Bất ngờ với kỹ thuật "mài tổng hợp" tại triển lãm “Dòng chảy”

VHO - Trong sáng tạo nói chung và các môi trường kỹ thuật nói riêng, tìm ra được một chất liệu mới, kỹ thuật mới là vô cùng khó khăn, đôi khi cần nhiều may mắn. Triển lãm “Dòng chảy” của Ngô Thanh Hùng sắp tới đây sẽ mang đến những bất ngờ thú vị cho công chúng qua kỹ thuật “mài tổng hợp”. Triển lãm diễn ra từ 18.11 - 4.12.2022, tại The World Artspace, TP Thủ Đức, TP.HCM.

Tác phẩm Bốn mùa (150x200cm x 4 tấm, 2022)

Giám tuyển Lý Đợi chia sẻ: “Ngô Thanh Hùng gọi kỹ thuật hình thành các bức tranh của mình là “chất liệu mài tổng hợp”, được anh tìm tòi từ năm 2020 cho đến nay. Xét về vật liệu và chất liệu, việc tìm tòi của Hùng gợi nhiều suy nghĩ về hành trình tranh sơn mài nói chung của Việt Nam. Gọi là “sơn mài nói chung”, vì tự trong khái niệm này đã bao hàm: sơn mài mỹ nghệ; sơn ta Phú Thọ; sơn mài truyền thống; sơn mài Thủ Dầu Một; sơn mài Nam Vang; sơn mài Nhật; sơn mài tổng hợp; sơn mài mà không mài… 

Nhìn lại lịch sử tranh sơn mài nói chung, mỗi kiểu sơn được họa sĩ áp dụng có khác nhau, tạo ra hiệu quả và hiệu ứng khác nhau cho tác phẩm. Trước đây, đã có các quan niệm bảo thủ cho rằng chỉ sơn ta Phú Thọ hoặc sơn mài truyền thống mới đủ sức làm nên tác phẩm mỹ thuật sơn mài đúng nghĩa, các loại khác thì không. Quan niệm này ngày nay đã dần vắng bóng, vì thực tế cho thấy vật liệu hoặc chất liệu chỉ là phương tiện, chẳng thể là cứu cánh, là đích đến của sáng tạo. Đã có nhiều họa sĩ thành công với các vật liệu và kỹ thuật phi truyền thống, làm cho sơn mài nói chung thêm trẻ trung, phong phú và dấp dẫn. Nhìn như vậy, có thể nói “chất liệu mài tổng hợp” của Ngô Thanh Hùng là một gợi ý thú vị cho số 8 trong “dãy quang phổ” của sơn mài nói chung”.

Tác phẩm Ánh trăng (80x160cm, 2022)

“Còn về mặt thị giác, mới nhìn thoáng qua, thấy tranh Ngô Thanh Hùng chịu ảnh hưởng chút ít của Jackson Pollock (1912-1956), bậc thầy vảy sơn (drift painting), mang lại một hiệu ứng thị giác đặc biệt cho kỹ thuật biểu hiện trừu tượng sống động (abstract expressionist movement). Thế nhưng, điều thú vị ở đây là “chất liệu mài tổng hợp”, nó vốn được định hình từ các tính toán về lớp lang và mài, không thể tung tẩy giống như vảy sơn. Chính vì vậy mà, dù về bề mặt thị giác có chút tương đồng, nhưng quá trình tạo tác và định hình cảm xúc là hoàn tác khác nhau, trở thành một liên nối thú vị. Nói khác đi, nếu chỉ dừng lại ở việc “chuyển thể chất liệu” tranh Jackson Pollock thành “sơn mài nói chung”, đã đáng ghi nhận, nhưng Ngô Thanh Hùng làm được nhiều hơn, nên càng đáng ghi nhận. Nghệ thuật là kết quả của quá trình tiệm tiến, mỗi đóng góp, dù nhỏ dù lớn, đều là nỗ lực tìm tòi không mệt mỏi”, Lý Đợi nói thêm.

Tác phẩm Phù sa (120x180cm, 2022)

Nói về trừu tượng và chất liệu, họa sĩ Ngô Thanh Hùng chia sẻ: “Đối với tôi, trừu tượng như là huyết mạch, như một sự giải phóng cảm xúc, giải phóng nguồn năng lượng tích tụ để đạt được cái thăng hoa. Vẽ trừu tượng rất khó, vì đó là cả quá trình nghiên cứu, tu luyện với hình và vẽ hình rất nhiều, thì mới có được cảm giác “vô hình”. Phải có sự tính toán, cân nhắc kỹ càng trước khi vẽ, còn trong quá trình vẽ, thì sẽ kết hợp đường nét, mảng hình, màu sắc… với cảm xúc, ý niệm. Thầy tôi, họa sĩ Trương Bé, có câu: “Trừu tượng không phải là không có hình, mà là có rất nhiều hình trong đó”. Từ sinh viên năm đầu tiên, tôi đã rất thích dòng tranh trừu tượng của thầy, không hiểu sao lại thích như vậy, dù tôi đã biết và đã vẽ biểu hiện, hiện thực… 

Hơn 3 năm nay trở lại đây, nhất là từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, tôi càng bùng nổ cảm xúc với trừu tượng. Đây cũng là lúc tôi dành được thời gian để nghiên cứu vật liệu mới và ứng dụng thành công vào tranh, tạm gọi là chất liệu “mài tổng hợp”. Thêm một cơ duyên, tôi được vài người anh thân thương đã hỗ trợ toàn bộ chi phí, vật tư, mặt bằng để làm xưởng vẽ. Thêm một may mắn, tôi bén duyên cùng nhiều nhà sưu tập trong và ngoài nước với chất liệu “mài tổng hợp” này, nên càng thêm động lực để dấn bước. 

Về kỹ thuật “mài tổng hợp”, tôi dùng tổng hợp giữa các loại sơn vẽ truyền thống và sơn công nghiệp, đắp lớp tuần tự theo kỹ thuật sơn mài lên nền gỗ nhựa đã được xử lý độ bám dính màu, loại bỏ tối đa nguy cơ ẩm mốc, cong vênh, chống cháy. Sau đó, dùng kỹ thuật mài của sơn mài cho đến khi nào lộ ra được các lớp màu, mảng màu, hình thù mà mình mong muốn. Điều đặc biệt ở đây là loại sơn tôi dùng vẽ chính là màu của đất sét tự nhiên kết hợp với một ít phụ gia của ngành sơn, sau khi hoàn thiện, sẽ không có mùi và khá thân thiện với môi trường sống, độ bền và độ bão hòa của màu rất cao”.

Đánh giá về tranh của Ngô Thanh Hùng, PGS.TS Phan Thanh Bình (Đại học Nghệ thuật Huế) cho rằng: “… Cái khó là anh phải thuyết phục công chúng về các khả năng biểu cảm thẩm mỹ mới của chúng bằng chính kết quả sáng tạo của mình. Trên mạch nguồn sáng tạo và tìm kiếm đó, anh tìm thấy sự phản chiếu tương giao từ ánh sáng, nhịp điệu trong mỗi bức tranh của "Dòng chảy". Ở đây anh không cô độc mà ngày càng có nhiều họa sĩ đương thời gặp nhau ở sự tìm kiếm không ngừng nghỉ đa dạng đó, mà với anh cái hồn của "Dòng chảy" ẩn dấu và tất phải xuôi chảy đến một hiệu quả thực chất nào đó. Nhiều mảng hình trong tranh của anh được xử lý bề mặt theo dạng đắp nổi, chặn nét, mài phẳng, mài phá tạo chất theo một sự chủ động có ý đồ liên kết nhịp sáng tối trong không gian mở trừu tượng”. 

Tác phẩm Trầm tích (120x150cm, 2022)

Chuyên gia này cũng nhận định, “Vì vậy mà, "Dòng chảy" như là một sự cảm nhận, trải nghiệm về cuộc sống, nơi anh nhìn thấy trong đó cái đẹp từ sự vươn lên và khát khao sống, khát khao làm chủ tự nhiên và mưu cầu hạnh phúc của bao lớp người. Sự trải nghiệm, tìm kiếm nào cũng phải được tích tụ bằng những kết quả sáng tạo của mỗi người nghệ sĩ, nên "Dòng chảy" là một kết quả của nỗ lực sáng tạo, tìm kiếm không hề ngắn, mà lại không trôi theo một lối mòn có sẵn. Vì thế, nếu còn có những điều có thể chưa thể khẳng định và hiểu hết, có những hiệu quả chất liệu và khả năng về độ bền, tính biểu cảm phải có thời gian dài lâu mới tỏ tường hoặc những hiệu quả nghệ thuật không phải tất cả đều đã mỹ mãn, thì âu cũng là bình thường. Hy vọng Dòng chảy sẽ tiếp tục lan tỏa về những bến bờ phía trước”.

Định hình từ thập niên thứ hai của thế kỷ 21, Ngô Thanh Hùng và thế hệ của anh vẫn đang cựa quậy, tìm tòi để bổ túc vào hành trình vật liệu và chất liệu những thành tố mới. Nếu đi trọn vẹn và hiệu quả với chất liệu “mài tổng hợp”, dấu ấn của Ngô Thanh Hùng trong tương lai sẽ còn rõ nét hơn nữa.

THÙY TRANG