Vĩnh biệt NSND Đào Trọng Khánh, nhà làm phim tài liệu hàng đầu Việt Nam

VHO – NSND Đào Trọng Khánh, một trong những gương mặt nổi bật của điện ảnh tài liệu Việt Nam đã từ trần vào ngày 20.9 tại quê nhà Hải Phòng, hưởng thọ 83 tuổi.

NSND Đào Trọng Khánh và cuốn truyện ký Đất và người

NSND Đào Trọng Khánh (sinh năm 1940) đã qua đời vào ngày 20.9 sau một thời gian lâm trọng bệnh. Sinh thời, NSND Đào Trọng Khánh là đạo diễn điện ảnh kỳ cựu ở mảng phim tài liệu. Ông làm việc ở Hãng phim Tài liệu Khoa học Trung ương, từng đảm nhiệm từ đạo diễn, quay phim, biên kịch.

Vào nghề từ năm 1965, NSND Đào Trọng Khánh là tác giả của nhiều phim tài liệu về lãnh tụ, các nhân vật lịch sử trong lĩnh vực chính trị, ngoại giao nước ta như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Cố vấn Lê Đức Thọ..., trong đó có thể kể đến những tác phẩm nổi bật ông để lại như: 1/50 giây cuộc đời; Việt Nam - Hồ Chí Minh; Vũ nữ Trà Kiệu; Truyền kỳ sự thật; Nửa thế kỷ một ngày; Một thế kỷ, một đời người; Đồng chí Phạm Văn Đồng; Lửa thiêng...  Ông xứng đáng là “lão làng” trong ngành điện ảnh, đặc biệt là mảng phim tài liệu.

Do đó, ở Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, ông được các đàn em thân thiết yêu mến gọi bằng cái tên thân mật “Bầu” Khánh (cùng với NSND, đạo diễn Lê Mạnh Thích là “Bầu” Thích, còn đạo diễn, NSND Trần Văn Thủy được gọi là "Đội trưởng").

NSND Đào Trọng Khánh từng chia sẻ rằng, làm phim tài liệu về các lãnh tụ, nhân vật lịch sử, điều quan trọng là nhà làm phim phải thực sự có tình cảm và sự kính trọng với nhân vật. Đồng thời phải có đủ tư liệu để đánh giá đúng công lao của họ. Cuối cùng là phải tôn trọng sự thật và nói đúng sự thật.

Trước khi đến với điện ảnh, Đào Trọng Khánh là một nhà thơ. Thơ của ông khiến một nhà thơ tài năng như Lưu Quang Vũ cũng phải thốt lên khen hay. Đáng tiếc ông không còn giữ được mấy bài, chẳng đủ gom thành tập, nhưng gần đây được in rải rác trong hai tập được gọi là truyện và ký, mang tên Đất và người. Ông còn viết tùy bút từ những ngày đầu khi làm phóng viên chiến trường. Ông tự nhận mình là người ham chơi, thích đối ẩm, là người may mắn được gặp gỡ, tiếp xúc và làm bạn với những văn nghệ sỹ nổi tiếng của Việt Nam ngay từ khi tuổi đời còn rất trẻ như Lưu Quang Vũ, nhà văn Nguyễn Khắc Phục, họa sĩ Lê Đại Chúc...

Sau này, khi bén duyên với điện ảnh, sự ảnh hưởng của thơ đã giúp cho sự nghiệp của ông thăng hoa ở vai trò của một nhà biên kịch, đạo diễn phim tài liệu xuất sắc hay đơn giản chỉ tham gia viết lời bình, đều mang đậm chất trữ tình. Đào Trọng Khánh quan niệm, mỗi bộ phim tài liệu là một bài thơ bằng hình ảnh và ông trung thành với sứ mệnh sáng tác đó khi cho ra đời những bộ phim mà ngay cả cái tên cũng ý nhị, gợi hình như: 1/50 giây cuộc đời, Vũ nữ Trà Kiệu, Người yêu dấu ở Lũy Hoa, Hòn Thơm của bé...

Hầu hết các phim ông làm ra đều được giải thưởng, với gần 20 giải cao cho các tác phẩm, trong đó có 7 giải cá nhân (ba giải Kịch bản, bốn giải Đạo diễn xuất sắc nhất). Tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8 (1985), ông nhận hai giải Bông sen vàng cho hai phim tài liệu: 1/50 giây cuộc đời và Việt Nam - Hồ Chí Minh…

Năm 2000, đạo diễn Đào Trọng Khánh được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sỹ Nhân dân. Năm 2007, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước cho cụm phim tài liệu gồm: 1/50 giây cuộc đời; Việt Nam - Hồ Chí Minh; Vũ nữ Trà Kiệu; Truyền kỳ sự thật; Hình bóng tổ tiên; Hồ Chí Minh - hình ảnh của Người.

QUANG ANH