Triển lãm hội họa “Thiên di”: Những cuộc chuyển dời trong ngôn ngữ nghệ thuật

VHO - Triển lãm hội họa có tên “Thiên di” của nhà văn - họa sĩ Lê Minh Phong mở cửa phục vụ công chúng từ ngày 2-18.12, tại HAKIO - Let’s Art, TP.HCM. Triển lãm bày hơn 50 tranh đưa người xem đi từ bất ngờ này đến ngạc nhiên khác.

Góc trưng bày các tác phẩm tại triển lãm

Trước khi xuất hiện những bức tranh đầu tiên vào khoảng năm 2010, Lê Minh Phong đã khẳng định mình qua văn thơ. Tác phẩm văn thơ và phê bình đã xuất hiện nhiều nơi, báo chí trung ương và địa phương,… Anh cũng đã phát hành nhiều tập truyện ngắn và tiểu thuyết: Chưa đủ để gọi là khoảnh khắc (NXB Văn học và  Phương Nam book, 2011), Trong tiếng reo của lửa (NXB Trẻ, 2015), Điều tìm thấy,  Đường đi (NXB Đà Nẵng và Domino Books, 2019),…

Hơn 10 năm qua, Lê Minh Phong song hành giữa văn chương, hội họa và điêu khắc. Anh đã có hai triển lãm cá nhân là "Bên trong" (2015) và "Nối tiếp" (2018) tại Trung tâm văn hóa Pháp (Huế). Phong cũng tham gia các triển lãm nhóm tại Đại sứ quán Đan Mạch (Hà Nội, 2014), tại Trung tâm văn hóa Huế (2017), tại Sài Gòn (2019)… 

“Thực ra sự biểu đạt của hội họa và văn chương gần như nhau. Dựa trên những chất liệu khác nhau và cách thức thực hành khác nhau, nhưng tôi nghĩ văn chương và hội họa đều nỗ lực để truyền tải tư tưởng cá nhân ra bên ngoài cuộc sống. Nếu như một tác phẩm văn học cần hơn đến một cốt truyện để kể, thì một bức tranh lại cần hơn đến tính tự thân của mình, tính tự thân này không phụ thuộc vào hội họa hữu thể hay vô thể, mà chứa đựng sức mạnh biểu đạt nằm ở linh hồn của bản thân chúng. Tác phẩm văn chương hay tác phẩm hội họa cũng vậy, nếu chúng có thể tự mở rộng biên giới của chính mình trong sự cảm thụ của cộng đồng tiếp nhận thì đã thực sự trở thành những nghệ phẩm giá trị”, Lê Minh Phong chia sẻ.

Tác phẩm Suy tưởng (sơn dầu trên bố, 120 x 80cm, 2022)

Giải thích ý niệm về "Thiên di" trong triển lãm cá nhân lần thứ 3, Lê Minh Phong cho biết: “Tôi đã cùng lúc làm những cuộc chuyển dời khác nhau. Có những cuộc chuyển dời thuần về mặt địa lý, có những cuộc chuyển dời đến từ sự lay động trong tâm thức, và có những cuộc chuyển dời đến từ sự tác động của tha nhân. Tất cả đều là những cuộc chuyển dời, biến thiên không thể cự tuyệt.

Chúng tôi đi từ khởi thủy cho tới bây giờ, đi từ những khúc hát đồng dao cho tới những điệp trùng sử thi, đi từ rừng núi đến biển cả, đi từ bóng tối ra ánh sáng, đi từ đau khổ tới hạnh phúc, đi từ nô lệ tới tự do. Chúng tôi đi từ những huyền thoại, dã sử mịt mùng, đi từ Xích Quỷ tới Văn Lang, từ Văn Lang tới Đại Việt. Chúng tôi đi như để tìm về miền đất hứa, mong số phận được đổi thay. Và trên những cuộc chuyển dời đó, chúng tôi thấy nước mắt, thấy lầm than, thấy cả những tủi hờn, hạnh phúc”. 

Tác phẩm Hoài hương

"Thiên di" cũng chính là những cuộc chuyển dời của chính tác giả trong ngôn ngữ nghệ thuật, trong cách anh nhìn và phản ánh số phận con người thông qua mỗi tác phẩm. Con người trong thế giới nghệ thuật của Lê Minh Phong không tĩnh tại. Họ luôn dời đi trong sự vẫy gọi của những miền đất hứa. Trong suốt cuộc lữ của mình, họ là những kẻ bi nhưng không lụy. Sự kiêu mạn, bất khuất trong ánh mắt của họ đã cho họ sức mạnh để tồn tại trước những tai ương. “Thiên di cũng đồng thời là cách chuyển dời, hỗn dung giữa các ngôn ngữ tạo hình như siêu thực, biểu hiện, tượng trưng, dã thú… Là sự chuyển dời từ nghệ thuật tiền hiện đại đến hậu hiện đại. Là tiếng lòng khát khao tự chủ của tổ tiên tôi và cả tôi nữa. Thiên di cũng là cuộc chuyển dời từ tâm thức hiện thực trần trụi đến tâm thức lãng mạn trong tôi: tâm thức hiện thực là những tủi hờn, khổ đau; tâm thức lãng mạn chính là đôi cánh để vượt lên những tủi hờn, khổ đau ấy. Tâm thức lãng mạn là thi tính, là suối nguồn để tôi tiếp tục làm những cuộc chuyển dời không ngơi nghỉ”, Phong nói.

Tác phẩm Cuộc lữ

Nhà nghiên cứu Phạm Minh Quân nhận định: “Trong tranh của Lê Minh Phong, thế giới thực hoặc cụ thể là hình tượng con người duy thực đã không còn là tham chiếu chính được nhấn mạnh. Cái anh đào sâu vun xới là những cơ thể nghịch dị, những ảnh tượng phóng chiếu một thế giới tiềm thức, trên quang cảnh cánh đồng siêu thực. Những ẩn dụ, ngụ ngôn về ám ảnh và thương tổn được người xem nhận diện trong tranh của Phong, thực chất, là sự đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu của những linh hồn đọa lạc đồng điệu. Nghệ thuật là thứ băng qua mọi giả tạm và trá ngụy, mở khóa căn buồng tối trong tiềm thức mỗi con người”. 

Từ đầu năm 2019, Lê Minh Phong bắt đầu vẽ ít hơn để dành thời gian thử nghiệm điêu khắc gỗ. Với một nghệ sĩ, họ cần rất nhiều thứ như tài năng, lòng kiên trì, sự chấp nhận tự hủy,… Nhưng đầu tiên, họ cần giữ được niềm cảm hứng. Cũng như văn chương và hội họa, cảm hứng với điêu khắc của Lê Minh Phong cũng khởi nguồn từ tham vọng tìm thấy suối nguồn thực sự của mình.

T.TRANG