Bước tiến quan trọng trong nhận diện về Chính điện Kính thiên

VHO - Cuộc khai quật thăm dò khu vực Chính điện Kính Thiên năm 2024 dù chỉ khai quật trên một diện tích nhỏ nhưng đã đem lại nhiều nhận thức mới, tiến thêm một bước quan trọng trong nhận diện về Chính điện Kính Thiên và không gian Chính điện Kính Thiên thời Lê sơ (thế kỷ 15 - 16) và Lê Trung hưng (thế kỷ 17 - 18) trên các phương diện kiến trúc, vật liệu, mặt bằng tổng thể và kỹ thuật xây dựng.

Thực hiện khuyến nghị của UNESCO và được phép của Bộ VHTTDL, năm 2024, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật thăm dò 500m², với bốn hố khai quật.

Chiều 10.1, tại Khu Di sản văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long, Viện Khảo cổ học phối hợp Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội công bố những kết quả khai quật khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long năm 2024.

Các nhà khoa học tiếp tục có nhiều phát hiện quan trọng để làm rõ hơn không gian Chính điện Kính Thiên (Hoàng thành Thăng Long, Hà Nội). Đây là cơ sở để phục dựng Chính điện Kính Thiên trong thời gian tới.

Theo PGS.TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, các nhà khoa học đã tiến hành khai quật 4 hố ở nhiều vị trí khác nhau trong khu vực Hoàng thành Thăng Long. Đã có thêm nhiều phát hiện thú vị, củng cố thêm những giả thuyết về hình hài của Điện Kinh Thiên trước đó.

Hố thứ nhất tại khu vực tây nam Hậu Lâu (tức tây bắc Chính điện Kính Thiên, nơi thiết triều của hoàng đế thời Lê sơ trở về sau). Hố thứ hai được khai quật ngay trên nền điện Kính Thiên. Hố thứ ba nằm ở khoảng giữa không gian từ điện Kính Thiên và Đoan Môn, chếch về phía Tây. Hố thứ tư nằm ngay phía sau cổng Đoan Môn về phía điện Kính Thiên, cách hố khai quật tại khu vực cổng trước đó một quãng ngắn. Mục đích cuộc khai quật là tập trung làm rõ cấu trúc không gian của điện Kính Thiên.

Trong đó, hố khai quật tại nền điện Kính Thiên phát hiện dấu tích bó nền thời Nguyễn theo hướng đông – tây; các dấu tích cột móng thời Lê Trung hưng (thế kỷ 17 - 18) với kích thước 1,9m x 1,4m. Khu vực điện Kính Thiên đã từng dược khai quật vào các năm 2011 và 2023. Những kết quả mới tiếp tục làm rõ hơn nữa cấu trúc nền móng của chính điện Kính Thiên thời Lê Trung hung.

Hố khai quật số hai xuất lộ ba dấu tích kiến trúc thời Lê Trung hưng. Các dấu tích này đều là sự tiếp nối của kiến trúc hành lang và tường bao đã phát lộ từ các cuộc khai quật năm 2014 - 2015. Dấu tích này góp phần khẳng định giả thuyết hai có hai hành lang một phía đông, một phía tây chạy từ cổng Đoan Môn đến khu vực Chính điện Kính Thiên. Hành lang này chính là giới hạn của không gian thiết triều thời Lê sơ, Lê Trung hưng.

Hố khai quật phía sau cổng Đoan Môn xuất lộ nhiều dấu tích kiến trúc thời Lê Trung hưng gồm: sân Đan Trì, Ngự đạo (đường của hoàng đế), dưới Ngự đạo và Đan Trì thời Lê Trung hưng khoảng 30cm là một cống thoát nước ngầm khá lớn (cao 53cm, lòng rộng 37cm) có chức năng tiêu thoát nước cho toàn bộ khu vực không gian sân thiết triều. Các dấu tích cung cấp thêm nhận thức về không gian thiết triều của thời kỳ lịch sử này.

Trong khi đó, hố khai quật số một nằm ở phía tây bắc điện Kính Thiên cung cấp thêm dữ liệu về một cung điện khác, có thể là điện Cần Chánh, nơi làm việc thường ngày của hoàng đế (Chính điện Kính Thiên là nơi thiết Đại triều).

Theo PGS.TS Tống Trung Tín, cuộc khai quật năm 2024 dù chỉ khai quật với diện tích nhỏ nhưng đã đem lại nhiều nhận thức mới, tiến thêm một bước quan trọng trong nhận diện về Chính điện Kính Thiên và không gian Chính điện Kính Thiên thời Lê sơ (thế kỷ 15 - 16) và Lê Trung hưng (thế kỷ 17 - 18) trên các phương diện kiến trúc, vật liệu, mặt bằng tổng thể và kỹ thuật xây dựng.

Những phát hiện này là cơ sở để hướng tới việc nghiên cứu khôi phục không gian Chính điện Kính Thiên và Chính điện Kính Thiên; đồng thời, cho thấy sự cần thiết phải hạ giải một số công trình để làm rõ hơn nhận thức về giá trị Hoàng thành Thăng Long như Quyết định số 46 COM 7B.43 của UNESCO thông qua vào tháng 7.2024.

Cũng theo PGS.TS Tống Trung Tín, kết quả khai quật năm 2024 tiếp nối những kết quả tìm thấy của các năm trước, cho phép các nhà khoa học phán đoán khả năng Điện Kính Thiên có 9 gian, với hệ thống móng cột, bó nền được làm cẩn thận, kỹ lưỡng. Ngoài ra, các phát hiện mới cũng cho phép các nhà khoa học đặt ra giả thiết, có thể không gian Chính Điện Kính Thiên sẽ kết thúc ở khu vực nhà D67, tiếp nối sau đó là không gian Điện Cần Chánh.

PGS.TS Tống Trung Tín cho rằng, để hiểu chi tiết hơn, chính xác hơn nữa, trong các cuộc khai quật thời gian tới cần thiết phải xây dựng một kế hoạch hay một chiến lược khai quật  tổng thể như UNESCO đã khuyến nghị để làm sáng tỏ cũng như gia tăng hơn nữa các giá trị nổi bật toàn cầu của khu di sản Hoàng thành Thăng Long đáp ứng khuyến nghị của ICOMOS và Trung tâm Di sản Thế giới năm 2023 và 2024. Đây cũng chính là căn cứ có tính xác thực cao hướng tới việc nghiên cứu khôi phục không gian Chính điện Kính Thiên và Chính điện Kính Thiên.