Sẵn sàng cho mọi kịch bản

VHO - Việt Nam đã hoàn thiện hồ sơ đề cử “Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ” để trình UNESCO. Hiện hồ sơ đang được Hội đồng của Công ước 2003 UNESCO thẩm định và đề xuất nhận xét cho Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 quyết định. Việc công bố sẽ được thực hiện vào tháng 12.2025.

 Mới đây, tại trụ sở Phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO ở Paris, Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO Nguyễn Thị Vân Anh đã có buổi làm việc với Đoàn công tác của Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam và Sở VHTTDL tỉnh Bắc Ninh về Hồ sơ đề cử “Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ” là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp sẽ được UNESCO xem xét vào tháng 12.2025.

Văn Hóa đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Đáp, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Bắc Ninh về hồ sơ đề cử.

.Xin ông thông tin về cuộc làm việc mới đây của Đoàn Việt Nam với Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO tại Paris?

- Ông Nguyễn Văn Đáp: Tại buổi làm việc, Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO Nguyễn Thị Vân Anh đề cao vai trò và những nỗ lực của Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch và Sở VHTTDL tỉnh Bắc Ninh trong quá trình xây dựng Hồ sơ.

Đại sứ bày tỏ vui mừng và nhận định, hồ sơ được xây dựng bài bản, nghiêm túc, phản ánh tinh thần trách nhiệm cao trong công tác bảo tồn một di sản văn hóa phi vật thể đang đứng trước nguy cơ bị mai một. Đại sứ khẳng định, Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO hết sức coi trọng hồ sơ đề cử này và Phái đoàn đã là đầu mối, cùng UBND tỉnh Bắc Ninh và Ủy ban quốc gia UNESCO chủ trì triển khai nhiều hoạt động quảng bá và vận động cho Hồ sơ.

.Việc lập hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận Nghề làm tranh Đông Hồ đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp được thực hiện trong bối cảnh nào?

- Chúng tôi nỗ lực lập hồ sơ đệ trình UNESCO xem xét, công nhận Nghề làm tranh Đông Hồ là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp trong bối cảnh nghề truyền thống này đang đối mặt với nguy cơ mai một nghiêm trọng.

Mặc dù là một biểu tượng văn hóa đặc sắc của dân tộc, nhưng hiện nay, số lượng nghệ nhân còn lại rất ít ỏi, chủ yếu là những người cao tuổi. Kỹ thuật làm tranh tinh xảo, từ việc làm giấy điệp, tạo màu tự nhiên từ nguyên liệu địa phương đến khắc ván in, đang dần thất truyền do thiếu người kế nghiệp và sự cạnh tranh của các loại hình nghệ thuật hiện đại.

Thêm vào đó, thị trường tiêu thụ tranh Đông Hồ truyền thống gặp nhiều khó khăn, khiến đời sống của các nghệ nhân không ổn định, làm giảm động lực cho thế hệ trẻ gắn bó với nghề.

Việc đệ trình UNESCO đưa vào Danh sách cần bảo vệ khẩn cấp là một hành động cấp bách nhằm thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế, huy động nguồn lực và xây dựng các chương trình bảo tồn hiệu quả, giúp nghề làm tranh Đông Hồ vượt qua giai đoạn khó khăn, hồi sinh và phát triển bền vững.

Chỉ còn sáu tháng nữa là UNESCO sẽ xem xét đối với hồ sơ Nghề làm tranh Đông Hồ. Ông có thể thông tin về việc đề cử hồ sơ và nhận được phản hồi từ UNESCO cũng như các nước thành viên như thế nào?

- Hội đồng thẩm định hồ sơ Công ước 2003 đang thẩm định hồ sơ các quốc gia năm 2025, trong đó có Việt Nam. Việc thẩm định hồ sơ là công việc nội bộ của Hội đồng, không có phản hồi trực tiếp và yêu cầu bổ sung, sửa chữa nhiều. Một số trường hợp, hồ sơ cần làm rõ, hay bổ sung một số thông tin nhỏ, không đáng kể, thì có thể tháng 7 - 8.2025, Ban thư ký Công ước 2003 sẽ có thư gửi cho quốc gia thành viên về việc làm rõ, hay bổ sung thông tin.

Hội đồng thẩm định của UNESCO sẽ xét duyệt hồ sơ và có kết quả báo cáo với Ủy ban Liên chính phủ vào tháng 12.2025. Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 của UNESCO họp tại New Deli, Ấn Độ vào 12.2025 chính thức ghi danh di sản văn hóa phi vật thể của các quốc gia.

Thời gian qua, UBND tỉnh Bắc Ninh và Ủy ban quốc gia UNESCO chủ trì triển khai nhiều hoạt động văn hóa quảng bá và vận động cho hồ sơ. Các sự kiện này đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp đối với bạn bè quốc tế, góp phần thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế đối với di sản văn hóa đặc sắc này của Việt Nam.

Chuyến công tác của Đoàn Việt Nam vừa qua nhằm nghiên cứu, tìm hiểu kinh nghiệm quốc tế và trao đổi chuyên môn trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, góp phần thúc đẩy tiến trình ghi danh hồ sơ vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của UNESCO.

Các cơ quan chức năng Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO trong thời gian từ nay đến tháng 12.2025 khi UNESCO xem xét Hồ sơ đề cử quan trọng này.

Xin ông cho biết, chúng ta cần phải làm gì từ nay đến tháng 12.2025?

- Trong khi chờ kết quả từ UNESCO về Hồ sơ Nghề làm tranh Đông Hồ, chúng ta cần thực hiện những hành động thiết thực để giữ gìn và phát huy Di sản này. Cần tiếp tục tăng cường các hoạt động bảo tồn và truyền dạy trực tiếp tại làng nghề, hỗ trợ nghệ nhân tiếp tục sản xuất, bảo đảm sinh kế và truyền nghề cho thế hệ trẻ.

Tiếp tục đẩy mạnh quảng bá tranh Đông Hồ trong nước thông qua các triển lãm, sự kiện văn hóa, và đặc biệt là ứng dụng công nghệ số để tiếp cận đông đảo công chúng, nhất là giới trẻ, giúp họ hiểu và yêu mến giá trị của di sản văn hóa.

Việc chuẩn bị sẵn sàng cho mọi kịch bản từ UNESCO cũng rất quan trọng: Nếu được công nhận ghi danh sẽ có kế hoạch phát huy tầm vóc quốc tế; nếu chưa, sẽ có phương án khắc phục, bổ sung hồ sơ và tiếp tục nỗ lực bảo tồn mạnh mẽ hơn nữa…