Điều đặc biệt của nhà văn đoạt giải Nobel Văn học 2023

VHO- Giải Nobel Văn học năm 2023 đã thuộc về nhà văn và nhà viết kịch Na Uy Jon Fosse, vì “những vở kịch và văn xuôi sáng tạo của ông đã lên tiếng cho những điều không thể nói ra”, theo công bố Viện Hàn lâm Thụy Điển. Đặc biệt Jon Fosse viết bằng Nynorsk - thứ tiếng ít phổ biến trong hai ngôn ngữ chính thức của Na Uy. Ông xếp hạng thứ 83 trong danh sách 100 thiên tài còn sống.

 Nhà văn Jon Fosse

 Fosse 64 tuổi, sinh ra ở bờ biển phía tây Na Uy. Kho tàng tác phẩm của ông bao gồm khoảng 40 vở kịch, cùng với vô số tiểu thuyết, thơ, tiểu luận, sách thiếu nhi và bản dịch. Ông học tại Đại học Bergen và nghiên cứu văn học so sánh, sau đó bắt tay vào sự nghiệp văn chương. Cuốn tiểu thuyết đầu tay của ông là Raudt, svart (Đỏ, Đen), được xuất bản năm 1983. Vở kịch đầu tiên của ông là Og aldri skal vi skiljast (Và chúng ta sẽ không bao giờ chia tay), được biểu diễn và xuất bản năm 1994. Bên cạnh tiểu thuyết, Fosse còn viết truyện ngắn, thơ, sách thiếu nhi, tiểu luận và kịch. Các tác phẩm của ông đã được dịch sang hơn 40 thứ tiếng và các vở kịch của ông đã có hơn 1.000 phiên bản. Ông cũng chơi nhạc và sáng tác lời bài hát cho các bản nhạc.

Năm 2003, Fosse được trao Huân chương Quân công của Tổng thống Pháp. Ông được báo Daily Telegraph xếp hạng thứ 83 trong danh sách 100 thiên tài còn sống. Năm 2011, Fosse được trao tặng toà nhà Grotten, nơi ở danh dự thuộc sở hữu của nhà nước Na Uy, nằm trong khuôn viên Cung điện Hoàng gia ở trung tâm thành phố Oslo. Đây là vinh dự được Vua Na Uy đặc biệt ban tặng vì những đóng góp cho nghệ thuật và văn hóa Na Uy. Năm 2015, Fosse được trao Giải thưởng Văn học của Hội đồng Bắc Âu cho bộ ba phim Andvake (Sự tỉnh táo), Olavs draumar (Những giấc mơ của Olav) và Kveldsvævd (Sự mệt mỏi).

Tháng 4.2022, tiểu thuyết A New Name: Septology VI-VII của Fosse lọt vào vòng trong Giải thưởng Sách quốc tế. Cuốn sách này cũng lọt vào vòng chung kết Giải thưởng của Hội Phê bình sách quốc gia về tiểu thuyết năm 2023. Ngoài viết truyện, Fosse dịch nhiều tác phẩm của các tác giả Na Uy khác. Cuốn sách mới nhất của ông, Septology là một kiệt tác bán tự truyện về một người gặp một phiên bản khác của chính mình với 1.250 trang mà không có một dấu chấm câu nào. Phần ba của cuốn sách này đã được chọn vào danh sách chọn giải Booker Quốc tế năm 2022.

Nhà văn Fosse cho biết, khi hay tin giành giải Nobel Văn học, ông “choáng ngợp và có phần sợ hãi”. Ông tuyên bố: “Tôi coi đây là một giải thưởng dành cho văn học mà mục tiêu trước hết là bản thân văn học mà không cần cân nhắc gì khác”. Ông Fosse viết bằng Nynorsk - thứ tiếng ít phổ biến trong hai ngôn ngữ chính thức của Na Uy. Nhà văn 64 tuổi nói, ông coi giải Nobel là sự công nhận đối với Nynorsk và phong trào quảng bá ngôn ngữ này. Được biết đến với cái tên “tiếng Na Uy mới” và chỉ được khoảng 10% dân số cả nước sử dụng, phiên bản ngôn ngữ Fosse sử dụng được phát triển vào thế kỷ 19 với các phương ngữ nông thôn làm nền tảng.

Ông Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel về văn học, nhận định: “Các tác phẩm văn học lớn của Jon Fosse đa dạng về thể loại, gồm khoảng 40 vở kịch và vô số tiểu thuyết, tuyển tập thơ, tiểu luận, sách thiếu nhi và các bản dịch. Ông kết hợp giữa ngôn ngữ và bản chất của nền tảng Na Uy với các kỹ thuật nghệ thuật theo chủ nghĩa hiện đại”. 

 THÁI AN