Lá phiếu đầu tiên và hành trình kiến tạo nhà nước pháp quyền

VHO - Từ lá phiếu đầu tiên của nhân dân năm 1946, tư tưởng pháp quyền nhân nghĩa Hồ Chí Minh đã đặt nền móng cho hành trình xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Bộ phim tài liệu “Pháp quyền nhân nghĩa Hồ Chí Minh” gợi mở chiều sâu tư tưởng ấy trong dòng chảy 80 năm lịch sử lập hiến và pháp quyền Việt Nam.

Trong dòng chảy lịch sử của dân tộc Việt Nam, ngày 6.1.1946, ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội khóa I - không chỉ đánh dấu sự ra đời của một thiết chế quyền lực nhà nước, mà còn mở ra một bước ngoặt tư tưởng sâu sắc: quyền lực nhà nước đã thực sự thuộc về nhân dân, được nhân dân trao gửi thông qua lá phiếu.

Phim tài liệu Pháp quyền nhân nghĩa Hồ Chí Minh ra đời trong bối cảnh hướng tới kỷ niệm 80 năm sự kiện lịch sử đặc biệt ấy, lý giải và khẳng định giá trị bền vững của tư tưởng pháp quyền Hồ Chí Minh trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Tiếp cận một đề tài có hàm lượng chính luận và học thuật cao, bộ phim chủ động từ chối lối kể niên biểu quen thuộc, để đi thẳng vào cốt lõi tư tưởng - nơi pháp quyền được soi chiếu từ nhân nghĩa và con người.

Thay vào đó, tác phẩm đặt trọng tâm vào việc làm nổi bật tư tưởng pháp quyền gắn liền với nhân nghĩa - một đặc trưng xuyên suốt trong tư duy chính trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Từ những ngày đầu giành được độc lập, giữa muôn vàn khó khăn của một quốc gia non trẻ, Người đã sớm khẳng định: xây dựng một nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân là con đường duy nhất để phát triển nền pháp quyền XHCN.

Tác giả kịch bản Phan Xanh chia sẻ: “Tư tưởng pháp quyền nhân nghĩa của Chủ tịch Hồ Chí Minh được hun đúc trong suốt hành trình cứu nước của Người”.

Từ Bản yêu sách của nhân dân An Nam gửi Hội nghị Versailles (1919), những quan niệm sớm về dân tộc và nhân quyền, đến các hoạt động thực tiễn khi Người trở về nước và đặc biệt là việc huy động trí tuệ của toàn dân để xây dựng Hiến pháp đầu tiên năm 1946, tất cả cho thấy một hệ tư tưởng nhất quán: xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân.

Trong bối cảnh kỷ niệm 80 năm Tổng tuyển cử bầu Quốc hội khóa I, tác giả Phan Xanh đã nhận trọng trách để hoàn thiện kịch bản này, bộ phim là dịp nhìn lại và khẳng định nền tảng tư tưởng đã đặt cơ sở cho quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam.

Trên nền tảng nghiên cứu hệ thống tư liệu lịch sử, các văn bản lập hiến và ý kiến của giới chuyên gia, kịch bản phim được xây dựng theo cách tiếp cận chắt lọc, đặt các sự kiện trong toàn bộ tiến trình lịch sử và từng bối cảnh cụ thể, tránh dàn trải sự kiện.

Theo tác giả kịch bản, mục tiêu của cách tiếp cận này là làm rõ tư tưởng pháp quyền trong mối liên hệ chặt chẽ với lịch sử dân tộc và đời sống con người, để những vấn đề tưởng chừng khô cứng về pháp luật, thể chế hiện lên sinh động, có sức thuyết phục đối với công chúng.

Ở phương diện ngôn ngữ điện ảnh, e-kip làm phim lựa chọn cách thể hiện chặt chẽ, có chiều sâu, đề cao tính lịch sử và tư duy chính luận, tạo không gian để người xem suy ngẫm về các giá trị được đặt ra trong bộ phim.

Lựa chọn cách kể chuyện dung dị, dễ hiểu, bộ phim tạo ra một nhịp điệu kể chuyện mạch lạc. Quá khứ và hiện tại được đan cài, giữa lý trí của pháp quyền và tư tưởng nhân nghĩa Hồ Chí Minh.

Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên năm 1946, cũng là lần đầu tiên nhân dân Việt Nam được hưởng đúng quyền dân chủ của mình, mở ra một chương mới cho dân tộc Việt Nam.

Từ sự kiện này, bộ phim mở rộng mạch tư tưởng để nhìn vào hành trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong suốt tám thập kỷ qua.

Những thành tựu trong hoạt động lập pháp, giám sát tối cao, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước được đặt trong một mạch truyện xuyên suốt, cho thấy tính nhất quán của tư tưởng pháp quyền Hồ Chí Minh qua các giai đoạn lịch sử.

Quá trình thực hiện bộ phim tài liệu “Pháp quyền nhân nghĩa Hồ Chí Minh” cũng đặt ê-kíp làm phim trước nhiều thuận lợi và thách thức đan xen. Thuận lợi lớn nhất đến từ hệ thống tư liệu lịch sử phong phú về Hiến pháp và tư tưởng Hồ Chí Minh đã được lưu trữ, nghiên cứu tương đối đầy đủ.

Bên cạnh đó, với sự nhạy bén trong điều hành sản xuất, Điện ảnh Quân đội nhân dân đã mở cho đoàn làm phim một cơ chế linh hoạt, giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Sự phối hợp của các nhà khoa học, chuyên gia về lập pháp và lịch sử chính trị đã giúp bộ phim có được nền tảng tư liệu vững chắc, bảo đảm tính chính xác và khoa học.

Tuy nhiên, chiều sâu lý luận của đề tài lại là thách thức không nhỏ. Làm thế nào để những khái niệm như pháp quyền, lập hiến, quyền lực nhà nước của nhân dân trở nên gần gũi với công chúng mà không bị giản lược hay khô cứng là bài toán khó đối với ê-kíp sáng tạo.

Đạo diễn, Thiếu tá Vũ Anh Nhất chia sẻ: “Theo đuổi những giá trị cốt lõi đối với một bộ phim tài liệu: sự thật, tri thức, nhân văn và tính thẩm mỹ; e-kip làm phim mong muốn tạo nên một tác phẩm điện ảnh chính luận, lịch sử, lý giải về sự hình thành nhà nước pháp quyền XHCN mà Việt Nam đã xây dựng và củng cố vững bền cho tới ngày nay”.

“Do đó, mỗi chi tiết trong phim chúng tôi đều phải được cân nhắc kỹ lưỡng để vừa giữ được chuẩn mực chính luận, vừa tạo được nhịp điệu điện ảnh đủ sức cuốn hút người xem”, đạo diễn Vũ Anh Nhất cho biết.

Khó khăn khác đến từ việc tái hiện bối cảnh lịch sử giai đoạn 1945 - 1946, thời điểm đất nước đứng trước muôn vàn thử thách cả trong và ngoài nước.

Tư liệu hình ảnh động còn hạn chế buộc đoàn làm phim phải khai thác tối đa giá trị của tư liệu ảnh, văn bản, kết hợp với lời bình có tính khái quát cao để tái dựng không khí lịch sử một cách thuyết phục.

Trong tổng thể đó, kịch bản đóng vai trò như trục tư tưởng xuyên suốt, kết nối các lớp tư liệu và lập luận thành một chỉnh thể mạch lạc.

Điểm đáng chú ý của bộ phim là việc nhấn mạnh tính nhân nghĩa trong tư tưởng pháp quyền Hồ Chí Minh. Pháp luật, trong quan niệm của Người, trước hết phải là phương tiện bảo vệ con người, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân.

Chính cách tiếp cận này giúp bộ phim vượt ra khỏi khuôn khổ của một tác phẩm tuyên truyền hay tổng kết lịch sử, mà trực tiếp đề cao trách nhiệm của nhà nước và xã hội trong việc không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật vì quyền lợi con người.

Kết thúc bộ phim, hình ảnh một đất nước hòa bình, hội nhập và phát triển hiện lên như sự tiếp nối tự nhiên của khát vọng dân chủ, pháp quyền đã được khởi nguồn từ mùa xuân năm 1946.

Bộ phim góp phần tiếp thêm niềm tin cho nhân dân về giá trị của lá phiếu, quyền làm chủ của mỗi cử tri, sáng suốt lựa chọn những đại biểu đại diện cho quyền lợi của mình; cùng xây nên một nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân.

Với cách tiếp cận mới, giàu chiều sâu tư tưởng, Pháp quyền nhân nghĩa Hồ Chí Minh góp thêm một tiếng nói vào dòng phim tài liệu chính luận về tư tưởng Hồ Chí Minh và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Pháp quyền nhân nghĩa Hồ Chí Minh vì thế không chỉ là một bộ phim tài liệu chính luận, mà là lời gợi nhắc về trách nhiệm của hiện tại.

Con đường xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền hôm nay chính là sự tiếp nối bền bỉ một tư tưởng đã được hun đúc từ những ngày đầu độc lập - tư tưởng đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi thiết chế quyền lực.