Vân Canh đánh giá lại hiệu quả của công trình, đề xuất giải pháp. Từ đó Sở sẽ phối hợp với huyện để bàn bạc, tìm cách tháo gỡ khó khăn, sớm đưa công trình cấp nước sạch Vân Canh đi vào hoạt động theo đúng mục đích, công năng đã đầu tư. 

PHAN HIẾU