Sáng tạo đương đại trên nền di sản

VHO - Buổi khai mạc triển lãm các tác phẩm thắng giải Cuộc thi UOB Painting of the Year (UOB POY) năm thứ hai tại Việt Nam (2024) và Tọa đàm nghệ thuật “Đương đại trên nền di sản” đã diễn ra sáng nay, 7.5.2025 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội).

Đây là chuỗi hoạt động trong khuôn khổ cuộc thi UOB POY năm thứ ba tại Việt Nam, khởi động từ 7.5.2025, mở ra cánh cửa sáng tạo cho hàng ngàn nghệ sĩ trên toàn quốc, tạo cơ hội cho các tài năng hội họa thỏa sức sáng tạo và thể hiện cá tính nghệ thuật ở cả vòng thi cấp quốc gia và khu vực.

Thu hút hàng ngàn nghệ sĩ tham gia

Cuộc thi thường niên UOB POY lần đầu tiên được tổ chức tại Singapore vào năm 1982 với mục tiêu công nhận các nghệ sĩ ở khu vực Đông Nam Á, mang đến cơ hội giới thiệu tác phẩm đến với cộng đồng rộng lớn hơn.

Cuộc thi sau đó được mở rộng sang Indonesia, Malaysia, Thái Lan và năm 2023 được mở rộng sang Việt Nam. Đây là cuộc thi nghệ thuật lâu đời nhất tại Singapore và là một trong những cuộc thi danh tiếng nhất tại khu vực Đông Nam Á. Kể từ khi ra đời, cuộc thi đã giúp phát hiện ra hơn 1.100 tài năng nghệ thuật trên toàn khu vực.

Sau 2 năm tổ chức tại Việt Nam, cuộc thi đã thu hút sự tham gia của hàng ngàn nghệ sĩ trẻ, nghệ sĩ chuyên nghiệp trên cả nước. Cuộc thi năm 2024 vinh danh 6 nghệ sĩ Việt tài năng ở hai hạng mục Nghệ sĩ triển vọng và Nghệ sĩ thành danh.

Giải thưởng cao nhất UOB Painting of the Year đã thuộc về họa sĩ Nguyễn Việt Cường với tác phẩm Dòng chảy hạng mục Giải thưởng Nghệ sĩ thành danh, giải thưởng Nghệ sĩ triển vọng nhất năm đã được trao cho họa sĩ Phan Tú Trân với tác phẩm Doraeco. 

6 tác phẩm thắng giải ở hai hạng mục Nghệ sĩ Thành danh và Nghệ sĩ triển vọng cùng 5 tác phẩm chung khảo UOB POY mùa hai (2024) được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam từ ngày 7- 19. 5.2025.

Theo đánh giá của các nhà chuyên môn, các tác phẩm tại triển lãm UOB POY 2024 mang đến trải nghiệm nghệ thuật đặc sắc cho cộng đồng yêu hội họa, gây ấn tượng từ cách thực hành nghệ thuật sáng tạo, nét giao thoa giữa tính đương đại và di sản ở các tác phẩm khi truyền tải những thông điệp sâu sắc về thời đại nhưng vẫn gìn giữ, tôn vinh giá trị truyền thống của Việt Nam. 

Đương đại trên nền di sản

Tọa đàm nghệ thuật “Đương đại trên nền di sản” không chỉ là dịp để nhìn lại vai trò của truyền thống trong sáng tạo nghệ thuật, mà còn mở ra một diễn đàn giá trị, nơi nghệ sĩ Việt cùng thảo luận về con đường phát triển bền vững – sáng tạo mới trên nền tảng bản sắc.

Theo họa sĩ Đặng Xuân Hòa, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật hội họa, Hội Mỹ thuật Việt Nam, Trưởng BGK cuộc thi UOB POY 2024-2025, chủ đề “đương đại trên nền di sản” là mạch nguồn xuyên suốt trong hành trình nghệ thuật. Nghệ thuật Việt Nam không thể có ngày hôm nay nếu tách rời khỏi nền tảng truyền thống đó

Di sản- truyền thống là một “kho tàng” sống động, phong phú, nơi lưu giữ kỹ thuật, thẩm mỹ, cảm xúc, và linh hồn Việt qua nhiều thế hệ. Từ thế hệ các họa sĩ danh tiếng thời Mỹ thuật Đông Dương đến các nghệ sĩ tạo hình đương đại đã luôn kế thừa, giữ gìn và sáng tạo trên nền tảng những giá trị truyền thống, hồn cốt dân tộc, cả trong những giai đoạn nhiều biến động.

Điều này đã tạo nền móng vững chắc để nghệ thuật Việt Nam tiếp tục vươn ra thế giới. Họa sĩ Đặng Xuân Hòa chia sẻ, di sản hiện diện trong đời sống hàng ngày, trong chất liệu, hình họa, trong từng góc nhìn thẩm mỹ. Khi nghệ sĩ tiếp cận truyền thống với lòng biết ơn và tinh thần học hỏi, di sản sẽ trở thành chất liệu sống, là mảnh đất màu mỡ để gieo trồng những biểu đạt nghệ thuật đương đại.

Cũng theo họa sĩ Đặng Xuân Hòa, di sản là “kho báu”, nhưng để sáng tạo và thành công với nền tảng này không phải khi nào cũng là con đường thuận lợi cho các nghệ sĩ. Không phải cứ nhắc đến di sản là nghệ sĩ phải gồng mình, nhào nặn theo một khuôn mẫu cứng nhắc.

Sáng tạo trên nền di sản chỉ thực sự có sức lan tỏa khi được tiếp nhận một cách tự nhiên, không áp lực, thể hiện qua cảm xúc chân thật của người nghệ sĩ. Chỉ có như vậy, nghệ sĩ mới thực sự thổi hồn được cho tác phẩm, biến giá trị truyền thống thành sức mạnh nội tại của nghệ thuật đương đại.

“Cần tiếp thu yếu tố truyền thống nhưng cũng phải làm mới di sản; cần tìm tòi, nghiên cứu sáng tạo và đi đến tận cùng để tạo nên những giá trị mới, đóng góp cho sự phát triển của dòng chảy nghệ thuật đương đại”, họa sĩ Đặng Xuân Hòa nhấn mạnh.

Bà Dương Thu Hằng, Giám đốc Hanoi Studio Gallery cho rằng sự quan tâm của thị trường đối với mỹ thuật Đông Dương những năm gần đây là tín hiệu tích cực, góp phần định vị thương hiệu mỹ thuật Việt Nam trong dòng chảy hội họa thế giới. Thế nhưng, nếu chỉ chạy theo thị hiếu mà thiếu tầm nhìn bền vững, nghệ sĩ sẽ dễ sa vào lối mòn, đánh mất chiều sâu tư duy và tính độc lập trong sáng tạo.

Họa sĩ Ngô Văn Sắc, Giải bạc hạng mục Nghệ sĩ thành danh, Cuộc thi UOB POY 2024 cho rằng, di sản không chỉ là kho báu để khai thác, mà là "chất liệu sống", gắn liền với ký ức, văn hóa và cảm xúc của nghệ sĩ. Từ phong tục, kỹ thuật thủ công đến thẩm mỹ dân gian, tất cả đều là nguồn cảm hứng nuôi dưỡng sáng tạo.

Họa sĩ Ngô Văn Sắc nhấn mạnh, di sản cần được kế thừa, sáng tạo qua trải nghiệm sống và cảm xúc cá nhân. Sự kết nối với truyền thống chỉ có giá trị khi xuất phát từ cảm xúc chân thật. Người nghệ sĩ cần phân biệt giữa hình thức và tinh thần, giữa việc “dựa vào di sản” và “bám víu vào khuôn mẫu.

Các nghệ sĩ, chuyên gia đã mang đến nhiều góc nhìn đa chiều và sâu sắc về cách thực hành nghệ thuật sáng tạo, ghi dấu ấn cá nhân nhưng vẫn giữ gìn được tinh hoa mỹ thuật Việt.

Sau Hà Nội, chuỗi tọa đàm nghệ thuật sẽ được UOB tiếp tục triển khai tại TP Huế và TP HCM trong tháng 5. 2025, tạo cơ hội giao lưu giữa các thế hệ nghệ sĩ Việt, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ các nghệ sĩ bước ra từ cuộc thi UOB POY và truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ trẻ tiếp tục sáng tạo, tìm lối đi riêng cho bản thân trong hành trình đưa mỹ thuật Việt Nam hội nhập, vươn xa.

UOB POY mùa ba khởi động

Cuộc thi UOB POY năm thứ ba tại Việt Nam (2025) chính thức mở cổng nhận bài dự thi từ 7.5 đến hết ngày 1.8.2025. 

Tác phẩm dự thi là các tác phẩm nguyên bản được sáng tác trong vòng 2 năm trở lại đây và chưa từng được trao giải ở một cuộc thi khác. Mỗi nghệ sĩ tham gia được gửi dự thi một tác phẩm duy nhất với kích thước được khuyến nghị không quá 180 cm mỗi chiều. 

Hội đồng giám khảo của cuộc thi gồm các họa sĩ nổi tiếng, chuyên gia hàng đầu về hội họa: họa sĩ Đặng Xuân Hòa, Trưởng BGK, cùng các thành viên gồm họa sĩ Lê Thừa Tiến, Đỗ Hoàng Tường, chuyên gia Pamela Nguyen Corey.

Họa sĩ Đặng Xuân Hòa chia sẻ, ông hi vọng cuộc thi năm nay sẽ đón nhận thêm những làn gió mới từ lớp nghệ sĩ trẻ, mang đến nhiều tác phẩm phong phú hơn về cả cách nhìn lẫn phong cách sáng tạo.

"Việt Nam luôn có chỗ đứng xứng đáng không hề thua kém so với khu vực về cả số lượng nghệ sĩ và chất lượng tác phẩm. Yếu tố quan trọng nhất là tác phẩm phải toát ra được vẻ đẹp của tâm hồn, vẻ đẹp của thẩm mỹ cùng với vẻ đẹp của thời đại.

Nếu hội tụ được ba yếu tố này, tôi tin rằng ở mùa thứ ba, nghệ sĩ Việt sẽ khẳng định tên tuổi và đạt được những kết quả cao trong vòng thi khu vực”, họa sĩ Đặng Xuân Hòa chia sẻ.

Người chiến thắng cao nhất tại Việt Nam sẽ giành giải thưởng trị giá 500 triệu đồng và có cơ hội tranh giải thưởng danh giá UOB Painting of the Year khu vực Đông Nam Á với giải thưởng tiền mặt trị giá 13.000 đô la Singapore, cùng cơ hội được lựa chọn tham gia vào một chương trình lưu trú nghệ thuật đặc biệt. 

Buổi lễ trao giải cấp khu vực sẽ diễn ra tại Singapore vào tháng 11 năm nay. Tác phẩm thắng giải cao nhất tại Việt Nam ở hai hạng mục Triển vọng và Thành danh sẽ được triển lãm tại Phòng trưng bày Quốc gia Singapore.