Văn hóa Islam và triển vọng phát triển ngành Halal ở Việt Nam

VHO – Đó là chủ đề Hội thảo do Viện Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông phối hợp với Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam vừa tổ chức tại Hà Nội.

Các đại biểu trao đổi tại Hội thảo "Văn hóa Islam và triển vọng phát triển ngành Halal ở Việt Nam"

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Lê Phước Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông nhấn mạnh: "Hội thảo mong muốn làm rõ những ảnh hưởng, tác động hai chiều của văn hóa Islam đến mọi phương diện của đời sống xã hội của các quốc gia Islam giáo, cũng như nâng cao nhận thức và hiểu biết về ngành Halal; góp phần khai mở thị trường mới, nhiều tiềm năng cho doanh nghiệp Việt Nam".

PTS.TS Lê Phước Minh cho hay, muốn hiểu về văn hóa Islam, trước hết phải hiểu được hai thuật ngữ Halal và Haram. Halal là những nguyên tắc được phép, được thực hiện và Haram là những điều không được phép, cấm kỵ, không được thực hiện trong đời sống cả đạo và đời, được xây dựng dựa trên những điều quy định. Theo Islam giáo, Halal và Haram bao gồm tất cả các khía cạnh của cuộc sống, không chỉ trong các lĩnh vực thực phẩm, đồ uống, dược phẩm, mỹ phẩm… mà còn bao quát các vấn đề văn hóa, kinh tế, chính trị và xã hội. 

Đề cập tới yếu tố du lịch, PTS.TS Lê Phước Minh cho rằng, du lịch Việt Nam được coi là một ngành kinh tế mũi nhọn vì có tiềm năng du lịch đa dạng và phong phú. Giai đoạn từ 2015 - 2019, lượng khách quốc tế đến Việt Nam đã tăng 2,3 lần, từ 7,9 triệu lượt lên 18 triệu lượt, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 22,7% mỗi năm, song lượng du khách Islam giáo chiếm tỷ lệ không đáng kể. Trong khi đó, các nước láng giềng của Việt Nam như: Thái Lan và Singapore – hai quốc gia không theo Islam giáo ở Đông Nam Á rất thành công trong việc thu hút du khách đến từ các quốc gia thuộc Hội đồng hợp tác Vùng Vịnh (GCC) - là những khách hạng sang, có khả năng chi tiêu cao và thời gian lưu trú dài.

“Việc hiểu về văn hóa Islam sẽ giúp Việt Nam nắm bắt được tâm lý, thói quen, thị hiếu, lễ nghi, tôn giáo … của người theo Islam giáo để từ đó khai mở thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa Halal toàn cầu cũng như thu hút nhiều hơn du khách và nhà đầu tư Islam giáo đến Việt Nam, góp phần bứt phá tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững trong bối cảnh mới”, PTS.TS Lê Phước Minh nhấn mạnh.

Người Hồi giáo rất thích đi du lịch và là nhóm có chi phí cho du lịch ở mức cao trên thế giới

Hiện nay ở Việt Nam, cộng đồng Islam giáo có xấp xỉ 100.000 tín đồ, tập trung ở 14 tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, hiện Việt Nam chỉ có khoảng 20 mặt hàng xuất khẩu ở thị trường Halal. Với nhiều lợi thế về nông nghiệp, thực phẩm, du lịch, dệt may… và là một nước hội nhập sâu với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do, tuy nhiên mức độ và hiệu quả tham gia thị trường Halal toàn cầu chưa tương xứng với tiềm năng của Việt Nam.

Đánh giá một số vấn đề lý luận và thực tiễn về kinh tế Halal, phân tích bức tranh tổng thể về hiện trạng hệ thống tiêu chuẩn Halal, TS. Đinh Công Hoàng (Viện Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông) phân tích các tiềm năng, cơ hội cũng như thách thức của doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình tiếp cận thị trường Halal và đưa ra một số giải pháp để Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng Halal toàn cầu như: Nâng cao nhận thức của người dân cũng như ký kết các hiệp định với các quốc gia Hồi giáo, thành lập cơ quan quản lý để cấp giấy chứng nhận tiêu chuẩn cho các doanh nghiệp Việt Nam cũng như kết nối các doanh nghiệp của Việt Nam với thị trường Halal…

Tại Hội thảo, các đại biểu đều cho rằng, với nhiều lợi thế về nông nghiệp, thực phẩm, du lịch, dệt may… và là một nước hội nhập sâu với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) như: Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam –EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), tuy nhiên mức độ và hiệu quả tham gia thị trường Halal toàn cầu chưa tương xứng với tiềm năng của Việt Nam.

Tiềm năng của thị trường Halal toàn cầu rất lớn xét về dự báo tăng trưởng quy mô dân số, mức chi tiêu, sự đa dạng về lĩnh vực và triển vọng tăng trưởng trong tương lai với tốc độ khoảng 6 - 8%/năm.

Nhiều báo cáo gần đây của các tổ chức quốc tế ước tính, quy mô nền kinh tế Halal toàn cầu đã đạt trên 7.000 tỉ USD năm 2022 và dự kiến tăng lên mức khoảng 10.000 tỉ USD trong năm 2028. Mức chi tiêu và sử dụng các sản phẩm Halal có xu hướng ngày càng tăng, mở rộng sang cả người không theo đạo Hồi do các sản phẩm Halal đáp ứng nhiều tiêu chí về vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng, bảo vệ môi trường...

Thời gian qua, Chính phủ rất quan tâm đến việc khai mở và hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hiệu quả vào thị trường Halal toàn cầu, điển hình là việc ban hành Đề án “Tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng và phát triển ngành Halal Việt Nam đến năm 2030” theo Quyết định số 10/QĐ-TTg ngày 14.2.2023 của Chính phủ.

Thời gian tới, để đưa các sản phẩm đạt chứng nhận Halal của Việt Nam vào các thị trường Halal thế giới cần tập trung vào các định hướng cụ thể như: Tập trung vào công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về ngành Halal, văn hóa Hồi giáo cho người dân, doanh nghiệp và sở, ban, ngành địa phương; đẩy mạnh quảng bá hình ảnh, thương hiệu các sản phẩm, dịch vụ Halal Việt Nam với thị trường toàn cầu; xây dựng và hoàn thiện cơ chế quản lý phù hợp, từng bước hướng tới việc hoàn thiện hành lang pháp lý trong chứng nhận, quản lý, phát triển tiêu chuẩn Halal.

Một số cơ sở lưu trú đã quan tâm đến bếp ăn của thị trường khách Hồi giáo. Ảnh: Thu Hà

Cùng với đó, lồng ghép nội dung hợp tác Halal trong trao đổi, tiếp xúc cấp cao và các cấp với hầu hết các đối tác Hồi giáo như UAE, Qatar, Brunei,…; đưa nội dung về hợp tác Halal vào trong các cơ chế hợp tác song phương (UBLCP, TVCT), hiện Bộ Ngoại giao đang thúc đẩy tổ chức kỳ họp các cơ chế này giữa Việt Nam với các đối tác Hồi giáo như UAE, Ảrập Xêút, Iran, Qatar…; thúc đẩy ký kết các văn bản, thỏa thuận, tạo khuôn khổ pháp lý, nền tảng cho hợp tác trong lĩnh vực Halal; thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan để xây dựng 4 tiêu chuẩn quốc gia TCVN về lĩnh vực Halal (thực phẩm Halal - yêu cầu chung; thực hành nông nghiệp tốt đối với cơ sở sản xuất Halal; thức ăn chăn nuôi về Halal; thực phẩm Halal - yêu cầu đối với giết mổ động vật).

Việc tổ chức hội thảo này không chỉ góp phần phổ biến kiến thức về văn hóa Islam bao gồm phong tục, tập quán, những điều kiêng kỵ trong cuộc sống của cộng đồng Hồi giáo trên thế giới và ở Việt Nam, mà còn nâng cao nhận thức và hiểu biết về ngành Halal, như là một ngành kinh tế quan trọng, cho các nhà hoạch định chính sách, nhà quản lý, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và người dân Việt Nam. Điều này góp phần quan trọng, mở ra cơ hội để Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị Halal toàn cầu và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thu hút du khách Hồi giáo và nguồn vốn đầu tư lớn từ các quốc gia Hồi giáo trên thế giới. Đồng thời, góp phần thắt chặt quan hệ hợp tác của Việt Nam với 57 quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC).

Mới đây, tại Hội thảo “Phát triển chuỗi dịch vụ du lịch cho thị trường khách Hồi giáo tại miền Trung”, đại diện hơn 100 doanh nghiệp du lịch khách sạn, nhà hàng, lữ hành, các khu, điểm du lịch tại 3 tỉnh, thành phố là Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam đã cùng nhau trao đổi, tìm giải pháp đổi mới cách tiếp cận thị trường khách Hồi giáo, nâng tầm dịch vụ, ẩm thực, kết nối nhiều đường bay…

Để thu hút có hiệu quả thị trường khách quốc tế tiềm năng này, theo các đại biểu, nhiều vấn đề cần đặt ra cho chính quyền thành phố và những người làm việc trong ngành dịch vụ và khách sạn đó là phải hiểu rõ về văn hóa, hành vi và nhu cầu đặc biệt của khách du lịch Hồi giáo, chẳng hạn như việc khách Hồi giáo chỉ tiêu thụ thực phẩm Halal, các cơ sở phục vụ đáp ứng nhu cầu như có phòng cầu nguyện hoặc nhu cầu đi du lịch của khách Hồi giáo là rất cao sau tháng Ramadan, tháng lễ quan trọng nhất của đạo Hồi...

Việc quan tâm đến thị trường khách Hồi giáo là bước đầu kiến tạo dư địa mới, cơ hội mới cho các doanh nghiệp đa dạng hoá sản phẩm, thúc đẩy phát triển thị trường mới, mở ra cửa ngõ, đường dẫn mới kết nối, thu hút du khách Hồi giáo trên thế giới trong bối cảnh tăng tốc thu hút du khách quốc tế sau đại dịch Covid-19.

THANH TÂM