“Địa chỉ đỏ” truyền lửa lòng yêu nước

VHO - Bảo tàng Nghệ An - Xô Viết Nghệ Tĩnh là “địa chỉ đỏ” đặc biệt, nơi đang lưu giữ và trưng bày hàng nghìn hiện vật, tư liệu gốc gắn liền với cao trào cách mạng 1930-1931.

Tự hào hơn cả, đây là một trong hai bảo tàng trên cả nước được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký tặng “Lời đề tựa”, khẳng định tầm vóc lịch sử của phong trào và vai trò của bảo tàng trong sự nghiệp gìn giữ, phát huy giá trị truyền thống cách mạng.

Cờ, trống hiệu triệu vang mãi cùng non sông

Gần một thế kỷ trôi qua, nhưng khí thế bừng bừng của cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh vẫn vang vọng cùng non sông. Những bộ sưu tập hiện vật đặc biệt trong đó có cờ và trống được lưu giữ tại Bảo tàng Nghệ An - Xô Viết Nghệ Tĩnh (Nghệ An) đã trở thành minh chứng sống động cho tinh thần đấu tranh kiên cường, đầy hy sinh nhưng vô cùng vẻ vang của nhân dân ta.

Hàng nghìn tư liệu, hiện vật được sưu tầm và gìn giữ tại Bảo tàng đang “kể lại” một cách chân thực quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc. Các hiện vật chủ yếu gắn với cao trào 1930 - 1931, khi nhân dân Nghệ An và Hà Tĩnh, dưới ngọn cờ của Đảng, đã làm nên bản anh hùng ca chói lọi. Cụm từ “Tiếng trống Xô Viết” cũng từ đó trở thành biểu tượng của sức mạnh quần chúng, tiếng gọi vùng lên phá tan xiềng xích nô lệ.

Dẫn khách tham quan bảo tàng, bà Trần Thị Hồng Nhung, Phó Giám đốc Bảo tàng xúc động kể: “Ngày 3.2.1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký “Lời đề tựa” cho Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh (nay là Bảo tàng Nghệ An – Xô Viết Nghệ Tĩnh). Đó là dấu mốc thiêng liêng, khẳng định sứ mệnh của Bảo tàng trong việc lưu giữ và truyền lửa cách mạng cho muôn đời sau”. Đến nay, nơi đây vẫn trân trọng bảo quản bức ảnh Bác Hồ ký “Lời đề tựa” cùng bản thảo, bút tích và nhiều kỷ vật gắn liền với Người.

Không chỉ có vậy, bảo tàng còn lưu giữ hơn 16.000 tư liệu, hiện vật, trong đó có hơn 3.500 hiện vật gốc, gần 6.000 hồ sơ cá nhân chiến sĩ Xô Viết bị tù đày, hàng trăm hồi ký cán bộ lão thành cách mạng cùng nhiều di sản văn hóa phi vật thể như thơ ca, hò vè, nhạc phẩm, phim ảnh…

Từ những kỷ vật giản dị mà thiêng liêng ấy, nơi đây trở thành “địa chỉ đỏ” hun đúc lòng tự hào dân tộc, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau. “Mỗi hiện vật là một minh chứng, mỗi lá cờ, tiếng trống là một ngọn lửa. Ngọn lửa ấy sẽ còn cháy mãi, tiếp thêm sức mạnh cho các thế hệ bước tiếp con đường mà cha ông đã chọn”, bà Trần Thị Hồng Nhung khẳng định.

Trong số những hiện vật quý giá, nổi bật nhất là bộ sưu tập 11 lá cờ Đảng từng tung bay trong phong trào 1930-1931. Mỗi lá cờ là một câu chuyện lịch sử: Từ lá cờ của nhân dân làng Lương Sơn, xã Bắc Sơn, tổng Đặng Sơn, huyện Đô Lương (nay thuộc xã Đô Lương), cờ treo trên ngọn cây đa ở Tiên Hội để hiệu triệu quần chúng, đến lá cờ của Đảng bộ Hưng Nguyên dùng trong lễ truy điệu liệt sĩ sau cuộc biểu tình đẫm máu ngày 12.9.1930. Những lá cờ đỏ búa liềm được làm thủ công, nhuộm vải đỏ, vẽ vôi trắng thành hình búa liềm, đã trở thành biểu tượng khơi dậy khí thế vùng lên của công - nông Nghệ Tĩnh, đồng thời lan tỏa tinh thần đấu tranh ra khắp cả nước.

Bên cạnh cờ, bộ sưu tập trống cũng là “nhân chứng sống” của cao trào cách mạng. Tiếng trống của làng Lộc Đa vang lên trong cuộc biểu tình Vinh - Bến Thủy ngày 1.5.1930 đã thôi thúc hơn 1.200 công - nông xuống đường, làm rung chuyển cả bộ máy cai trị của thực dân, phong kiến. Tiếng trống Phù Long lại mở đầu cuộc biểu tình lớn ở Hưng Nguyên ngày 12.9.1930, nơi hàng chục chiến sĩ cách mạng ngã xuống, nhưng khí thế đấu tranh càng thêm bừng cháy.

Đặc biệt, chiếc trống của họ Vi (Môn Sơn - Con Cuông) gắn liền với cuộc biểu tình tháng 8.1931 của đồng bào miền Tây xứ Nghệ, góp phần chứng minh sức lan tỏa rộng khắp của phong trào Xô Viết. Cùng với trống, nhiều nhạc cụ dân gian như chiêng, mõ, thanh la… cũng trở thành “vũ khí đặc biệt” trong những cuộc đấu tranh sôi sục, nay được Bảo tàng trân trọng gìn giữ.

Điều đáng trân trọng là hôm nay, không chỉ các đoàn học sinh, sinh viên mà còn rất nhiều người dân, du khách thập phương tìm đến bảo tàng để tận mắt chiêm ngưỡng bộ sưu tập cờ, trống. Trước những lá cờ đỏ búa liềm đã phai màu thời gian hay tiếng trống in hằn dấu vết năm tháng, nhiều người rưng rưng xúc động, cảm nhận rõ mạch nguồn lịch sử chảy trong tim mình.

Anh Nguyễn Văn Tùng (du khách từ Hà Tĩnh) chia sẻ: “Được đứng trước những hiện vật từng gắn với phong trào Xô Viết, tôi như nghe lại tiếng trống giục giã năm xưa. Đó không chỉ là lịch sử, mà còn là niềm tự hào, là bài học để thế hệ trẻ như chúng tôi tiếp bước cha ông”.

Kết nối các tour du lịch về nguồn

Hệ thống di tích Xô Viết Nghệ Tĩnh trải dài trên địa bàn Nghệ An và Hà Tĩnh, trong đó phần lớn do Nghệ An quản lý. Đây là nguồn tài nguyên văn hóa, lịch sử vô giá, tuy nhiên công tác bảo tồn, tôn tạo vẫn còn đối mặt nhiều khó khăn. Không ít di tích đã được đầu tư trùng tu nhưng do thiếu kinh phí nên mới dừng ở mức chắp vá; một số hạng mục dù vừa hoàn thành đã xuất hiện dấu hiệu xuống cấp. Khí hậu khắc nghiệt, nguồn thu công đức hạn hẹp cũng khiến việc duy trì, bảo vệ di tích gặp nhiều trở ngại.

Để khắc phục tình trạng này, các địa phương đang đẩy mạnh vai trò của cấp ủy, chính quyền trong bảo tồn, phát huy giá trị di tích; đồng thời tiến hành rà soát hiện trạng, cắm mốc bảo vệ, tránh tình trạng xâm lấn. Cùng với đó, công tác tuyên truyền, giáo dục cộng đồng được chú trọng hơn; kinh phí được ưu tiên cho những di tích trọng điểm, xuống cấp nặng; các nguồn lực xã hội hóa cũng được huy động để biến hệ thống di tích trở thành điểm đến văn hóa - lịch sử hấp dẫn cho nhân dân và du khách.

Trong định hướng phát triển, ngành VHTTDL Nghệ An xác định việc khai thác giá trị di tích Xô Viết Nghệ Tĩnh phải gắn liền với xây dựng các tour, tuyến du lịch về nguồn. Tại Bảo tàng Nghệ An - Xô Viết Nghệ Tĩnh và các điểm di tích, việc đổi mới, đa dạng hóa hình thức trưng bày, nâng cao chất lượng thuyết minh, cải thiện cảnh quan, môi trường được đặt lên hàng đầu. Cùng với đó là việc tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ, hướng dẫn viên, kết nối với các doanh nghiệp lữ hành để tạo ra sản phẩm du lịch đặc thù, giàu sức hút. Đặc biệt, từng bước triển khai công tác số hóa, tư liệu hóa vào việc quản lý hiện vật.

Theo ông Trần Xuân Cường, Phó Giám đốc Sở VHTTDL Nghệ An, du lịch dựa trên di tích, di sản ngày càng được du khách lựa chọn bởi không chỉ mang đến trải nghiệm tham quan mà còn giúp họ khám phá, thấu hiểu những giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc của địa phương.“Các điểm di tích cần song hành giữa bảo tồn nghiêm túc với phát huy hiệu quả, từ đó vừa giữ gìn được giá trị truyền thống, vừa tạo động lực phát triển kinh tế xã hội, đưa du lịch về nguồn trở thành sản phẩm bền vững”.