Đình Đô Mỹ gần 200 năm tuổi được trùng tu, hồi sinh giá trị kiến trúc thời Nguyễn

VHO - Sau nhiều năm xuống cấp nghiêm trọng, đình Đô Mỹ (xã Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa), một trong những kiến trúc đặc sắc thời Nguyễn đang được đầu tư trùng tu, tôn tạo quy mô lớn và dự kiến hoàn thành cuối năm 2025.

Tọa lạc tại thôn Đô Mỹ, xã Tống Sơn, đình Đô Mỹ là công trình tiêu biểu mang đậm dấu ấn kiến trúc đình làng thời Nguyễn. Được dựng vào giữa thế kỷ XIX, đình thờ Thành hoàng Tô Hiến Thành, vị quan đại thần nổi tiếng văn võ song toàn dưới triều Lý cùng hai vị Đô Bá và Nguyễn Thận Xuân. Năm 1996, đình được xếp hạng Di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh.

Trải gần hai thế kỷ tồn tại, ngôi đình từng là nơi hội tụ văn hoá, sinh hoạt cộng đồng, giữ vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh và lịch sử địa phương. Tuy nhiên, biến động của thời gian cùng tác động của khí hậu đã khiến công trình gỗ bề thế xuống cấp nặng nề, nhiều mảng kiến trúc bị mục, nứt, không còn đảm bảo an toàn.

Trước thực trạng đó, ngày 21.12.2024, HĐND huyện Hà Trung (cũ) đã ban hành Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư dự án “Tu bổ, tôn tạo Di tích đình Đô Mỹ”, tạo cơ sở để công trình bước vào giai đoạn bảo tồn đúng quy chuẩn, hướng đến khôi phục giá trị nguyên gốc và phát huy hiệu quả văn hoá, du lịch cho địa phương.

Nét kiến trúc đặc sắc của đình làng thời Nguyễn

Tòa đại đình Đô Mỹ nằm trên khu đất bằng phẳng, quay hướng Tây, diện tích khoảng 375m², gồm 5 gian 2 chái với 24 cột gỗ lim (12 cột cái, 12 cột quân). Những chiếc cột cái lớn đến mức vòng tay người lớn ôm không xuể, minh chứng cho sự cầu kỳ, đồ sộ và quy mô của kiến trúc xưa.

Toàn bộ cột gỗ trong đình đều sử dụng gỗ lim quý, kết cấu theo lối “chồng rường – kẻ bẩy”, mang đến sự vững chãi và cân đối. Ngoài các họa tiết “tứ linh”, “tứ quý” thường thấy, nghệ nhân xưa đã tạo nên nhiều mảng chạm khắc tinh xảo, bố cục gọn chặt, toát lên sự mạnh mẽ, khỏe khoắn.

Các bậc cao niên kể lại rằng để dựng nên tòa đình lớn như vậy, người dân Đô Mỹ khi xưa không thể tự mình đảm đương. Làng đã “kết chạ” với nhiều làng lân cận như Phạm Xá, làng Vỹ, làng Đà… tạo thành một mạng lưới tương trợ: làng lo gỗ, làng làm ngói, làng đóng gạch, làng góp tiền thuê thợ.

Tinh thần đoàn kết đó không chỉ tạo nên một di tích mà còn hình thành mối dây liên kết văn hoá bền chặt. Hằng năm, vào dịp lễ tết, người dân các làng “kết chạ” vẫn mang lễ vật đến đình Đô Mỹ để dâng hương, giữ trọn truyền thống hiếm có.

Suốt hàng trăm năm, đình vừa là nơi thờ tự Thành hoàng, vừa là không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Dù thôn đã có nhà văn hóa, đình Đô Mỹ vẫn được xem là “ngôi nhà chung”, nơi diễn ra họp làng, việc dân, lễ hội, hội hè.

Đặc biệt, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, đình – chùa Đô Mỹ từng là “địa chỉ đỏ”, là nơi họp bàn, tổ chức lực lượng cách mạng, nuôi giấu cán bộ. Chính giá trị lịch sử này góp phần quan trọng trong việc di tích được xếp hạng cấp tỉnh năm 1996.

Hằng năm, vào rằm tháng Giêng, lễ hội đình Đô Mỹ được tổ chức trang trọng, thu hút đông đảo người dân và các làng “kết chạ” trở về. Trong tiết xuân ấm áp, hội làng trở thành không gian kết nối cộng đồng, gửi gắm ước vọng năm mới bình an, tốt lành.

Dự án trùng tu quy mô lớn, kỳ vọng hồi sinh không gian văn hóa cộng đồng

Theo Nghị quyết của HĐND huyện Hà Trung (cũ), dự án tu bổ, tôn tạo đình Đô Mỹ được triển khai trên tổng diện tích khoảng 2.000m², với tổng mức đầu tư không quá 18,675 tỉ đồng.

Các hạng mục chính được thực hiện gồm:Tu bổ, tôn tạo đình chính; giữ nguyên quy mô kiến trúc 5 gian 2 chái; nâng cốt nền đình cao hơn sân 45cm (3 bậc); diện tích mặt bằng 305m²; phá dỡ hậu cung nhân dân xây năm 2005 để dựng lại đúng phong cách truyền thống, diện tích 20m².

Xây mới cổng tứ trụ, tường rào, tôn tạo sân đình, cổng tứ trụ 4 trụ thông thiên; tường rào cao 1,55m, dày 110, bổ trụ 220 cách đều 4m; xen kẽ gạch gốm hoa chanh; sân lát gạch bát phục chế theo kiểu “mạch chữ công”.

Dự án hướng đến mục tiêu không chỉ gia cố, bảo vệ công trình đang xuống cấp mà còn hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, nâng cao tuổi thọ di tích, tạo không gian văn hóa phục vụ nghi lễ truyền thống và hoạt động cộng đồng của nhân dân xã Tống Sơn.

Đồng thời, khi hoàn thành, đình Đô Mỹ hứa hẹn trở thành điểm đến văn hóa, du lịch hấp dẫn, góp phần phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Theo thống kê của Sở VHTTDL Thanh Hóa, toàn tỉnh hiện có: 858 di tích được xếp hạng, gồm 1 di sản văn hóa thế giới, 5 di tích quốc gia đặc biệt, 139 di tích quốc gia và 713 di tích cấp tỉnh; 27 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; 8 bảo vật quốc gia.

Nhiều di tích trọng điểm đã được Trung ương đầu tư hàng trăm tỉ đồng để tu bổ, tôn tạo như: Lam Kinh, Thành nhà Hồ, đền Bà Triệu, Thái miếu nhà Lê… Địa phương cũng chủ động bố trí nguồn chống xuống cấp từ 30–60 tỷ đồng/năm, chưa kể nguồn xã hội hóa gấp 5–7 lần ngân sách Nhà nước.

Không chỉ bảo tồn di tích vật thể, Thanh Hóa còn chú trọng phục hồi các giá trị văn hóa phi vật thể: lễ Pồn Poông, Kin Chiêng Boọc Mạy, hát chèo làng Mưng, trò Xuân Phả, múa đèn Đông Anh, Hò sông Mã, Trò Chiềng, hát cửa đình… Nhiều nghề truyền thống được khôi phục mang lại hiệu quả kinh tế cao như nghề đúc trống đồng, làm bánh gai, nem chua.

Tỉnh cũng tập trung quy hoạch, phát triển du lịch di sản thông qua các đề án chuyên biệt như phát triển du lịch Thành nhà Hồ, đổi mới quản lý Khu di tích Lam Kinh, xây dựng sản phẩm du lịch mũi nhọn đến năm 2030…

Nhờ đó, hình ảnh di tích, danh thắng Thanh Hóa ngày càng được quảng bá rộng rãi, góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.