Bước tiến vượt bậc của Nga trong lĩnh vực vũ khí trụ cột trên chiến trường Ukraine - Kỳ 1

VHO - Thiết bị bay không người lái/máy bay không người lái điều khiển bằng cáp quang của Liên bang Nga đã đạt tầm hoạt động xa chưa trên chiến trường Ukraine.

Những minh chứng về hiệu quả của cuộc chiến phi đối xứng

Chuyên trang quân sự bulgarianmilitary.com ngày 5.6 cho biết một bài đăng gần đây trên mạng xã hội X của Clash Report (ảnh dưới) mới đây tiết lộ Liên bang Nga đã phát triển loại cáp quang dài 50km dành cho thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất (UAV FPV). Nếu được xác nhận, đây sẽ là loại cáp quang dài nhất từng được sử dụng trong xung đột Ukraine, vượt qua mức kỷ lục 41 km được ghi nhận trước đó, đánh dấu một bước tiến tiềm năng trong công nghệ tác chiến bằng thiết bị bay không người lái. Tuy nhiên, thông tin này hiện vẫn chờ xác minh độc lập.

Việc cáp quang dành cho thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất vươn tầm tới 50km cho thấy cuộc chạy đua công nghệ ngày càng căng thẳng trong lĩnh vực hệ thống không người lái, nơi cáp quang mang lại lợi thế quan trọng nhờ khả năng giúp thiết bị bay không người lái hoạt động mà không bị nhiễu điện tử tác động, từ đó có thể định hình lại cách thức và phạm vi tấn công hiệu quả trên chiến trường hiện đại.

Điểm đáng chú ý trong bước tiến này là khả năng mở rộng giới hạn hoạt động của thiết bị bay không người lái. Các thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất - loại 4 cánh quạt (quadcopter) nhỏ, linh hoạt được điều khiển theo thời gian thực qua video - đã trở thành trụ cột của chiến tranh hiện đại, đặc biệt trong cuộc xung đột Ukraine. Không giống như các thiết bị bay không người lái truyền thống phụ thuộc vào tín hiệu vô tuyến (có thể bị gây nhiễu bởi các hệ thống tác chiến điện tử), thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất sử dụng cáp quang mảnh và nhẹ để duy trì kết nối trực tiếp, tốc độ cao với người điều khiển. Loại cáp này, thường có đường kính dưới 0,1 mm, được cuộn trong một ống quay gắn trên thiết bị bay không người lái và tự động kéo ra khi bay, đảm bảo hình ảnh video chất lượng cao và tín hiệu điều khiển ổn định, không bị nhiễu.

Công nghệ này giúp người điều khiển dẫn thiết bị bay không người lái với độ chính xác cao, Liên bang Ngay cả trong môi trường dày đặc các thiết bị đối kháng điện tử, đạt tỷ lệ tấn công thành công lên tới 95%, so với chỉ khoảng 20% đối với các thiết bị bay không người lái điều khiển bằng vô tuyến, theo các báo cáo từ chiến trường.

Tuy nhiên, hệ thống này cũng có giới hạn: chiều dài cáp giới hạn tầm bay của thiết bị bay không người lái, và sợi cáp mảnh dễ bị rối trong địa hình phức tạp hoặc đứt nếu thao tác sai. Ngoài ra, cuộn cáp làm tăng trọng lượng thiết bị bay không người lái, có thể làm giảm khả năng mang tải hoặc thời gian bay.

Việc phụ thuộc vào cáp quang xuất phát từ sự phát triển tinh vi của tác chiến điện tử. Cả lực lượng Liên bang Nga và Ukraine đều triển khai các hệ thống tác chiến vô tuyến tiên tiến (REB), được thiết kế để gây nhiễu tín hiệu và làm gián đoạn hoạt động của thiết bị bay không người lái.

Những hệ thống này có thể khiến các thiết bị bay không người lái điều khiển bằng sóng vô tuyến mất kết nối với người điều khiển, từ đó thúc đẩy xu hướng sử dụng cáp quang như một giải pháp thay thế. Cáp quang cung cấp đường truyền ổn định, không bị nhiễu, cho phép thiết bị bay không người lái tấn công chính xác vào các mục tiêu có giá trị cao như xe bọc thép hoặc pháo binh, ngay cả trong vùng tranh chấp.

Nếu thực sự tồn tại, loại cáp dài 50km này sẽ mở rộng đáng kể năng lực tấn công, giúp thiết bị bay không người lái có thể bay sâu vào lãnh thổ đối phương tấn công vào các trung tâm hậu cần hoặc sở chỉ huy vốn trước đây nằm ngoài tầm với.

Tầm bay như vậy vượt xa các hệ thống trước đây, vốn chỉ hoạt động trong phạm vi 10 đến 20 km, trong khi mức kỷ lục trước đó là 41 km thuộc về Ukraine, theo báo cáo của Defense Express hồi tháng 1.2025. Tuy nhiên, việc triển khai cáp dài 50 km đặt ra câu hỏi về trọng lượng, độ bền và khó khăn hậu cần trong việc triển khai loại cáp mong manh này trên chiến trường.

Sự phát triển của thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất sử dụng cáp quang đã để lại dấu ấn rõ rệt. Vào tháng 8.2024, lực lượng Liên bang Nga tại vùng Kursk đã sử dụng thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất điều khiển bằng cáp quang (có thể là mẫu “Prince Vandal Novgorodsky” do trung tâm Uskhuynik phát triển) để tiêu diệt một xe bọc thép Bushmaster do Australia cung cấp.

Theo các kênh quân sự Liên bang Nga, thiết bị bay không người lái này đã vượt qua khu vực có cháy với tín hiệu video độ phân giải cao không bị ảnh hưởng bởi nỗ lực gây nhiễu từ phía Ukraine, và thực hiện cú đánh chính xác làm hỏng khung gầm và động cơ của xe bọc thép Bushmaster.

Bushmaster là xe bọc thép 4 bánh 4x4 nặng khoảng 11 tấn, chở được tối đa 9 binh sĩ, được thiết kế chống đạn và thiết bị nổ tự chế. Việc phá hủy xe bọc thép này cho thấy thiết bị bay không người lái dùng cáp quang có thể vô hiệu hóa mục tiêu được bảo vệ tốt, nhờ khả năng miễn nhiễu.

Tương tự, vào tháng 1.2025 gần Pokrovsk, các thiết bị bay không người lái Liên bang Nga được cho là đã tấn công một đoàn xe hậu cần của Ukraine, gây hư hỏng hai xe bọc thép và một pháo tự hành 2S19 Msta-S.

Msta-S là hệ thống pháo 152mm có tầm bắn tới 29 km, là vũ khí chủ lực để hỗ trợ hỏa lực tầm xa, và việc mất vũ khí này cho thấy mối đe dọa ngày càng lớn từ thiết bị bay không người lái đối với khí tài hạng nặng.

Phía Ukraine cũng đã sử dụng thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất điều khiển bằng cáp quang với hiệu quả lớn. Theo bài đăng của tiểu đoàn Signum thuộc Lữ đoàn cơ giới số 53 trên mạng X, vào tháng 5.2025, một thiết bị bay không người lái Ukraine có cáp dài 20 km đã đánh trúng một pháo 2S19 Msta-S khác của Liên bang Nga ở gần thị trấn chiến lược Soledar.

Tín hiệu video rõ nét cho phép thiết bị bay không người lái lách qua lưới bảo vệ và đưa chất nổ trúng tháp pháo, khiến khẩu pháo mất khả năng hoạt động. Msta-S có trọng lượng tới 42 tấn và khả năng bắn 8 phát/phút, là trụ cột trong pháo binh Liên bang Nga. Việc phá hủy nó cho thấy độ chính xác và độ bền của hệ thống thiết bị bay không người lái cáp quang (Xem video bên dưới. Nguồn: Lữ đoàn cơ giới số 53/X.

Một chiến dịch đáng chú ý khác cũng diễn ra trong tháng 5 tại Tatarstan, khi một thiết bị bay không người lái Ukraine tấn công nhà máy sản xuất thiết bị bay không người lái cảm tử Shahed tại Yelabuga. Cuộc tấn công làm hư hại dây chuyền sản xuất, cho thấy khả năng của thiết bị bay không người lái cáp quang trong việc thực hiện nhiệm vụ tầm xa nhằm vào các mục tiêu chiến lược, vượt qua hệ thống điện tử phòng vệ của Liên bang Nga.

Các ví dụ như Bushmaster và Msta-S không phải là đơn lẻ. Thiết bị bay không người lái điều khiển bằng cáp quang đã tấn công nhiều loại khí tài từ xe tăng đến pháo, làm thay đổi bộ mặt chiến trường. Trong khi đó, thiết bị bay không người lái cảm tử Switchblade 300 của Mỹ có tầm hoạt động 10 km, dùng sóng vô tuyến và dễ bị gây nhiễu, làm giảm hiệu quả ở vùng tranh chấp.

Tương tự, tên lửa chống tăng Spike LR2 của Israel dùng dây cáp quang dẫn hướng chỉ có tầm bắn 5,5 km — ngắn hơn đáng kể so với hệ thống của Liên bang Nga và Ukraine. Những so sánh này cho thấy ưu thế độc đáo của thiết bị bay không người lái cáp quang tầm xa: chi phí thấp (thường dưới 1.000 USD mỗi chiếc) nhưng có thể tiêu diệt mục tiêu giá trị hàng triệu USD, ví dụ như khẩu pháo Msta-S trị giá 4 triệu USD hay xe Bushmaster 1,5 triệu USD.

Đón đọc kỳ cuối: Chiến thuật kết hợp buộc đối phương phải tìm các phương án phòng thủ mới